Pracownik odwołał się do sądu od wypowiedzenia umowy o pracę. Podczas procesu, który trwał dwa lata, dowiedział się, że pracodawca zamierza zaproponować mu ponowne zatrudnienie, ale warunkiem jest cofnięcie pozwu. Dysponował korespondencją e-mailową pracodawcy kierowaną do innych pracowników, w której padały stwierdzenia o potrzebie jego zatrudnienia. Ponieważ spór sądowy się przeciągał, złożył pisemne oświadczenie o cofnięciu pozwu. Sąd postępowanie umorzył, jednak propozycja ponownego zatrudnienia nie padła. Pracownik czuje się oszukany i chce wznowić proces o przywrócenie do pracy. Czy ma na to szansę?
Złożenie do sądu pracy odwołania od wypowiedzenia umowy o pracę zmierza do uzyskania wyroku orzekającego o bezskuteczności wypowiedzenia lub przywróceniu do pracy na poprzednich warunkach albo zasądzającego na rzecz pracownika odszkodowanie. W trakcie sporu sądowego strony mogą prowadzić negocjacje, które miałyby skutkować rozwiązaniem problemu w sposób odpowiadający obu, bez angażowania sądu. Takie pozasądowe rozmowy i ustalenia często nie mają formalnego charakteru. Wyciąganie z nich przez pracownika zbyt daleko idących wniosków może być ryzykowne.
Chociaż nie ma obowiązku uzasadnienia oświadczenia o cofnięciu pozwu o przywrócenie do pracy, zawsze istnieje przyczyna podjęcia takiej decyzji. Motywem może być deklaracja pracodawcy ponownego zatrudnienia. Jeżeli pracownik, sugerując się nią, wycofa pozew, a następnie pracodawca odmówi, pracownik może złożyć pisemne oświadczenie o uchyleniu się od skutków prawnych oświadczenia o cofnięciu pozwu, o ile wykaże, że składając je, działał pod wypływem błędu. Chodzi jednak o błąd stanowiący wadę oświadczenia woli w rozumieniu woli art. 84 kodeksu cywilnego (k.c.), który ma odpowiednie zastosowanie do spraw z zakresu prawa pracy. Tak rozumiany błąd jest istotny co do treści czynności prawnej. Istotność błędu sprowadza się zaś do uznania, że można powoływać się tylko na błąd uzasadniający przypuszczenie, iż gdyby składający oświadczenie woli nie działał pod jego wpływem i oceniał sprawę rozsądnie, nie złożyłby oświadczenia tej treści.
W praktyce najczęstszym nieporozumieniem jest powoływanie się na błąd w pobudce, tj. na sytuację, w której dochodzi do mylnej oceny aktualnych i przyszłych okoliczności nieobjętych treścią dokonanej czynności.
W wyroku Sądu Apelacyjnego w Katowicach z 30 października 2007 r. (sygn. akt V ACa 567/07) wyjaśniono, że „ograniczenie przedmiotowe błędu co do treści czynności prawnej powoduje też, że poza zakresem takiego błędu należy pojmować błąd co do oczekiwanych zachowań, właściwości psychicznych lub fizycznych, kwalifikacji i możliwości strony umowy, czyli określonych cech drugiej strony czynności prawnej”. Przypuszczenie pracownika, że cofnięcie pozwu o przywrócenie do pracy spowoduje atrakcyjną dla niego ofertę zatrudnienia od dotychczasowego pracodawcy, i brak takiej oferty po wycofaniu pozwu nie będą stanowiły błędu w rozumieniu art. 84 k.c. Gdyby jednak dysponował jednoznacznymi oświadczeniami pracodawcy (np. korespondencja e-mailowa z pracownikiem), z których treści wynikałoby, że pracodawca wskazał na konkretne warunki zatrudnienia akceptowane przez pracownika i jedyną okolicznością niezbędną do ponownego zatrudnienia miałoby być cofnięcie pozwu, wówczas – wobec braku wywiązania się przez pracodawcę z obietnic – mógłby powoływać się na błąd normatywny przy składaniu oświadczenia o cofnięciu pozwu.
W omawianym przypadku można twierdzić, że mamy do czynienia z kwalifikowaną postacią błędu, tj. z podstępem. Faktycznie bowiem może się okazać, że działania pracodawcy świadomie zmierzały do podawania nieprawdziwych informacji lub utwierdzania pracownika w mylnym przekonaniu o zamiarze jego ponownego zatrudnienia w celu skłonienia go do złożenia oświadczenia woli o cofnięciu pozwu.
W takiej sytuacji można skutecznie uchylić się od skutków prawnych oświadczenia woli złożonego pod wpływem błędu także wtedy, gdy błąd nie był istotny, jak również wówczas, gdy nie dotyczył treści czynności prawnej. W przedstawionej w liście sytuacji pracownika miałoby to kapitalne znaczenie, albowiem z reguły ma on mniejsze możliwości udowadniania swoich racji.
Chcąc uchylić się od skutków prawnych oświadczenia woli złożonego pod wpływem błędu, pracownik musi tego dokonać w ciągu roku od jego wykrycia. Powinien zatem wykazać przed sądem, że w określonym czasie (w konkretnym dniu) powziął wiadomość o błędzie i wskazać potwierdzające to dowody.
Termin roczny do powołania się na błąd jest terminem zawitym, czyli takim, którego upływ powoduje wygaśnięcie roszczenia. Dlatego tak ważne jest, aby pracownik był przygotowany na przedstawienie takich argumentów, które przekonają sąd o zachowaniu terminu oraz o istnieniu ustawowych przesłanek działania pod wpływem błędu.
WAŻNE
Chcąc uchylić się od skutków prawnych oświadczenia woli złożonego pod wpływem błędu, pracownik musi tego dokonać w ciągu roku od jego wykrycia
Podstawa prawna
Ustawa z 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny (t.j. Dz.U. z 2016 r. poz. 380).