Zatrudnieni w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, którzy do końca tego roku nie ukończą obniżonego wieku emerytalnego, ale 1 stycznia 1999 r. osiągnęli długi staż emerytalny - ogólny i w warunkach specjalnych - mogą otrzymać wcześniejszą emeryturę. Zostanie ona obliczona częściowo na starych, a częściowo na nowych zasadach albo w całości według nowych reguł.
Osoby urodzone po 1948 roku, które zamierzają przejść na wcześniejszą emeryturę, muszą spełnić określone warunki, m.in. dotyczące obniżonego wieku emerytalnego do końca 2008 roku. Od tej zasady są jednak wyjątki.

Warunki otrzymania emerytury

Osoby, które wykonywały zatrudnienie w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, działalność twórczą lub artystyczną, pracę górniczą albo kolejową, mogą otrzymać wcześniejszą emeryturę, mimo osiągnięcia obniżonego wieku emerytalnego po 2008 roku. ZUS przyzna wymienionym osobom emeryturę na podstawie art. 184 ustawy emerytalnej po osiągnięciu obniżonego wieku emerytalnego, jeśli nie przystąpiły do OFE, a na 1 stycznia 1999 r. miały 20 lat okresów składkowych i nieskładkowych (w przypadku kobiet) i 25 lat tych okresów (w przypadku mężczyzn), w tym określony przepisami staż pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze.
Obniżony wiek emerytalny i tzw. staż szczególny wynika z ustawy emerytalnej lub rozporządzenia w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (warunki te zostały omówione w GP nr 240/2008 na stronie 15).
W przypadku pracowników do przyznania emerytury na podstawie art. 184 ustawy emerytalnej wymagane jest rozwiązanie stosunku pracy.
W ustawie o emeryturach pomostowych (przekazanej prezydentowi do podpisu) wprowadzono zmianę do art. 184 ustawy emerytalnej. Nowelizacja umożliwia złożenie wniosku o przekazanie środków zgromadzonych na rachunku w otwartym funduszu emerytalnym, za pośrednictwem ZUS, na dochody budżetu państwa.

Emerytury mieszane

ZUS, przyznając emeryturę na podstawie art. 184 ustawy emerytalnej, będzie obliczał ją częściowo według nowych, a częściowo według starych zasad (tzw. emerytura mieszana) albo tylko według nowych zasad.
Tak zwaną emeryturę mieszaną mogą otrzymać osoby urodzone po 31 grudnia 1948 r., które łącznie spełnią następujące warunki:
• wiek emerytalny osiągną w latach 2009 - 2013,
• nie były członkami jednego spośród otwartych funduszy emerytalnych,
• nie pobrały choćby za jeden miesiąc emerytury obliczonej według starych zasad (przysługującej na podstawie art. 46 oraz art. 50 ustawy emerytalnej).
Uchwalona przez Sejm ustawa z 5 grudnia 2008 r. nowelizujaca ustawę emerytalną przewiduje możliwość wystąpienia z OFE.

Ustalenie nowej emerytury

Nowa emerytura stanowi równowartość kwoty będącej wynikiem podzielenia podstawy jej obliczenia przez średnie dalsze trwanie życia dla osób w wieku równym wiekowi przejścia na emeryturę danego ubezpieczonego. Wynika to z art. 26 ustawy emerytalnej.
Podstawą obliczenia nowej emerytury będzie zatem suma zwaloryzowanych składek zaewidencjonowanych na indywidualnym koncie ubezpieczonego do końca miesiąca poprzedzającego miesiąc, od którego przysługuje wypłata emerytury oraz zwaloryzowanego kapitału początkowego. Na sumę składek składać się będą składki na ubezpieczenie emerytalne przekazywane przez płatnika składek (w części finansowanej przez ubezpieczonego i w części finansowanej przez płatnika składek), a jeżeli ubezpieczony opłaca sam za siebie składki, np. osoba prowadząca działalność gospodarczą, cała składka finansowana jest przez niego. Składki te będą podlegały waloryzacji (przeprowadzanej zgodnie z art. 25 ustawy emerytalnej). Zostaną powiększone o kapitał początkowy, który również będzie waloryzowany (na zasadach przewidzianych dla waloryzacji składek). Ponadto przeliczeniu będzie podlegał kapitał początkowy poprzez dodanie do okresów składkowych okresu równego różnicy pomiędzy powszechnym wiekiem emerytalnym a faktycznym wiekiem przejścia na emeryturę. Okresy składkowe ustala się z dokładnością do pełnego miesiąca.
Podstawą obliczenia nowej emerytury osób, które nie podlegały, poczynając od 1 stycznia 1999 r. ubezpieczeniom społecznym, a cały swój staż ubezpieczeniowy przebyły wyłącznie przed 1 stycznia 1999 r. będzie wyłącznie zwaloryzowany kapitał początkowy, ewentualnie dodatkowo przeliczony.
Wyjaśnić trzeba, że wiek emerytalny ubezpieczonego ustala się w dniu przejścia na emeryturę w ukończonych latach i miesiącach. Natomiast średnie dalsze trwanie życia ustalane jest wspólnie dla kobiet i mężczyzn i wyrażane jest w miesiącach. Tablice średniego dalszego trwania życia ogłasza corocznie do 31 marca prezes GUS.
4 etapy obliczania emerytury mieszanej
1. Oblicz wysokość emerytury według starych zasad. Wynosi ona:
• 24 proc. kwoty bazowej,
• po 1,3 proc. podstawy jej wymiaru za każdy rok okresów składkowych,
• po 0,7 proc. podstawy jej wymiaru za każdy rok okresów nieskładkowych.
2. Oblicz wysokość emerytury w myśl nowych zasad, według wzoru:
emerytura = zwaloryzowane składki + zwaloryzowany kapitał początkowy/średnie dalsze trwanie życia.
3. Ustal odpowiedni procent świadczenia obliczonego według dotychczasowych zasad i odpowiedni procent emerytury według nowych reguł. Procenty zależą od roku ukończenia wieku emerytalnego (patrz tabela).
4. Zsumuj obie wielkości.
PRZYKŁAD
EMERYTURA OBLICZONA W CAŁOŚCI WEDŁUG NOWYCH ZASAD
Mężczyzna urodzony w 1954 r. chce wystąpić o wcześniejszą emeryturę z tytułu wykonywania pracy w szczególnych warunkach wymienionej w wykazie A. Na 1 stycznia 1999 r. spełniał warunki dotyczące stażu ogólnego i szczególnego. Wiek 60 lat uprawniający do emerytury osiągnie w 2014 roku. Z uwagi na datę osiągnięcia wieku emerytalnego ZUS nie obliczy mu emerytury według mieszanego sposobu. Zostanie ona obliczona według nowych zasad (w myśl art. 26 ustawy emerytalnej). Okres brakujący do 65 lat zostanie potraktowany jako okres składkowy (co wynika z art. 185 ustawy emerytalnej) i pomnożony przez podstawę wymiaru ustalaną przy obliczaniu kapitału początkowego (zwiększy kwotę kapitału początkowego do waloryzacji), a więc zwiększy podstawę obliczenia emerytury.
PODSTAWA PRAWNA
Art. 26, 53, 183, 184, 185 ustawy z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (t.j. Dz.U. z 2004 r. nr 39 poz. 353 z późn. zm.).