Świadczeniobiorca zatrudniony po przyznaniu renty będzie mógł złożyć wniosek o przeliczenie obliczonego na nowych zasadach świadczenia. Przeliczenie to uwzględni wysokość składek zgromadzonych na koncie w ZUS po przyznaniu renty.
Jeśli ustawa wprowadzająca nowe zasady obliczania renty z tytułu niezdolności do pracy wejdzie w życie (przypomnijmy, że prezydent odmówił jej podpisania i trafi ona ponownie do Sejmu), zmieni się nie tylko sposób wyliczenia renty po raz pierwszy, ale również zasady jej przeliczania.

Obecne przeliczenia

Według obecnych przepisów, świadczeniobiorca ma możliwość przeliczenia renty z tytułu niezdolności do pracy na dwa sposoby. Pierwszy - wymagane jest złożenie wniosku o doliczenie nieuwzględnionych dotychczas w wymiarze świadczenia okresów składkowych i nieskładkowych. Polega to na dodaniu do dotychczasowej kwoty:
• po 1,3 proc. podstawy wymiaru ustalonej w wyniku waloryzacji - za każdy rok okresów składkowych (z uwzględnieniem pełnych miesięcy),
• po 0,7 proc. podstawy wymiaru ustalonej w wyniku waloryzacji - za każdy rok okresów nieskładkowych (z uwzględnieniem pełnych miesięcy).
Drugi sposób to przeliczenie podstawy wymiaru, które może nastąpić albo przy zastosowaniu nowej kwoty bazowej, obowiązującej w dacie zgłoszenia wniosku o przeliczenie albo z uwzględnieniem starej, ostatnio przyjętej przy obliczaniu renty. Przeliczenie z nową kwotą bazową jest możliwe, gdy świadczeniobiorca wskazuje do przeliczenia renty wynagrodzenia osiągnięte w całości lub w części po przyznaniu świadczenia oraz - co do zasady - obliczony na nowo wskaźnik wysokości podstawy wymiaru renty wyższy jest od obliczonego poprzednio. Natomiast przeliczenie przy zastosowaniu starej kwoty bazowej stosuje się, gdy nowy wskaźnik wysokości podstawy wymiaru jest wyższy od wyliczonego poprzednio, a emeryt wskazuje zarobki przypadające w całości przed przyznaniem świadczenia (nawet z tej samej liczby kolejnych lat kalendarzowych i z tego samego okresu, jaki wskazał poprzednio albo np. z innych kolejnych dziesięciu lat wybranych z 20-lecia sprzed zgłoszenia wniosku o przyznanie lub ponowne ustalenie renty).

Nowe przeliczenia

Poniższy sposób przeliczania renty nie będzie miał zastosowania do świadczeń obliczonych na nowych zasadach, gdyż wysokość tych świadczeń nie będzie bezpośrednio uzależniona ani od przebytych okresów składkowych i nieskładkowych, ani od podstawy wymiaru. Po 2008 roku będzie więc miał zastosowanie jedynie do rent obliczanych po staremu (w całości dla osób urodzonych przed 1 stycznia 1949 r. lub w odpowiedniej części - w przypadku gdy renta będzie ustalana na mieszanych zasadach).
Nowe zasady obliczania renty z tytułu niezdolności do pracy (omówiliśmy je dokładnie w GP nr 226/2008) przewidują jednak również możliwość ponownego obliczenia tego świadczenia. Jeśli bowiem po dniu, od którego przyznano rentę ustaloną na nowych zasadach rencista podlegał ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym, ZUS - na jego wniosek - ponownie ustali wysokość tego świadczenia. Renta zostanie podwyższona o kwotę wynikającą z podzielenia składek zewidencjonowanych na jego koncie po dniu ustalenia prawa do renty, z uwzględnieniem ich waloryzacji, przez wyrażone w miesiącach średnie dalsze trwanie życia dla osób w wieku 60 lat, obowiązujące w dniu złożenia wniosku o przeliczenie. W przypadku osoby będącej członkiem OFE składki zewidencjonowane na koncie w ZUS zostaną powiększone przy zastosowaniu wskaźnika korygującego 19,52/12,22.
ZUS będzie mógł ponownie ustalić wysokość renty, jeśli wniosek o przeliczenie zostanie zgłoszony nie wcześniej niż po upływie roku kalendarzowego lub po ustaniu ubezpieczeń emerytalnego i rentowych.

Ponowne zwiększenie

Wprawdzie to, o czym poniżej napiszemy, nie wynika bezpośrednio z przepisów, którymi już wkrótce ponownie zajmie się Sejm, ale z informacji przez nas uzyskanych wynika, że ZUS będzie przeliczał rentę obliczaną na nowych zasadach nieco inaczej w sytuacji, gdy przy ustalaniu świadczenia po raz pierwszy obliczył zwiększenie za tzw. staż hipotetyczny (tj. za okres pełnych miesięcy brakujących do pełnych 30 lat składkowych i nieskładkowych, przypadających od dnia zgłoszenia wniosku do dnia ukończenia wieku 60 lat). W takiej sytuacji ZUS jeszcze raz ustali to zwiększenie, uwzględniając tym razem inny staż hipotetyczny (zmniejszony o okres pełnych miesięcy podlegania ubezpieczeniu przypadający po przyznaniu renty).
Obliczając to zwiększenie ZUS pomnoży nowo ustalony staż hipotetyczny przez przeciętną miesięczną kwotę składki ustaloną przy obliczaniu świadczenia po raz pierwszy. Następnie renta zostanie jeszcze raz obliczona na dzień jej przyznania. Do podstawy obliczenia renty na tę datę zostanie więc dodana nowa kwota zwiększenia za staż hipotetyczny i suma tych kwot podzielona przez średnie dalsze trwanie życia przyjęte do obliczenia renty po raz pierwszy.
Dopiero do tak ustalonej kwoty świadczenia (podwyższonej w wyniku waloryzacji, które będą miały miejsce między jej przyznaniem a zgłoszeniem wniosku o przeliczenie), ZUS doda wyliczoną w przedstawiony wyżej sposób kwotę zwiększenia z tytułu składek zewidencjonowanych po dniu, od którego ją przyznano.
PRZYKŁAD: INNY STAŻ HIPOTETYCZNY
Załóżmy, że Anna D. (urodzona w 1960 roku), nie przystąpiła do OFE i od 1 lutego 2009 r. przejdzie na rentę ustalaną na mieszanych zasadach. Wysokość składek z uwzględnieniem waloryzacji wyniesie 30 tys. zł, a kwota zwaloryzowanego kapitału początkowego 150 tys. zł. Ubezpieczona udowodniła 20 lat składkowych i 5 lat nieskładkowych, w związku z czym ZUS ustalił jej zwiększenie za tzw. okres hipotetyczny (tj. za 60 miesięcy brakujących do pełnych 30 lat). Przeciętna miesięczna kwota składki wyniosła 600 zł, czyli zwiększenie za staż hipotetyczny zostało ustalone w kwocie 36 tys. zł (600 zł x 60). Renta ustalona na nowych zasadach wyniosła więc 880,55 zł (150 000 zł + 30 000 zł + 36 000): 245,3). Zakładając, że w lutym 2010 r. rencistka zgłosi wniosek o ponowne obliczenie renty z uwzględnieniem zwaloryzowanych składek (w wysokości 10 200 zł) z tytułu pełnego roku ubezpieczenia po przyznaniu świadczenia, a obowiązujące wówczas średnie dalsze trwanie życia będzie wynosiło również 245,3 miesięcy, wyliczenie renty będzie wyglądało następująco:
Nowa kwota zwiększenia za okresy hipotetyczne = 48 x 600 zł = 28 800 zł.
Kwota renty ustalona po raz pierwszy z nową kwotą zwiększenia za okresy hipotetyczne = 150 000 zł + 30 000 zł + 28 800/245,3 = 851,20 zł (kwota tej renty zostanie zwaloryzowana wskaźnikiem waloryzacji z marca 2009 r.).
Zwiększenie z tytułu składek zewidencjonowanych i zwaloryzowanych od dnia przyznania renty = 10 200 zł/245,3 = 41,58 zł.
Kwota renty bez uwzględnienia waloryzacji w marcu 2009 r. = 851,20 zł +41,58 zł = 892,78 zł.
PODSTAWA PRAWNA
• Art. 110-113 ustawy z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (t.j. Dz.U. z 2004 r. nr 39, poz. 353 z późn. zm.).
• Art. 1 ustawy z 17 października 2008 r. o zmianie ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych oraz niektórych innych ustaw. Czeka na rozpatrzenie weta prezydenta przez Sejm.