Mężczyźni powinni mieć prawo do wcześniejszej emerytury pracowniczej po ukończeniu 60 lat i osiągnięciu 35-letniego stażu emerytalnego. Tak stwierdził Trybunał Konstytucyjny. Jednak ZUS będzie mógł przyznawać takie emerytury dopiero po nowelizacji ustawy emerytalnej.
Trybunał Konstytucyjny w wyroku z 23 października 2007 r. orzekł, że art. 29 ust. 1 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych w zakresie, w jakim nie przyznaje prawa do emerytury w obniżonym wieku emerytalnym mężczyźnie, który osiągnął wiek 60 lat i co najmniej 35-letni okres składkowy i nieskładkowy, jest niezgodny z art. 32 i art. 33 konstytucji (P 10/07, Dz.U. z 2007 r. nr 200, poz. 1445). Kobieta nabywa bowiem prawo do emerytury po osiągnięciu wieku 55 lat i co najmniej 30-letniego okresu składkowego i nieskładkowego.
Artykuł 29 ustawy emerytalnej w zakresie uznanym przez Trybunał Konstytucyjny za niezgodny z konstytucją traci moc obowiązującą z upływem dwunastu miesięcy od dnia ogłoszenia wyroku w Dzienniku Ustaw, tj. od dnia 30 października 2007 r. W związku z tym Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej zaproponowało zmianę treści art. 29 ust. 1 ustawy o emeryturach i rentach z FUS. Najprawdopodobniej Sejm zajmie się projektem nowelizacji ustawy po raz pierwszy na posiedzeniu 6-8 lutego.
Przypomnieć trzeba, że obecnie mężczyźni urodzeni przed 1 stycznia 1949 r. mają możliwość wcześniejszego przejścia na emeryturę pracowniczą w wieku 60 lat, jeżeli udokumentują co najmniej 25-letni okres składkowy i nieskładkowy oraz są całkowicie niezdolni do pracy. Ponadto muszą spełnić inne warunki, o których mowa niżej.

Staż emerytalny po zmianie przepisów

Zgodnie z propozycją zawartą w projekcie zmian do ustawy emerytalnej (po jej uchwaleniu w poniższym brzmieniu i wejściu w życie) ubezpieczeni - mężczyźni urodzeni przed 1 stycznia 1949 r., którzy nie ukończyli powszechnego wieku emerytalnego (65 lat), będą mogli przejść na wcześniejszą emeryturę pracowniczą w wieku 60 lat, jeżeli posiadają co najmniej 35-letni okres składkowy i nieskładkowy.
Trzeba zapamiętać, że do przyznania wcześniejszej emerytury pracowniczej generalnie nie jest wystarczające osiągnięcie jedynie powyższego wieku i stażu emerytalnego. Mężczyzna musi dodatkowo spełnić warunek pozostawania:
• ostatnio, przed zgłoszeniem wniosku o emeryturę, w stosunku pracy oraz
• w okresie ostatnich 24 miesięcy podlegania ubezpieczeniu społecznemu lub ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym w stosunku pracy co najmniej przez sześć miesięcy, chyba że w dniu zgłoszenia wniosku o emeryturę jest uprawniony do renty z tytułu niezdolności do pracy.
Od ubezpieczonych, którzy przez cały wymagany do przyznania emerytury okres podlegali ubezpieczeniu społecznemu lub ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym z tytułu pozostawania w stosunku pracy, nie wymaga się spełnienia warunku pozostawania ostatnio, przed zgłoszeniem wniosku o emeryturę, w stosunku pracy, jak również posiadania co najmniej sześciomiesięcznego okresu zatrudnienia w czasie ostatnich 24 miesięcy podlegania ubezpieczeniu społecznemu lub ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym.
SYTUACJA MĘŻCZYZN URODZONYCH PO 1948 ROKU
Mężczyźni urodzeni po 31 grudnia 1948 r. nie mogą skorzystać z wcześniejszej emerytury pracowniczej. Nie osiągną bowiem wieku emerytalnego (60 lat) do 31 grudnia 2008 r. Konieczność spełnienia warunków do uzyskania wcześniejszej emerytury pracowniczej do końca 2008 r. przez osoby urodzone po 1948 r. wynika z art. 46 ustawy emerytalnej.
PRZYKŁAD
PRZED PRZYZNANIEM EMERYTURY RENTA RODZINNA
W listopadzie 2008 r. z wnioskiem o przyznanie wcześniejszej emerytury pracowniczej chce wystąpić Wawrzyniec Z. urodzony w sierpniu 1947 r. Od 2005 r. jest on uprawniony do renty rodzinnej po zmarłej żonie. Od przyznania renty nie pracuje ani nie pozostaje w ubezpieczeniu z innego tytułu. Przed nabyciem prawa do renty rodzinnej przez 31 lat był zatrudniony nas podstawie umowy o pracę. Ponadto, przed podjęciem pracy, przez pięć i pół roku studiował na wyższej uczelni (taki wymiar studiów wynikał z programu studiów). W celu uzyskania wcześniejszej emerytury pracowniczej, po wprowadzeniu zmian do ustawy emerytalnej, zainteresowany musi udowodnić co najmniej 35 lat okresów składkowych i nieskładkowych. Wawrzyniec Z. spełnia ten warunek, gdyż legitymuje się stażem emerytalnym w wymiarze 36 lat i 6 miesięcy. Ponadto w okresie ostatnich 24 miesięcy podlegania ubezpieczeniu społecznemu lub ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym, które przypadają w jego przypadku na okres przed przyznaniem prawa do renty rodzinnej, był objęty ubezpieczeniami z tytułu umowy o pracę i to nawet ponad 6 miesięcy. W okresie pobierania renty nie podlegał ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym z żadnego tytułu.

Pozostawanie ostatnio w stosunku pracy

Przyznanie wcześniejszej emerytury pracowniczej nie jest uzależnione od pozostawania w ubezpieczeniu pracowniczym ani w dacie ukończenia wieku emerytalnego przez mężczyznę (60 lat), ani w dacie złożenia wniosku o emeryturę.
ZUS uzna, że spełniony jest warunek pozostawania ostatnio w ubezpieczeniu pracowniczym, w sytuacji gdy w dniu zgłoszenia wniosku o emeryturę mężczyzna:
• pozostaje w ubezpieczeniu z tytułu zatrudnienia wykonywanego w ramach stosunku pracy,
• pozostaje w ubezpieczeniu pracowniczym i jednocześnie w ubezpieczeniu z tytułu prowadzonej pozarolniczej działalności czy z tytułu umowy zlecenia,
• pobiera zasiłek dla bezrobotnych, a przed tym okresem podlegał ubezpieczeniu pracowniczemu,
• nie pozostaje w ubezpieczeniu, lecz ostatnim tytułem ubezpieczenia jakiemu podlegał, był stosunek pracy,
• pobiera zasiłek przedemerytalny, świadczenie przedemerytalne, rentę rodzinną, rentę z tytułu niezdolności do pracy, a przed przyznaniem wymienionych świadczeń pozostawał w ubezpieczeniu pracowniczym i w okresie pobierania tych świadczeń nie wykonywał zatrudnienia w ogóle albo pracował i ostatnim tytułem ubezpieczenia było ubezpieczenie pracownicze.
Nie zostanie spełniony warunek pozostawania ostatnio w ubezpieczeniu pracowniczym, gdy wniosek o wcześniejszą emeryturę pracowniczą zostanie zgłoszony po ustaniu stosunku pracy, ale w czasie ubezpieczenia z innego tytułu. Warunkiem przyznania wcześniejszej emerytury pracowniczej jest pozostawanie ostatnio, przed zgłoszeniem wniosku, w ubezpieczeniu pracowniczym.

Okres ubezpieczenia pracowniczego

Wcześniejsza emerytura pracownicza przysługuje, jeżeli wnioskodawca w okresie ostatnich 24 miesięcy podlegania ubezpieczeniu społecznemu albo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym pozostawał w stosunku pracy przez co najmniej sześć miesięcy. Spełnienia tego warunku nie wymaga się od osób, które przez cały wymagany staż emerytalny podlegały ubezpieczeniu pracowniczemu lub są uprawnione do renty z tytułu niezdolności do pracy.
Przy ustalaniu ostatnich 24 miesięcy podlegania ubezpieczeniu uwzględnia się kolejne miesiące podlegania ubezpieczeniu, co oznacza, że między tymi miesiącami mogą występować przerwy. Przy ustalaniu 24-miesięcznego okresu ubezpieczenia nie przyjmuje się okresu pobierania zasiłku dla bezrobotnych czy też innego okresu ubezpieczenia niezwiązanego ze świadczeniem pracy (np. okresu dobrowolnego kontynuowania ubezpieczeń społecznych po ustaniu zatrudnienia czy też okresu opłacania składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe w związku z koniecznością sprawowania opieki nad członkiem rodziny).
Okresem podlegania ubezpieczeniu pracowniczemu jest okres przypadający od dnia nawiązania do dnia ustania stosunku pracy, a więc również przypadający w czasie zatrudnienia okres pobierania wynagrodzenia za czas niezdolności do pracy z tytułu choroby oraz świadczeń pieniężnych na wypadek choroby i macierzyństwa (np. zasiłku chorobowego czy opiekuńczego).n
PRZYKŁAD
OSTATNIE UBEZPIECZENIE PRACOWNICZE
Jerzy R. ukończył w styczniu 2008 r. 63 lata. Posiada 29-letni okres składkowy, na który składa się zatrudnienie na podstawie umowy o pracę, zlecenia i współpracy przy prowadzeniu działalności pozarolniczej. Ponadto przez sześć lat nie wykonywał pracy z powodu opieki nad matką, inwalidką I grupy. Jerzy R. chciałby rozwiązać stosunek pracy 30 czerwca 2008 r. i przejść na wcześniejszą emeryturę od 1 lipca 2008 r. Ma on ustalone prawo do renty z tytułu częściowej niezdolności do pracy od 2006 r. Jest zatrudniony na podstawie umowy o pracę z wynagrodzeniem 1500 zł oraz prowadzi pozarolniczą działalność. W związku z tym, że występuje zbieg tytułów do ubezpieczeń społecznych, a wynagrodzenie z tytułu stosunku pracy przekracza wynagrodzenie minimalne (1126 zł), Jerzy R. nie podlega obowiązkowym ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym z tytułu prowadzenia pozarolniczej działalności. Po zmianach w ustawie emerytalnej ZUS uzna, że spełniony jest warunek dotyczący wieku i stażu emerytalnego, wymagany do uzyskania wcześniejszej emerytury pracowniczej (60 lat i co najmniej 35 lat okresów składkowych i nieskładkowych). Jednakże, aby ZUS przyznał tę emeryturę, Jerzy R. powinien wniosek o nią złożyć najlepiej przed rozwiązaniem stosunku pracy, tj. nie później niż 30 czerwca 2008 r. Jeżeli Jerzy R. wniosek o emeryturę złożyłby przykładowo 8 lipca 2008 r., ZUS odmówi przyznania wcześniejszej emerytury z powodu niespełnienia warunku pozostawania ostatnio w ubezpieczeniu pracowniczym. W takim bowiem przypadku Jerzy R. zostałby objęty ubezpieczeniami społecznymi z tytułu prowadzonej działalności, a więc przed przejściem na emeryturę nie byłby pracownikiem.
PRZYKŁAD
24 MIESIĄCE PODLEGANIA UBEZPIECZENIOM
Janusz K., który skończył 60 lat, ma zamiar w maju 2008 r. złożyć wniosek o wcześniejszą emeryturę pracowniczą. W dniu zgłoszenia wniosku będzie on objęty ubezpieczeniami z tytułu kontynuowania ich dobrowolnie. Opłaca składki dobrowolnie od 14 miesięcy. W dacie złożenia Janusz K. będzie miał 13-letni okres zatrudnienia na podstawie umowy o pracę i 19-miesięczny okres kontynuowania dobrowolnego ubezpieczenia społecznego. Ponadto przez cztery lata prowadził pozarolniczą działalność. Posiada także 16-letni okres podlegania ubezpieczeniu społecznemu rolników. Przed okresem kontynuowania dobrowolnego ubezpieczenia społecznego był zatrudniony na podstawie umowy o pracę przez rok i dwa miesiące. Okres zatrudnienia na podstawie umowy o pracę poprzedzony był czteroletnim okresem prowadzenia działalności gospodarczej. Przy ustalaniu 24-miesięcznego okresu podlegania ubezpieczeniom wyłączyć trzeba okres dobrowolnego kontynuowania ubezpieczenia. W okresie 24 miesięcy poprzedzających dobrowolne kontynuowanie ubezpieczenia Janusz K. przez rok i dwa miesiące podlegał ubezpieczeniu pracowniczemu oraz przez dziesięć miesięcy ubezpieczeniu z tytułu pozarolniczej działalności. Został zatem spełniony warunek pozostawania w ubezpieczeniu pracowniczym przez co najmniej sześć miesięcy przypadających w ostatnich 24 miesiącach podlegania ubezpieczeniom społecznym. Po wejściu w życie zmian do ustawy emerytalnej Janusz K. spełni warunki wymagane do przyznania wcześniejszej emerytury pracowniczej. Ma bowiem wymagany co najmniej 35-letni staż emerytalny, wiek 60 lat oraz spełnia warunek pozostawania w ubezpieczeniu pracowniczym przez co najmniej sześć miesięcy w okresie ostatnich 24 miesięcy ubezpieczenia.
PODSTAWA PRAWNA
Art. 29 ustawy z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (t.j. Dz.U. z 2004 r. nr 39, poz. 353 z późn. zm.).