Pracownikowi, który traci zatrudnienie z przyczyn go niedotyczących, a zatrudniony był u pracodawcy, który zatrudnia co najmniej 20 pracowników, przysługuje odprawa. Czy jest ona należna w każdym przypadku oraz w jakim terminie należy ją wypłacić?
Prawo do odprawy wynika z ustawy z 13 marca 2003 r. o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn niedotyczących pracowników. Dla ustalenia, czy pracownikowi należy się odprawa, nie ma znaczenia, czy stosunek pracy ustał w wyniku upływu okresu wypowiedzenia umowy o pracę złożonego przez pracodawcę czy też strony zawarły porozumienie. Odprawa będzie należna, jeżeli przyczyna rozwiązania stosunku pracy nie leżała po stronie pracownika, a była nią np. likwidacja stanowiska pracy. W przypadku tzw. zwolnień indywidualnych na podstawie wymienionej ustawy (tzn. sytuacji gdy liczba zwalnianych pracowników nie przekracza limitu określonego w art. 1 ustawy), konieczne jest ponadto, aby przyczyna taka była przyczyną wyłączną.
Jeżeli do rozwiązania umowy o pracę doszło w wyniku nieprzyjęcia przez pracownika nowych warunków pracy i płacy (które zaproponowano pracownikowi w związku z przeprowadzanymi zwolnieniami grupowymi), to zgodnie z wyrokiem SN z 16 listopada 2000 r. (I PKN 79/00) pracownikowi również może przysługiwać roszczenie o odprawę, zwłaszcza jeżeli w wyniku przyjęcia nowych warunków doszłoby do radykalnego obniżenia jego wynagrodzenia (przy niezmienionych wymaganiach). Nie w każdym jednak przypadku odmowa przyjęcia nowych warunków będzie w rezultacie stanowiła podstawę do wypłaty odprawy. Jeżeli bowiem nowe warunki zatrudnienia proponowane są w związku z wprowadzaniem np. zmian do regulaminu wynagradzania, które nie pogarszają warunków płacy, to odrzucenie nowych warunków mogłoby w pewnych sytuacjach być uważane za współprzyczynienie się do rozwiązania umowy. Pogląd ten potwierdza wyrok SN z 5 maja 1993 r. (I PRN 47/93).
Wysokość odprawy uzależniona jest od stażu pracy pracownika u danego pracodawcy. Roszczenie o zapłatę odprawy powstaje w dniu rozwiązania stosunku pracy. Pracodawca powinien więc wypłacić ją bezpośrednio w dniu przypadającym po ustaniu stosunku pracy. Jeżeli odprawa zostanie wypłacona z opóźnieniem, pracownikowi przysługują odsetki ustawowe do dnia wypłaty należnej kwoty (wyrok SN z 21 października 1999 r., I PKN 320/99).