Kiedy składamy skargę na czynności egzekucyjne ZUS? Jak zatrudnić żonę na umowę zlecenie?
● Decyzją z marca tego roku NFZ ustalił, że podlegam obowiązkowemu ubezpieczeniu zdrowotnemu jako wspólnik jednoosobowej spółki z ograniczoną odpowiedzialnością. Decyzję tę zaskarżyłam do wojewódzkiego sądu administracyjnego. W tym samym czasie ZUS wydał decyzję o wysokości zadłużenia z tytułu składek na ubezpieczenie zdrowotne za okres od lipca 2016 r. do lutego 2017 r. Przez moje niedopatrzenie nie złożyłam od niej odwołania. Ku mojemu zdziwieniu ZUS rozpoczął egzekucję, zajmując moją emeryturę. Czy mogę złożyć skargę na czynności egzekucyjne (podjęcie i prowadzenie egzekucji) mimo zaskarżenia do WSA decyzji prezesa NFZ o podleganiu ubezpieczeniu zdrowotnemu?
Oczywiście nie ma przeszkód do wniesienia skargi na czynności egzekucyjne, choć trudno przewidzieć jej skuteczność. Pozwala na to ustawa o postępowaniu egzekucyjnym w administracji, przewidując, że zobowiązanemu przysługuje skarga na czynności organu egzekucyjnego lub egzekutora oraz skarga na przewlekłość postępowania egzekucyjnego. Skargę tę co do zasady należy wnieść w terminie 14 dni od zawiadomienia zobowiązanego o czynności egzekucyjnej. W przedstawionym stanie faktycznym wydaje się, że organ egzekucyjny powinien skargę uwzględnić i zawiesić postępowanie. Powołana ustawa stanowi bowiem, że jeżeli zostało wszczęte postępowanie w sprawie istnienia lub wysokości dochodzonej należności pieniężnej, wierzyciel zawiadamia o tym organ egzekucyjny, wskazując, w jakim zakresie egzekwowana należność pieniężna nie została zaskarżona. Zawiadomienie takie powoduje zawieszenie postępowania egzekucyjnego w części dotyczącej przedmiotu sporu do czasu ostatecznego zakończenia postępowania, o ile wierzyciel nie wystąpi z uzasadnionym wnioskiem o dalsze prowadzenie postępowania egzekucyjnego lub podjęcie zawieszonego postępowania egzekucyjnego. Biorąc pod uwagę, że kwestia podlegania ubezpieczeniu zdrowotnemu jest obecnie rozstrzygana przez WSA i wynik procesu wpływa bezpośrednio na wysokość dochodzonej należności być może zamiast skargi należałoby po prostu złożyć tylko takie zawiadomienie. Decyzja w tym zakresie należy jednak do organu egzekucyjnego.
Podstawa prawna
Art. 32a, art. 54 ustawy z 17 czerwca 1966 r. o postępowaniu egzekucyjnym w administracji (t.j. Dz.U. z 2017 r. poz. 1201 ze zm.).
● Słyszałem, że po ostatniej nowelizacji kodeksu postępowania administracyjnego znacznie łatwiej o polubowne załatwienie sprawy w urzędzie. Ponieważ ZUS prowadzi postępowanie wyjaśniające w sprawie podlegania przeze mnie ubezpieczeniom społecznym, chciałbym zwrócić się z wnioskiem o przeprowadzenie mediacji w tym zakresie. Chodzi mi zwłaszcza o jeden wątpliwy okres. Czy jest to możliwe?
Niekoniecznie. Wniosek o przeprowadzenie mediacji można oczywiście złożyć zawsze, jednak biorąc pod uwagę przedmiot postępowania oraz podmiot, do którego jest kierowany, mediacja nie zostanie raczej przeprowadzona. Rzeczywiście ostatnia nowelizacja k.p.a. z kwietnia tego roku wprowadziła instytucję mediacji w ramach postępowania administracyjnego. Jest ona dopuszczalna w szczególności w sprawach, w których może być zawarta ugoda bądź organ ma zamiar wydać decyzję na niekorzyść adresata i może się spodziewać odwołania. Ustawodawca, dostrzegając problemy występujące w postępowaniach administracyjnych, ich przewlekłość, czasem nadmierny lub niewłaściwie pojmowany formalizm, zaproponował rozwiązanie, które w założeniu ma się przyczynić do bardziej partnerskiego podejścia administracji do obywateli. Jednym z takich rozwiązań jest właśnie mediacja – niekonfrontacyjny sposób doprowadzenia do załatwienia sprawy. Jednak nie w każdej sprawie mediacja rzeczywiście może być przeprowadzona. Należy zwrócić uwagę na publicznoprawny charakter zobowiązań z tytułu składek oraz na szczególny charakter spraw z zakresu ubezpieczeń społecznych. Podleganie ubezpieczeniom następuje z mocy prawa, ZUS jedynie potwierdza, że w danych okolicznościach ubezpieczony podlega lub nie obowiązkowym ubezpieczeniom, nie ma tu więc miejsca na jakiekolwiek mediacje. Nie bez znaczenia jest przy tym to, że zgodnie z przepisami kodeksu postępowania cywilnego w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych nie jest dopuszczalne zawarcie ugody. Wydaje się, że analogicznie należy traktować kwestię mediacji na gruncie k.p.a. W takiej sytuacji nie ma więc podstaw do przeprowadzenia mediacji zgodnie z wnioskiem ubezpieczonego.
Podstawa prawna
Art. 96a–96n ustawy z 14 czerwca 1960 r. – Kodeks postępowania administracyjnego (t.j. Dz.U. z 2017 r. poz. 1257).
Art. 1 pkt 20 ustawy z 7 kwietnia 2017 r. o zmianie ustawy – Kodeks postępowania administracyjnego oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. poz. 935).
Art. 47712 ustawy z 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (t.j. Dz.U. z 2016 r. poz. 1822 ze zm.).
● Otwieram niewielki lokal usługowy. Na początku chciałbym ograniczyć koszty i zatrudnić na umowę-zlecenie moją żonę do prowadzenia księgowości. Obawiam się jednak, że ZUS uzna ją za osobę współpracującą i zażąda pełnych składek.
Aby udzielić odpowiedzi na podanie pytanie, trzeba zwrócić uwagę na kilka okoliczności.
Osoba współpracująca z osobą prowadzącą pozarolniczą działalność gospodarczą obowiązkowo podlega ubezpieczeniu emerytalnemu, rentowemu i wypadkowemu. Ubezpieczenie chorobowe jest dla niego dobrowolne. Za współpracownika może zostać uznany małżonek, dzieci własne, dzieci drugiego małżonka i dzieci przysposobione, rodzice, macocha, ojczym oraz osoby przysposabiające, jeżeli pozostają z nimi we wspólnym gospodarstwie domowym i współpracują przy prowadzeniu tej działalności lub wykonywaniu umowy agencyjnej lub umowy-zlecenia. Jeżeli pracownik (ale nie zleceniobiorca) spełnia te kryteria dla celów ubezpieczeń społecznych, jest traktowany jako osoba współpracująca (art. 8 ust. 2 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych). Można więc przyjąć, że gdy przedsiębiorca zatrudni na podstawie umowy o pracę małżonka, z którym pozostaje we wspólnym gospodarstwie domowym, to składki powinny być opłacane za niego na takich zasadach jak za prowadzącego działalność gospodarczą, a nie jak za pracownika.
Jednak w opisywanym przypadku przedsiębiorca zamierza zawrzeć z żoną umowę-zlecenie, a nie umowę o pracę, więc art. 8 ust. 2 nie będzie miał zastosowania. Taki kierunek interpretacyjny wynika m.in. z ostatniego pisma ZUS dotyczącego podanej problematyki (pismo z 8 sierpnia 2017 r., znak WPI/200000/43/951/2017).
Przedsiębiorca może więc bezpiecznie zatrudnić na odpłatnym zleceniu swoją małżonkę bez obaw, że ZUS zażąda składek jak za współpracownika, a nie za zleceniobiorcę. Składki będą więc zależne od wysokości wynagrodzenia wynikającego z liczby przepracowanych godzin.
Podstawa prawna
Art. 6 ust. 1 pkt 5, art. 8 ust. 11, art. 11 i art. 12 ust. 1 ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (t.j. Dz.U. z 2017 r. poz. 1778).
● Zatrudniam kilka osób na zlecenie. Z jedną z nich chcę podpisać dodatkowo umowę o dzieło na dwa specjalistyczne szkolenia. Czy będę musiał zapłacić składki od tych umów? Przyznam, że chciałbym tego uniknąć. Słyszałem jednak, że przy kilku podpisanych umowach z tą samą osobą płaci się składki także od umowy o dzieło.
Zgodnie z ogólnymi zasadami wynikającymi z ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych (dalej: ustawa systemowa) wykonywanie umowy o dzieło nie jest tytułem do ubezpieczenia społecznego, w przeciwieństwie do wykonywania umowy-zlecenia, która jest obowiązkowym tytułem do ubezpieczenia emerytalnego, rentowego i wypadkowego.
Przy udzielaniu odpowiedzi na pytanie na uwagę zasługuje art. 8 ust. 2a ustawy systemowej. Wynika z niego, że za pracownika w rozumieniu tej ustawy uważa się także osobę wykonującą pracę na podstawie umowy agencyjnej, umowy-zlecenia lub innej umowy o świadczenie usług, do której zgodnie z kodeksem cywilnym stosuje się przepisy dotyczące zlecenia albo umowy o dzieło, jeżeli umowę taką zawarła z pracodawcą, z którym pozostaje w stosunku pracy, lub jeżeli w ramach takiej umowy wykonuje pracę na rzecz pracodawcy, z którym pozostaje w stosunku pracy. Co jednak bardzo istotne, przepis nie będzie miał zastosowania w sytuacji, gdy dodatkowa umowa o dzieło będzie zawierana z dotychczasowym zleceniobiorcą, a nie pracownikiem. Wynika to zarówno z treści samego przepisu, jak i stanowiska ZUS (m.in. pismo z 5 sierpnia 2016 r., znak WPI/20000/43/825/2016). Dodatkowo ZUS podkreślił, że skoro umowa o dzieło nie jest tytułem do ubezpieczeń, nie będzie również miał zastosowania art. 9 ustawy systemowej dotyczący różnych zbiegów tytułów do objęcia ubezpieczeniem.
Przedsiębiorca powinien jednak pamiętać, że o charakterze zatrudnienia decyduje nie tylko treść umowy, ale przede wszystkim sposób jej wykonywania. Co prawda umowa o dzieło nie jest tytułem ubezpieczeniowym, ale istnieje obawa, że może zostać uznana przez ZUS za umowę-zlecenie. Sąd Apelacyjny w Szczecinie w wyroku z 12 kwietnia 2016 r., sygn. akt III AUa 623/15, rozpatrując sprawę, w której ZUS zakwestionował charakter umowy szkoleniowej jako umowy o dzieło, stwierdził, że sporna umowa nie była umową o dzieło z uwagi na to, iż jej przedmiot nie stanowił konkretnego, indywidualnie oznaczonego rezultatu. Nazwa umowy i posługiwanie się przez jej strony terminologią służącą podkreśleniu charakteru umowy jako umowy o dzieło nie stanowią elementów decydujących samodzielnie o rodzaju zobowiązania w oderwaniu od rzeczywistego przedmiotu tej umowy, sposobu i okoliczności jej wykonania. Sąd podkreślił ponadto, że nie nazwa zawartej umowy, ale rzeczywisty jej przedmiot, a przede wszystkim okoliczności realizacji świadczą o typie umowy. Uznanie umowy o dzieło za umowę-zlecenia będzie w tym przypadku skutkowało koniecznością opłacania za zleceniobiorcę kolejnej składki zdrowotnej. Opłacanie składki emerytalno-rentowej będzie dobrowolne, uzależnione od wniosku zleceniobiorcy.
Podsumowując – zawarcie umowy o dzieło ze zleceniobiorcą nie będzie powodowało konieczności odprowadzania od niej składek na ubezpieczenia społeczne i zdrowotne. Jeśli jednak umowa ta będzie miała tak naprawdę charakter umowy-zlecenia, to w świetle przepisów zleceniodawca także od tej umowy powinien uiszczać składkę zdrowotną.
Podstawa prawna
Art. 6, art. 8 ust. 2a i art. 9 ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (t.j. Dz.U. z 2017 r. poz. 1778).