Gdy wniosek o jej przyznanie zostanie złożony wcześniej, ZUS wyda decyzję odmowną. Nie jest to oddzielne świadczenie, ale dodatek do kapitału początkowego.
Wiele osób po 2008 r. utraciło możliwość skorzystania z wcześniejszej emerytury z tytułu pracy w warunkach szczególnych lub w szczególnym charakterze. Muszą pracować dłużej, aż do osiągnięcia powszechnego wieku emerytalnego. Jednak ustawodawca nie zapomniał o osobach, które wykonywały pracę szczególną, ale nie spełniły warunków, aby nabyć uprawnienia emerytalne, bo w dniu wejścia w życie ustawy były po prostu za młode. Przyznał im prawo do rekompensaty pieniężnej. Jest to forma odszkodowania za utratę możliwości nabycia prawa do wcześniejszej emerytury z tytułu pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, ale, co ważne, nie w formie jednorazowej kwoty, ale jako dodatek do kapitału początkowego. A to oznacza zwiększenie wypłacanej emerytury. Większość z dotychczas wypłacanych rekompensat wynosi od 100 do 400 zł. Prognozy przewidują, że ogólne wydatki roczne na wypłatę rekompensat będą sporo wyższe niż wydatki na emerytury pomostowe. Zgodnie z ogólnymi zasadami prawo do jej otrzymania mają osoby urodzone po 1948 r., które przed 1 stycznia 2009 r. wykonywały przez co najmniej 15 lat pracę w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze w rozumieniu przepisów obowiązujących do 31 grudnia 2008 r.
Konieczna dokumentacja
Część osób w przyszłości uprawnionych do rekompensaty popełnia błąd i składa o nią wniosek przed ukończeniem wieku emerytalnego. Tymczasem ZUS ustala rekompensatę z tytułu pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze dopiero przy obliczaniu emerytury przysługującej po ukończeniu tego wieku. Nie należy więc składać wniosku wcześniej, bo ZUS wyda decyzję o odmowie przyznania rekompensaty. Złożenie przez ubezpieczonego urodzonego po 31 grudnia 1948 r. wniosku o emeryturę z art. 24 ust. 1 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (dalej: ustawa emerytalna) oznacza równocześnie złożenie wniosku o ustalenie rekompensaty. Na wniosek rekompensata ustalana jest natomiast osobie urodzonej po 31 grudnia 1948 r., której przyznano z urzędu emeryturę na podstawie art. 24a ustawy emerytalnej. Do wniosku powinna być załączona stosowna dokumentacja – świadectwo pracy lub zaświadczenie potwierdzające wykonywanie pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze wystawione przez pracodawcę, u którego była zatrudniona lub przez jego następcę prawnego, na podstawie posiadanej przez ten podmiot dokumentacji osobowej. Osoba, która wykonywała własną działalność twórczą lub artystyczną, powinna przedstawić decyzję Komisji do spraw Zaopatrzenia Emerytalnego Twórców potwierdzającą okres i rodzaj tej działalności, o ile nie dostarczyła wcześniej tej decyzji dla celów ubezpieczeń społecznych.
Stale i w pełnym wymiarze
Przy ustalaniu 15-letniego okresu pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze mogą zostać uwzględnione jedynie okresy, w których praca ta była wykonywana stale i w pełnym wymiarze czasu pracy. Przy ustalaniu okresu pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze nie uwzględnia się następujących okresów niewykonywania pracy, za które pracownik otrzymał po 14 listopada 1991 r. wynagrodzenie lub świadczenia z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa, takich jak urlopu dla poratowania zdrowia, niezdolności do pracy czy pobierania np. zasiłku chorobowego, macierzyńskiego, jak również urlopu bezpłatnego i wychowawczego.
Wysokość rekompensaty wyliczana jest według wzoru określonego w ustawie o emeryturach pomostowych. Wysokość rekompensaty uzależniona jest m.in. od:
- udowodnionych okresów składkowych i nieskładkowych,
- długości okresu wykonywania pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze,
- obniżonego wieku emerytalnego określonego dla danego rodzaju pracy,
- wieku osoby ubiegającej się o rekompensatę, ukończonego na 31 grudnia 2008 r.
Także renta rodzinna
Wniosek o rekompensatę może złożyć także członek rodziny, który ubiega się o przyznanie renty rodzinnej po zmarłym. Złożenie po 31 grudnia 2008 r. wniosku o rentę rodzinną po osobie urodzonej po 31 grudnia 1948 r. oznacza jednocześnie wystąpienie o ustalenie rekompensaty, jeśli zmarły spełniał warunki do otrzymania emerytury z tytułu ukończenia powszechnego wieku emerytalnego, a przed 1 stycznia 2009 r. wykonywał przez co najmniej 15 lat pracę w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze.
Nie wszyscy uprawnieni
Rekompensata nie przysługuje osobie, która ma ustalone prawo do:
● wcześniejszej emerytury pracowniczej,
● emerytury z tytułu pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, emerytury górniczej,
● emerytury z tytułu wykonywania pracy górniczej,
● emerytury nauczycielskiej bez względu na wiek,
● emerytury pomostowej,
● nauczycielskiego świadczenia kompensacyjnego.
Podstawa prawna
Par. 1 i par. 2 rozporządzenia Rady Ministrów z 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (t.j. Dz.U. nr 8, poz. 43 ze zm.).
Art. 24, art. 24a, art. 26a, art. 32, art. 33, art. 55 i art. 184 ustawy z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (t.j. Dz.U. z 2016 r. poz. 887 ze zm.).
Art. 21, art. 22, art. 23 ustawy z 19 grudnia 2008 r. o emeryturach pomostowych (t.j. Dz.U. z 2017 r. poz. 664).