Zakładowy fundusz świadczeń socjalnych to fundusz tworzony przez pracodawców, którego celem jest zaspokajanie potrzeb socjalnych pracowników. Podstawą prawną tworzenia funduszu jest ustawa z 4 marca 1994 r. o zakładowym funduszu świadczeń socjalnych. Ustawa ta poprzez swoją lakoniczność może sprawiać wrażenie łatwej w stosowaniu. Tymczasem jest to akt, który na przestrzeni ponad dwudziestu lat jego obowiązywania był zmieniany wielokrotnie, i to w sposób daleki od precyzji i spójności. Co więcej, nawet przepisy, których treść nie uległa zmianie, rozumiane są inaczej na skutek ciągle zmieniającej się wykładni dokonywanej przez sądy. Prowadzi to do wielu wątpliwości na tle ich właściwego rozumienia.

Dodatkowo stosowanie przepisów ustawy o zakładowym funduszu świadczeń socjalnych jest przedmiotem kontroli Zakładu Ubezpieczeń Społecznych. Świadczenia socjalne nie są bowiem wliczane do podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne. Niemniej ZUS uznając, że świadczenia są wypłacane niezgodnie z prawem, wlicza kwoty tych świadczeń do podstawy wymiaru składek. Najczęściej organ rentowy zarzuca w swych decyzjach: brak stosowania lub niewłaściwe stosowanie kryterium socjalnego przy wypłacie świadczeń; niewłaściwe sformułowanie kryteriów przyznawania świadczeń w regulaminie funduszu; przyznawanie świadczeń niezgodnych z ustawą lub przyznawanie ich osobom nieuprawnionym; brak dokumentacji potwierdzającej analizę sytuacji socjalnej osób, które otrzymały świadczenia z funduszu.

W książce „Zakładowy Fundusz Świadczeń Socjalnych” autorstwa radcy prawnego Łukasza Chruściela zaprezentowano wyjaśnienia najczęściej pojawiających się wątpliwości, aby pomóc pracodawcom w codziennym stosowaniu przepisów dotyczących funduszu, związkom zawodowym w efektywniejszym współdecydowaniu o wydatkowaniu środków, a pracownikom w lepszym zrozumieniu ich praw.

Uwzględnione zostały zmiany w przepisach, które weszły w życie od 1 stycznia 2017 r. Dotyczą one progów liczby zatrudnionych osób, powyżej którego pracodawcy mają obowiązek utworzenia funduszu, a także zmiany wysokości odpisu pod¬stawowego na fundusz. Odnosimy się również do budzącej coraz większe kontrowersje kwestii uwzględniania w sytuacji materialnej pracowników świadczenia wychowawczego przyznawanego w ramach programu Rodzina 500+ oraz żądania udzielenia przez pracownika informacji na ten temat.

PRZYKŁADOWE PYTANIA I ODPOWIEDZI

Czy w ramach usług na rzecz wypoczynku pracodawca może finansować ze środków funduszu wczasy pod gruszą?
Tak. Oprócz organizowania i finansowania wypoczynku w postaci różnego rodzaju wczasów, kolonii dla dzieci czy wyjazdów do sanatoriów pracodawca może również finansować lub dofinansować wypoczynek organizowany przez pracowników indywidualnie, a więc wczasy pod gruszą. Zazwyczaj dofinansowanie to dotyczy pracowników, ale regulamin funduszu może przewidywać korzystniejsze dla pracowników rozwiązania, takie jak np. dofinansowanie tych wczasów małżonkowi pracownika i jego dzieciom.

Czy pracodawca może dopłacić ze środków funduszu do wypoczynku pracownika spędzanego poza granicami Polski?
Tak. W obecnym stanie prawnym pracownicy mają możliwość korzystania z usług świadczonych przez pracodawcę w ramach działalności socjalnej 17
niezależnie od miejsca korzystania z nich, a więc również za granicą. Moż¬liwość taka powstała po zmianie komentowanego art. 2 na skutek wyroku Trybunału Konstytucyjnego z 28 marca 2007 r. (sygn. akt K 40/04). Trybu-nał stwierdził w nim, iż ówcześnie obowiązujące przepisy ustawy, uniemoż¬liwiające pracownikom skorzystanie z usług świadczonych przez pracodaw¬cę na rzecz różnych form wypoczynku, działalności kulturalno-oświatowej i sportowo-rekreacyjnej, jeśli są one świadczone poza terenem kraju, są nie¬zgodne z konstytucją.

Pan Jan zauważył, że jego pracownicy bardzo często słuchają podczas pracy piosenek popularnego zespołu muzycznego. Postanowił więc, że z okazji jubileuszu 20-lecia firmy zorganizuje koncert tego zespołu dla pracowników. Czy może sfinansować go ze środków funduszu?
Tak. W pojęciu działalności socjalnej mieszczą się usługi pracodawcy na rzecz działalności kulturalno-oświatowej, do której zaliczyć można koncerty muzycz¬ne. Bez znaczenia pozostaje fakt, iż koncert muzyczny nie zawsze niesie ze sobą jakieś wartości edukacyjne. Przyjęło się bowiem, iż pojęcie działalności kulturalno-oświatowej można traktować rozłącznie, a więc z funduszu można finansować działalność kulturalną niemającą jednocześnie cech działalności oświatowej bądź czystą działalność oświatową.

Prezes spółki Bird chce zorganizować dla swoich pracowników trzydniowe szkolenie w Krakowie, połączone z wyjściami do teatru i na basen. Do której z form działalności socjalnej powinien je zakwalifikować, aby móc sfinansować je w całości ze środków funduszu?
Zakwalifikowanie konkretnego świadczenia do jednej z form działalności socjalnej nie ma większego znaczenia, jeżeli regulamin funduszu zezwala na finansowanie wszystkich istotnych w danym przypadku form działalności socjalnej, a wiec zarówno usług na rzecz różnych form wypoczynku, działalności kulturalno-oświatowej oraz działalności sportowo-rekreacyjnej.

Więcej przykładów wraz z odpowiednimi aktami prawnymi w książce "Zakładowy Fundusz Świadczeń Socjalnych"