W DGP z 12 oraz 27 września pisaliśmy o pomyśle posłów PiS, by odebrać włodarzom ekwiwalent za niewykorzystany urlop. Informowaliśmy wówczas, że chociaż inicjatywa ma wielu zwolenników, to jednak, jak twierdzą specjaliści prawa pracy, byłaby równoznaczna z nierównym traktowaniem w zatrudnieniu. W sprawie, na naszą prośbę, zajęło stanowisko Ministerstwo Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej.
Dziennik Gazeta Prawna
Resort ucina dywagacje polityków i twierdzi, że nie jest możliwe wprowadzenie normy prawnej adresowanej do określonej grupy pracowników, która pozbawiałaby ich prawa do ekwiwalentu pieniężnego za niewykorzystany urlop wypoczynkowy.
Stanowisko Ministerstwa Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej z 28 września 2017 r. w sprawie poselskiego pomysłu PiS o zabraniu ekwiwalentu za niewykorzystany urlop wypoczynkowy wójtom, burmistrzom i prezydentom miast
Wszystkie osoby wykonujące pracę na podstawie stosunku pracy i z tego powodu mające status pracownika, są objęte przepisami Kodeksu pracy dotyczącymi zasad wykorzystywania urlopu wypoczynkowego w naturze i wypłacania ekwiwalentu pieniężnego za niewykorzystany urlop lub jego część. Zasadą jest, że urlop wypoczynkowy powinien być wykorzystany w naturze w całości w tym roku kalendarzowym, w którym pracownik nabył do niego prawo. Przesunięcie wykorzystywania urlopu wypoczynkowego na kolejny rok kalendarzowy jest dopuszczalne jedynie w przypadkach wskazanych w Kodeksie pracy (art. 164-167 k.p.). Urlop należny i niewykorzystany w danym roku kalendarzowym staje się urlopem zaległym, który powinien być wykorzystany najpóźniej do 30 września następnego roku kalendarzowego (art. 168 k.p.).
Wypłacenie pracownikowi ekwiwalentu pieniężnego za niewykorzystany urlop wypoczynkowy lub jego część jest możliwe jedynie w przypadku ustania stosunku pracy, tj. wówczas, gdy wykorzystanie urlopu wypoczynkowego w naturze nie jest już obiektywnie możliwe ze względu na rozwiązanie lub wygaśnięcie stosunku pracy (art. 171 k.p.). Jako naruszające przepisy Kodeksu pracy należy zatem uznać praktyki polegające na gromadzeniu urlopu wypoczynkowego z kolejnych lat i nie wykorzystywaniu go „na bieżąco” w naturze - w celu uzyskania odpowiednio wysokiej wypłaty jego równowartości w postaci ekwiwalentu pieniężnego - w chwili ustania stosunku pracy.
Należy jednak podkreślić, że za właściwe stosowanie przepisów dotyczących wykorzystywania urlopu wypoczynkowego przez pracownika odpowiada pracodawca. Zgodnie bowiem z art. 161 k.p. to pracodawca jest obowiązany udzielić pracownikowi urlopu wypoczynkowego w tym roku kalendarzowym, w którym pracownik uzyskał do niego prawo. Urlopy powinny być udzielane zgodnie z planem urlopów, a u tych pracodawców, u których takiego planu się nie ustala, pracodawca ustala termin urlopu po porozumieniu z pracownikiem (art. 163 k.p.). Zgodnie natomiast z art. 282 k.p. nieudzielenie pracownikowi przysługującego mu urlopu wypoczynkowego lub bezpodstawne obniżanie jego wymiaru jest wykroczeniem przeciwko prawom pracownika zagrożonym karą grzywny w wysokości od 1000 do 30 000 zł.
W ocenie Departamentu Prawa Pracy nie jest jednak możliwe wprowadzenie normy prawnej adresowanej do określonej grupy pracowników, która pozbawiałaby ich prawa do ekwiwalentu pieniężnego za niewykorzystany urlop wypoczynkowy w przypadku niewykorzystywania urlopu wypoczynkowego w naturze „na bieżąco” w okresie zatrudnienia. Taka norma z przyczyn nieuzasadnionych różnicowałaby sytuację tych pracowników w stosunku do pozostałych pracowników, zwłaszcza biorąc pod uwagę, że to na pracodawcy spoczywa prawny obowiązek terminowego udzielania pracownikowi urlopu wypoczynkowego.
Należy także zauważyć, że zgodnie z art. 7 dyrektywy 2003/88/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 4 listopada 2003 r. dotyczącej niektórych aspektów organizacji czasu pracy (dalej: „dyrektywa 2003/88/WE”), państwa członkowskie Unii Europejskiej są zobowiązane do przyjęcia niezbędnych środków, w celu zapewnienia, aby każdy pracownik był uprawniony do corocznego płatnego urlopu w wymiarze co najmniej czterech tygodni. Równocześnie przepis ten precyzuje, że minimalny okres corocznego płatnego urlopu nie może być zastąpiony wypłatą ekwiwalentu pieniężnego, z wyjątkiem przypadku, gdy stosunek pracy ulega rozwiązaniu.
Zgodnie z orzecznictwem Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej, który dokonuje interpretacji postanowień prawa unijnego, dyrektywa 2003/88/WE traktuje prawo do corocznego urlopu oraz prawo do otrzymania wynagrodzenia z tego tytułu jako dwa aspekty jednego prawa (wyrok w sprawach C-131/04 i C-257/04 Robinson-Steele, pkt 58, wyrok w sprawie C-350/06 i C-520/06 Gerhard Schultz-Hoff i Stringer, pkt 60).
Sformułowanie „coroczny płatny urlop” występujące w art. 7 ust. 1 dyrektywy 2003/88/WE oznacza bowiem, że w trakcie corocznego urlopu musi być wypłacane wynagrodzenie (wyrok w sprawach C-131/04 i C-257/04 Robinson-Steele, pkt 50, wyrok w sprawie C-350/06 i C-520/06 Gerhard Schultz-Hoff i Stringer, pkt 58). W wypadku gdy stosunek pracy ustaje, a tym samym faktyczne skorzystanie z corocznego płatnego urlopu nie jest już możliwe, art. 7 ust. 2 dyrektywy 2003/88/WE ustanawia prawo pracownika do ekwiwalentu pieniężnego, aby zapobiec sytuacji, w której nie doszłoby do skorzystania przez pracownika z prawa do corocznego płatnego urlopu, choćby w formie pieniężnej (wyrok w sprawach C-131/04 i C-257/04 Schultz-Hoff, pkt 56; wyrok w sprawie C-337/10 Neidel, pkt 29, wyrok w sprawie C-118/13 Gülay Bollacke, pkt 17). Z opartego na art. 7 ust. 2 dyrektywy 2003/88/WE orzecznictwa TSUE wynika, że pracownikowi należy przyznać prawo do ekwiwalentu pieniężnego za niewykorzystany urlop po spełnieniu dwóch następujących warunków. Pierwszy, to ustanie stosunku pracy, a drugi, to niewykorzystanie przez pracownika całego corocznego urlopu, do którego miał on prawo w chwili ustania tego stosunku (wyrok w sprawie C-118/13 Gülay Bollacke, pkt 23).