Podstawę wymiaru zasiłków przysługujących pracownikom, w tym wynagrodzeń chorobowych, ustala się z uwzględnieniem wynagrodzenia wypłaconego za okres 12 miesięcy kalendarzowych poprzedzających powstanie niezdolności do pracy.

Od 1 czerwca 2017 r. zatrudniamy pracownika, który wykonuje pracę także za granicą. Został oddelegowany na Litwę na okres od 19 czerwca do końca września. Jednak we wrześniu zachorował (8 dni) i przebywał wtedy w Polsce. Jak obliczyć wynagrodzenie chorobowe za wrzesień, jeżeli pracownik otrzymuje za pracę na Litwie: wynagrodzenie zasadnicze 900 euro, dodatek za rozłąkę 120 euro oraz miesięczną premię zmienną. Całość wynagrodzenia jest płatna 10. dnia następnego miesiąca. Premia za lipiec i sierpień wyniosła odpowiednio 180 i 220 euro. Wypłata nastąpiła w lipcu (za czerwiec), w sierpniu (za lipiec) i we wrześniu (za sierpień), za czerwiec premii nie było. Wynagrodzenie za część czerwca przepracowaną w Polsce wyniosło 2619 zł, a za pracę za granicą – 486 euro.

Podstawę wymiaru zasiłków przysługujących pracownikom, w tym wynagrodzeń chorobowych, ustala się z uwzględnieniem wynagrodzenia wypłaconego za okres 12 miesięcy kalendarzowych poprzedzających powstanie niezdolności do pracy. Jeżeli okres zatrudnienia pracownika jest krótszy, podstawę wymiaru zasiłku ustala się z wynagrodzeń za pełne miesiące kalendarzowe ubezpieczenia. Do obliczenia podstawy przyjmuje się przychód, który stanowi podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie chorobowe, po odliczeniu potrąconych przez pracodawcę składek na ubezpieczenia społeczne, finansowanych ze środków pracownika.
Powyższe odnosi się również do pracowników zatrudnionych za granicą u polskich pracodawców (tzw. delegowanych). Jednak u tej grupy pracowników nie zawsze rzeczywisty przychód, w tym uzyskany za pracę poza Polską, pokrywa się z wysokością podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne, w tym chorobowe, od której należy naliczyć i odprowadzić składki do ZUS. A to z kolei przekłada się na sposób ustalania podstawy wymiaru zasiłków.
Wyłączenie z tytułu diet
Należy przypomnieć, że podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne stanowi przychód w rozumieniu przepisów o podatku dochodowym od osób fizycznych, osiągany przez pracowników u pracodawcy z tytułu zatrudnienia w ramach stosunku pracy, poza wynagrodzeniem chorobowym oraz przychodami zwolnionymi. Wśród nich znajduje się wyłączenie dotyczące pracowników delegowanych. Nie podlega więc oskładkowaniu część wynagrodzenia pracowników, których przychód jest wyższy niż prognozowane przeciętne miesięczne wynagrodzenie w gospodarce przyjęte na dany rok kalendarzowy, zatrudnionych za granicą u polskich pracodawców – w wysokości równowartości diety przysługującej z tytułu podróży służbowych poza granicami kraju, za każdy dzień pobytu, określonej w przepisach obowiązujących pracowników jednostek sfery budżetowej. Z tym zastrzeżeniem, że tak ustalony miesięczny przychód tych osób, stanowiący podstawę wymiaru składek, nie może być niższy od kwoty przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia. W 2017 r. wynagrodzenie to wynosi 4263 zł.
Jeżeli faktycznie uzyskany przez pracownika przychód jest wyższy od kwoty przeciętnego wynagrodzenia, to najpierw przychód ten ulega pomniejszeniu o równowartość diet przysługujących z tytułu zagranicznych podróży służbowych, za każdy dzień pobytu. Jeżeli po tym odliczeniu miesięczny przychód pracownika okaże się niższy od kwoty 4263 zł, to ta minimalna kwota stanowi podstawę wymiaru składek. A jeżeli przychód będzie wyższy, to on staje się bazą do naliczenia składek. Przy czym ustalając przychód pracownika dla celów porównania go z kwotą wynagrodzenia przeciętnego, bierze się pod uwagę łączny przychód uzyskany w danym miesiącu, a więc za pracę zarówno za granicą, jak i w Polsce, jeżeli pracownik w tym samym miesiącu wykonywał pracę i tu, i tu. Ponadto kwoty minimalnej podstawy wymiaru składek (4263 zł) nie zmniejsza się proporcjonalnie do okresu przebywania za granicą.
Jeżeli natomiast łączny miesięczny przychód pracownika nie przewyższa kwoty przeciętnego wynagrodzenia, to jako podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne pracownika wykonującego pracę za granicą przyjmuje się faktyczny przychód, bez pomniejszania o równowartość diet (zwolnienie to w ogóle nie ma zastosowania).
Szczególne zasady
Ta specyfika ustalania podstawy wymiaru składek pracowników delegowanych do pracy za granicę wywołała konieczność zmodyfikowania zasad obliczania podstawy wymiaru zasiłków przysługujących tym pracownikom. Jak wyjaśnia ZUS na swojej stronie internetowej, te szczególne zasady oznaczają m.in., że:
● wypłacone pracownikowi w danym miesiącu, łącznie z wynagrodzeniem podstawowym za ten miesiąc, składniki wynagrodzenia przysługujące za inny miesiąc (np. wynagrodzenie za godziny nadliczbowe, premie, podwyżka miesięcznego wynagrodzenia obejmująca wsteczne miesiące) są traktowane tak, jak wynagrodzenie za miesiąc, za który jest wypłacone podstawowe wynagrodzenie miesięczne;
● składniki przysługujące za okresy dłuższe niż miesiąc (np. kwartał, rok) są traktowane tak, jak składniki przysługujące za okresy miesięczne i są uwzględniane łącznie z podstawowym wynagrodzeniem za dany miesiąc;
● nie wyłącza się składników wynagrodzenia:
– do których pracownik zachowuje prawo za okres pobierania zasiłków,
– przysługujących pracownikowi do określonego terminu;
● nie uzupełnia się wynagrodzenia w związku z usprawiedliwioną nieobecnością w pracy.
Te odmienne zasady ustalania podstawy wymiaru zasiłków dotyczą wszystkich przypadków, a więc zarówno takich, gdy miesięczny przychód pracownika przewyższa kwotę przeciętnego wynagrodzenia, jak i takich, gdy miesięczny przychód tej kwoty nie przekracza.
Wypłata w następnym miesiącu
Generalnie przy wyznaczaniu podstawy zasiłkowej przyjmuje się wynagrodzenia wypłacone za dany miesiąc zawierający się w okresie, z którego jest liczona ta podstawa. W przypadku pracowników delegowanych zasady są nieco inne. Jeżeli bowiem wynagrodzenie miesięczne pracownik otrzymuje nie w tym samym miesiącu, za który ono przysługuje, lecz w miesiącu następnym, to całość wynagrodzenia, które otrzymał w tym kolejnym miesiącu, traktuje się jako wynagrodzenie za miesiąc poprzedni. Jeśli pracodawca wypłaca pracownikowi także składniki wynagrodzenia za inny okres oraz za okresy dłuższe niż miesiąc, to też dolicza się je do wynagrodzenia za poprzedni miesiąc.
Podstawa chorobowego
Pracownik, o którym mowa w pytaniu, pracuje za granicą. Otrzymuje wynagrodzenie zasadnicze w stałej miesięcznej kwocie, premię miesięczną oraz dodatek za rozłąkę. Dla wszystkich składników obowiązuje jeden termin wypłaty przypadający na 10. dzień następnego miesiąca. Pracownik jest zatrudniony od 1 czerwca 2017 r., a zachorował we wrześniu. Do tej pory pracownik otrzymał:
● w lipcu 2017 r. – wynagrodzenie zasadnicze i dodatek za czerwiec 2017 r., bez premii, która jeszcze za czerwiec nie przysługiwała,
● w sierpniu 2017 r. – wynagrodzenie zasadnicze, premię miesięczną i dodatek za lipiec 2017 r.,
● we wrześniu 2017 r. – wynagrodzenie zasadnicze, premię miesięczną i dodatek za sierpień 2017 r.
W czerwcu żadnego przychodu nie było, więc podstawa wymiaru składek za ten miesiąc wyniosła 0 zł. Do ustalenia podstawy wymiaru wynagrodzenia chorobowego powinno być przyjęte wynagrodzenie, które stanowiło podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne od czerwca do sierpnia 2017 r. Zgodnie z powyższą zasadą, że wynagrodzenie zasadnicze i premia miesięczna, które pracownik otrzymał w następnym miesiącu, przyjmuje się jako przychód za miesiące, za które przysługiwały, ostatecznie do podstawy zostaną zakwalifikowane:
● wynagrodzenie zasadnicze i dodatek za rozłąkę za czerwiec, które zostały wypłacone w lipcu – jako wynagrodzenie za czerwiec,
● wynagrodzenie zasadnicze, premia miesięczna oraz rozłąkowe za lipiec, wypłacone w sierpniu – jako wynagrodzenie za lipiec,
● wynagrodzenie zasadnicze, premia miesięczna i dodatek za sierpień, wypłacone we wrześniu – jako wynagrodzenie za sierpień. [tabela 1]
Tabela 1. Przychód zatrudnionego
Przyjmijmy następujące założenia:
– dieta za dobę podróży na Litwę – 39 euro;
– średni kurs euro w NBP ogłoszony w ostatnim dniu roboczym poprzedzającym dzień uzyskania przychodu, tj.:
z 7 lipca 2017r. – 4,2337 zł,
z 9 sierpnia 2017 r. – 4,2638 zł,
z 7 września 2017 r. – 4,2466 zł.
Miesiąc Przychód pracownika Odliczenie z tytułu diet Podstawa wymiaru składek Przychód do podstawy wynagrodzenia chorobowego
Czerwiec 4676,58 zł [2619 zł + (486 euro x 4,2337 zł)] 1981,37 zł (12 dni pracy na Litwie w czerwcu x 39 euro = 468 euro x 4,2337 zł) 4263 zł (przychód po odliczeniu diet niższy od kwoty minimalnej podstawy: 4676,58 zł – 1981,37 zł = 2695,21 zł < 4263 zł) 3678,54 zł (4263 zł – 13,71 proc.)
Lipiec 5116,56 zł [(900 euro + 120 euro + 180 euro) x 4,2638 zł] 5154,93 zł (39 euro x 31 dni = 1209 euro x 4,2638 zł) 4263 zł (przychód po odliczeniu diet niższy od kwoty minimalnej podstawy) 3678,54 zł (4263 zł – 13,71 proc.)
Sierpień 5265,78 zł [(900 euro + 120 euro + 220 euro) x 4,2466 zł] 5134,14 zł (39 euro x 31 dni = 1209 euro x 4,2466 zł) 4263 zł (przychód po odliczeniu diet niższy od kwoty minimalnej podstawy) 3678,54 zł (4263 zł – 13,71 proc.)
Podstawa wymiaru wynagrodzenia chorobowego za wrzesień wynosi 3678,54 zł:
(3678,54 zł x 3 miesiące) : 3 = 3678,54 zł
Wynagrodzenie chorobowe za wrzesień:
3678,54 zł : 30 = 122,62 zł
122,62 zł x 80 proc. = 98,10 zł
98,10 zł x 8 dni choroby = 784,80 zł
Łączny przychód i opodatkowanie
Za wrzesień pracownikowi oprócz wynagrodzenia chorobowego przysługuje wynagrodzenie zasadnicze za przepracowaną część miesiąca, dodatek za rozłąkę oraz premia. Załóżmy, że premia wyniesie 100 euro, dodatek jest niepomniejszany za okresy niezdolności do pracy, a wynagrodzenie zasadnicze to kwota 660 euro (pomniejszone z kwoty 900 euro o dni niezdolności do pracy). Po przeliczeniu na złote według założonego kursu średniego euro 4,2746 zł, łączny przychód podlegający składkom emerytalno-rentowym wynosi 3761,65 zł:
2821,24 zł (wynagrodzenie) + 512,95 zł (dodatek) + 427,46 zł (premia) = 3761,65 zł.
Przychód jest niższy od minimalnej podstawy, co oznacza, że nie stosujemy odliczenia równowartości diet, przyjmując jako podstawę składkową wartość przychodu pracownika, tj. 3761,65 zł.
Druga istotna dla całego rozliczenia kwestia dotyczy opodatkowania. Mianowicie zwolniona z PIT jest część przychodów polskich rezydentów, przebywających czasowo za granicą i uzyskujących przychody ze stosunku pracy, za każdy dzień pobytu za granicą, w którym podatnik pozostawał w tym stosunku, w kwocie odpowiadającej 30 proc. diety zagranicznej. W związku z tym odliczenie we wrześniu będzie dotyczyło 22, a nie 30 dni:
39 euro x 30 proc. = 11,70 euro x 22 dni = 257,40 euro x 4,2746 zł = 1100,28 zł.
Przychód dla celów podatkowych wynosi:
(3761,65 zł + 784,80 zł (chorobowe)) – 1100,28 zł = 3446,17 zł.
Tabela 2. Lista płac za wrzesień 2017 r.
Elementy Kwota Sposób wyliczenia
Przychód 4546,45 zł 3761,65 zł (wynagrodzenie za czas przepracowany + dodatek + premia) + 784,80 zł (chorobowe)
Składki na ubezpieczenia społeczne 515,72 zł – podstawa wymiaru: 3761,65 zł – składka emerytalna: 3761,65 zł x 9,76 proc. = 367,14 zł – składka rentowa: 3761,65 zł zł x 1,5 proc. = 56,42 zł – składka chorobowa: 3761,65 zł zł x 2,45 proc. = 92,16 zł – suma składek: 515,72 zł
Składka na ubezpieczenie zdrowotne – do zapłaty do ZUS – do odliczenia od zaliczki na podatek 362,77 zł 230,46 zł – podstawa wymiaru: 4030,73 zł (4546,45 zł po pomniejszeniu o składki na ubezpieczenia społeczne – 515,72 zł) 4030,73 zł x 9 proc. = 362,77 zł [(3446,17 zł – 13,71 proc.)* x 7,75 proc. = 230,46 zł
Zaliczka na podatek dochodowy 238 zł – przychód do opodatkowania: 3446,17 zł – podstawa opodatkowania po zaokrągleniu: 2862 zł [3446,17 zł (przychód) – 111,25 zł (koszty uzyskania przychodów) – 472,47 zł (składki na ubezpieczenia społeczne)**] – zaliczka do US: 238 zł [(2862 zł x 18 proc.) – 46,33 zł (ulga podatkowa) = 468,83 zł (zaliczka na podatek) – 230,46 zł (składka zdrowotna) = 238,37 zł]
Do wypłaty 3429,96 zł 4546,45 – (515,72 zł + 362,77 zł + 238 zł)
* 3446,17 zł x 13,71 proc. = 472,47 zł
** Odliczeniu od dochodu i od podatku nie podlegają składki, których podstawę wymiaru stanowi dochód (przychód) zwolniony od podatku.
Podstawa prawna
Par. 2 ust. 1 pkt 16 rozporządzenia ministra pracy i polityki socjalnej z 18 grudnia 1998 r. w sprawie szczegółowych zasad ustalania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe (t.j. Dz.U. z 2015 r. poz. 2236 ze zm.).
Art. 11a, art. 21 ust. 1 pkt 20 ustawy z 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (t.j. Dz.U. z 2016 r. poz. 2032 ze zm.).
Art. 3 pkt 3, art. 36 ust. 1 i 2 ustawy z 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (t.j. Dz.U. z 2017 r. poz. 1368).