Zakładanie i prowadzenie żłobków oraz klubów dziecięcych będzie objęte mniej rygorystycznymi przepisami. Ułatwienia czekają posiadaczy karty dużej rodziny.
Będzie coraz mniej luk w przepisach związanych z ubieganiem się o pomoc finansową na dzieci. Ich likwidowanie przewiduje projekt ustawy o zmianie niektórych ustaw związanych z systemami wsparcia rodzin. Chodzi o uszczelnienie regulacji związanych z ustalaniem sytuacji dochodowej na potrzeby przyznawania zasiłku rodzinnego czy świadczenia wychowawczego.
Osoby, które prowadzą własną firmę i rozliczają się na podstawie karty podatkowej lub ryczałtem nie będą już w oświadczeniu deklarować wysokości osiąganego dochodu. Zamiast tego obowiązywać będzie taka sama dla wszystkich kwota, której wysokość będzie co roku ogłaszać resort na podstawie badania przeprowadzanego przez Instytut Pracy i Spraw Socjalnych. Ponadto rodzice nie będą już mogli dopasowywać swojego dochodu, tak aby spełniać kryterium do uzyskania 500 zł na pierwsze dziecko w rodzinie. Sytuacja, w której rozwiązali i w ciągu trzech miesięcy nawiązali stosunek pracy z tym samym pracodawcą (ale z niższym wynagrodzeniem), nie będzie już traktowana jako utrata dochodu.
Istotne zmiany będą wprowadzone również do ustawy żłobkowej. Resort chce złagodzić część wymogów, które muszą spełnić placówki oferujące opiekę nad maluchami. Ma to z jednej strony zachęcić do zakładania nowych żłobków i klubów dziecięcych, a z drugiej obniżyć koszty tych już działających. Z kolei gminy będą miały większą swobodę w przyznawaniu dotacji na dzieci przebywające w prywatnych placówkach opieki. Zmniejszy się natomiast wsparcie, z którego korzystają rodzice legalnie zatrudniający nianię. ZUS nie będzie już bowiem opłacał składek od całej kwoty minimalnego wynagrodzenia za pracę, ale tylko od jego połowy.
Wreszcie zwiększy się grupa uprawnionych do posiadania karty dużej rodziny (KDR). O jej wyrobienie będą mogli wystąpić wszyscy rodzice mający minimum troje dzieci. Dodatkowo zniżki i ulgi będzie można uzyskać nie tylko na podstawie przedstawienia papierowego dokumentu, ale też specjalnej aplikacji na telefonie.
Przy okazji resort rodziny pracy i polityki społecznej przesuwa wydatki ze świadczeń rodzinnych na opiekę nad dziećmi do lat trzech i proponuje anulowanie tegorocznej podwyżki kryteriów dochodowych uprawniających do świadczeń i samych świadczeń. Miała ona wejść w życie od listopada, kryteria miały wzrosnąć o 100 zł do 754 zł, czyli znaleźć się blisko kryterium dochodowego dla 500+, które wynosi 800 zł. Z kolei świadczenia miały wzrosnąć o blisko 5–7 zł. „Wzrost ten trudno uznać za istotny z punktu widzenia budżetu domowego, natomiast stanowi bardzo istotne obciążenie dla budżetu państwa” – napisał resort w projekcie ustawy. Wydatki na świadczenia wychowawcze mają być wyższe w tym roku aż o 1,5 mld zł ponad to, co przewidziano w budżecie. Resort Elżbiety Rafalskiej musi więc myśleć o ich przyhamowaniu, tym bardziej że projektowana ustawa i tak zakłada wzrost wydatków na inne formy polityki rodzinnej. Największy – na opiekę nad dziećmi do lat trzech. Na ten cel 250 mln zł ma pójść z funduszu pracy a 100 mln z budżetu na program „Maluch”. Od 15 do 20 mln zł więcej ma kosztować karta dużej rodziny. Dzięki planowanemu anulowaniu podwyżki kryteriów dochodowych i wysokości świadczeń rodzinnych budżet ma zaoszczędzić ponad 200 mln zł rocznie od przyszłego roku i jeszcze 30 mln zł w tym.
| Najważniejsze zmiany w pomocy finansowej dla rodzin i opiece nad dziećmi | ||||||
| Nowelizowane przepisy | Tak jest | Tak będzie | ||||
| Ustawa z 28 listopada 2003 r. o świadczeniach rodzinnych, ustawa z 11 lutego 2016 r. o pomocy państwa w wychowywaniu dzieci i ustawa z 7 września 2007 r. o pomocy osobom uprawnionym do alimentów – zmiany wspólne | ● Dochód z działalności gospodarczej rozliczany podatkiem ryczałtowym jest deklarowany przez rodzica w oświadczeniu. ● Utratą dochodu jest utrata zatrudnienia lub wykonywania innej pracy zarobkowej. ● Stypendium lub zasiłek dla bezrobotnych finansowany ze środków UE nie są traktowany jako dochód. ● Sprawy o świadczenia wychowawcze i rodzinne objęte unijnymi przepisami są rozpatrywane przez marszałków województw. ● Wzór wniosku o świadczenia rodzinne, z funduszu alimentacyjnego i o 500+ są określane rozporządzeniem. ● Wnioski o 500 zł na dziecko i fundusz alimentacyjny (FA) na nowy okres wypłaty są przyjmowane od 1 sierpnia danego roku, a o zasiłek rodzinny od 1 września. ● Maksymalny czas rozpatrywania wniosków i wypłaty świadczeń na nowy okres trwa do 31 października (500+ i FA) oraz do 30 listopada (zasiłek rodzinny). | ● Kwota dochodu osiąganego z takiej działalności będzie ogłaszana co roku przez ministra rodziny w obwieszczeniu. ● Gmina po trzech miesiącach od utraty pracy sprawdzi, czy rodzic ponownie nie zatrudnił się u tego samego pracodawcy; jeśli tak będzie, straci on świadczenia bieżące i będzie musiał oddać te już wypłacone (taka sytuacja nie będzie bowiem traktowana jako dochód utracony). ● Świadczenie dla bezrobotnego finansowane z pieniędzy unijnych będzie zaliczane do dochodów nieopodatkowanych. ● Prowadzenie postępowań dotyczących świadczeń objętych prawem UE będzie od 2018 r. zadaniem wojewodów, którzy przejmą pracowników zajmujących się tym u marszałków. ● Wzory wniosków o świadczenia będą publikowane w BIP MRPiPS. ● Wnioski o wszystkie świadczenia będą przyjmowane od 1 sierpnia, a drogą elektroniczną będzie można je składać już od 1 lipca, ale dopiero w 2018 r. ● Gminy będą miały więcej czasu na rozpatrywanie wniosków i wypłatę świadczeń – nawet do końca stycznia następnego roku w przypadku 500+ i FA, a do końca lutego następnego roku przy zasiłku rodzinnym. | ||||
| Ustawa z 11 lutego 2016 r. o pomocy państwa w wychowywaniu dzieci | ● Samotny rodzic nie musi mieć zasądzonych alimentów, aby otrzymać 500 zł na pierwsze dziecko. ● Przepisy nie zawierają definicji sprawowania opieki naprzemiennej nad dzieckiem przez rodziców żyjących w rozłączeniu. | ● Warunkiem uzyskania 500 zł na pierwsze dziecko będzie zasądzenie alimentów, chyba że nie jest możliwe, ponieważ np. drugi rodzic nie żyje. ● Opieka będzie uznana za naprzemienną, gdy będzie sprawowana w porównywalnych i powtarzających się okresach. | ||||
| Ustawa z 28 listopada 2003 r. o świadczeniach rodzinnych | ● Samotny rodzic nie musi mieć alimentów przy ubieganiu się o becikowe. ● Przepisy nie precyzują, czy po narodzinach wieloraczków rodzicowi należy się jeden dodatek do zasiłku na urlopie wychowawczym, czy przysługuje też na każde dziecko. | ● Do otrzymania becikowego potrzebne będą zasądzone alimenty, chyba że ich zasądzenie nie jest możliwe. ● Rodzicowi będzie się należał jeden dodatek niezależnie od liczby dzieci, nad którymi sprawuje opiekę na urlopie wychowawczym. | ||||
| Ustawa z 4 lutego 2011 r. o opiece nad dziećmi w wieku do lat trzech | ● Żłobki i kluby dziecięce mogą zakładać gminy, osoby fizyczne, prawne i jednostki nieposiadające osobowości prawnej. ● Żłobek musi mieć co najmniej dwa pomieszczenia. ● Klub dziecięcy może oferować pięć godzin opieki nad dzieckiem i mieć nieograniczoną liczbę miejsc. ● Jeden opiekun może zajmować się 8 lub 5 dzieci (gdy w grupie znajduje się dziecko poniżej 1 roku życia, wymagające szczególnej opieki lub dziecko niepełnosprawne). ● Straż pożarna i sanepid wydają opinie potwierdzające spełnianie warunków lokalowo-sanitarnych dla żłobków i klubów dziecięcych. ● Dziennego opiekuna może zatrudnić gmina, osoba prawna lub jednostka niemająca osobowości prawnej. ● Gmina prowadzi rejestr żłobków i klubów dziecięcych oraz wykaz dziennych opiekunów zawierających podstawowe informacje o ich działalności. ● Gmina może podjąć uchwałę przyznającą dotację celową na dziecko przebywające w prywatnym żłobku i klubie dziecięcym, o ile będzie przysługiwać na każdego podopiecznego. ● Minister rodziny przekazuje dotacje z programu Maluch+ na zakładanie oraz bieżące utrzymanie żłobków i klubów dziecięcych oraz dziennych opiekunów. ● Jeśli rodzic legalnie zatrudni nianię, ZUS pokrywa koszty jej składek na ubezpieczenia społeczne i zdrowotne od kwoty minimalnego wynagrodzenia za pracę. | ● Prawo do zakładania żłobków i klubów będą miały także powiaty, samorządy wojewódzkie i instytucje państwowe. ● Żłobek będzie mógł mieć jedno pomieszczenie (z miejscem do odpoczynku dzieci). ● Opieka w klubie dziecięcym będzie mogła trwać do 10 godzin, a w placówce będzie mogło być nie więcej niż 30 miejsc. ● Opiekun będzie mógł zajmować się nawet dziesięciorgiem dzieci, o ile wszystkie mają skończone 2 lata oraz nie wymagają szczególnej opieki lub nie są niepełnosprawne . ● Spełnianie standardów przez kluby dziecięce będą potwierdzać gminy, wprowadzona będzie też specjalna procedura występowania do straży pożarnej i sanepidu o opinię w sprawie projektu budowlanego żłobka (będzie potem wiążąca przy przesądzaniu o posiadaniu odpowiednich warunków lokalowo-sanitarnych). ● Dziennego opiekuna będą mogły zatrudniać dodatkowo powiaty, samorządy wojewódzkie i osoby fizyczne, możliwe będzie też zajmowanie się dziećmi w ramach działalności gospodarczej prowadzonej przez samego opiekuna. ● Zakres danych gromadzonych w rejestrze i wykazie będzie rozszerzony m.in. o adres poczty elektronicznej i numer telefonu. ● Gmina będzie mogła określić w uchwale jakie dzieci będą objęte dofinansowaniem. ● Na dotacje będą przeznaczone dodatkowe środki z Funduszu Pracy w wysokości 250 mln zł rocznie (przez 5 lat). ● ZUS będzie opłacał składki za nianię od podstawy stanowiącej połowę najniższej pensji. | ||||
| Ustawa o Karcie Dużej Rodziny | ● Rodzice mają prawo do karty dużej rodziny (KDR) jeśli mają co najmniej troje dzieci uczących się lub studiujących. ● Podstawą do korzystania przez rodziny wielodzietne z ulg i zniżek jest posiadanie papierowej KDR. ● Gmina otrzymuje z budżetu państwa 2,68 zł za wydanie karty nowemu członkowi rodziny lub nowego dokumentu osobie, która już go posiadała, ale straciła, np. zgubiła. | ● Od 2018 r. o KDR będzie mógł wystąpić każdy rodzic, który ma troje i więcej dzieci, niezależnie od tego, w jakim są wieku. ● Z karty będzie można korzystać z urządzeń mobilnych za pomocą specjalnej aplikacji, jej wydanie będzie bezpłatne przy jednoczesnym wnioskowaniu o papierową i elektroniczną formę KDR. Z kolei osoby, które teraz mają ten dokument, będą mogły bezpłatnie uzyskać dostęp do aplikacji do 2020 r. ● Gmina będzie otrzymywać dodatkowe 2,68 zł za stwierdzenie utraty prawa do KDR, a 5,36 zł za rozpatrzenie wniosku o wydanie karty rodzicom, którzy kiedykolwiek mieli troje dzieci. | ||||
Etap legislacyjny
Konsultacje projektu ustawy