W razie ogłoszenia upadłości samozatrudniającego się ustaje wspólność majątkowa między małżonkami. Natomiast majątek wspólny wchodzi do masy upadłości. Przyjmuje się, że został on nabyty z dochodów pochodzących z przedsiębiorstwa.
Jeżeli samozatrudniający się będzie zaciągał długi i stanie się niewypłacalny, to wówczas może zostać ogłoszona jego upadłość. W przypadku gdy pozostaje w związku małżeńskim, to z dniem ogłoszenia jego upadłości z mocy prawa ustaje wspólność majątkowa z małżonkiem, a ich majątek wspólny wchodzi do masy upadłości.
Roszczenia małżonka
Małżonek zadłużonego samozatrudniającego się odpowiada swoim udziałem w majątku wspólnym za zobowiązania, które zaciągnął upadły w związku z prowadzeniem firmy. Przyjmuje się, że ta część majątku wspólnego małżonków, która powstała w okresie prowadzenia przez upadłego przedsiębiorstwa, została nabyta ze środków, pochodzących z dochodów tego przedsiębiorstwa.
Małżonek upadłego samozatrudniającego się może dochodzić od masy upadłości swoich roszczeń z tytułu udziału w majątku wspólnym. Powinien jednak wówczas obalić domniemanie dotyczące nabycia majątku wspólne- go ze środków pochodzących z dochodów uzyskanych przez samozatrudniającego się z działalności gospodarczej. Aby tego dokonać, musi on wykazać, że majątek powstał z innych źródeł niż przedsiębiorstwo samozatrudniającego się. Musi udowodnić, że majątek wspólny pochodzi z innych źródeł niż dochody z przedsiębiorstwa upadłego, albo wykazać w sposób przekonywujący, że ma większy udział w tym majątku wspólnym niż połowa. Wtedy jego roszczenie zostanie uznane, a małżonek uzyska status wierzyciela upadłego samozatrudniającego się.
Zostanie zaliczony do kategorii trzeciej wierzycieli, a jego roszczenie zostanie zaspokojone, wówczas gdy dojdzie do podziału masy upadłości.
Natomiast jego roszczenie zgłoszone do masy upadłości nie zostanie uznane w takim zakresie, w jakim małżonek upadłego odpowiada za jego zobowiązania swoim udziałem w majątku wspólnym.
Jedynie wówczas, gdy uda się mu skutecznie przeprowadzić taki dowód, będzie mógł ograniczyć swoją odpowiedzialność swoim udziałem w majątku wspólnym.
Umowy majątkowe
Coraz częściej samozatrudniający się zanim rozpoczną prowadzenie działalności gospodarczej, zawierają ze swoimi małżonkami umowy majątkowe dotyczące zniesienia wspólności majątkowej. Nie zawsze jednak są one skuteczne w stosunku do masy upadłości wówczas, gdy samozatrudniający się upadnie.
O skuteczności można mówić, wówczas gdy umowa majątkowa znosząca wspólność została zawarta w formie aktu notarialnego co najmniej dwa lata przed dniem złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości. Na takich samych zasadach traktowana jest umowa majątkowa, w której małżonkowie ograniczyli wspólność majątkową.
Wymagany termin dwuletni nie może ulec zmianie ze względu na to, kiedy małżonkowie sporządzili intercyzę: przed ślubem czy po.
Natomiast poza masą upadłości zawsze będzie znajdował się majątek odrębny małżonka upadłego samozatrudniającego się.
Gdyby jednak intercyza została sporządzona przed upływem dwóch lat od złożenia wniosku o upadłość przedsiębiorcy, a wniosek uwzględniono, to zniesienie jest bezskuteczne w stosunku do masy upadłości.
Wspólność majątkowa małżeńska może zostać zniesiona na podstawie orzeczenia sądu. Jeżeli nastąpi to w ciągu roku przed złożeniem wniosku o ogłoszenie upadłości, to wówczas zniesienie będzie bezskuteczne w stosunku do wierzycieli upadłego.
Bezskuteczne w stosunku do masy upadłości są czynności, które upadły dokonał w ciągu roku przed zgłoszeniem wniosku o ogłoszenie upadłości. W pewnych przypadkach może też rozporządzić swoim majątkiem.
Ważne!
Małżonek upadłego może dochodzić w postępowaniu upadłościowym należności z tytułu udziału w majątku wspólnym. Swoją wierzytelność musi wówczas zgłosić sędziemu komisarzowi