Samorządy otrzymają w tym roku prawie miliard złotych na rehabilitację niepełnosprawnych. Przekażemy im też realizację programów Homer i Pegaz. Będą również kontrole firm udzielających ulg - mówi Wojciech Skiba.
W Sejmie znajduje się poselski projekt nowelizacji ustawy rehabilitacyjnej, dzięki której firmy będą otrzymywały wyższe dofinansowania do pensji niepełnosprawnych pracowników. Czy w budżecie PFRON znajdują się pieniądze na taką podwyżkę?
Tak. Szacujemy, że gdyby po uchwaleniu ustawy przez parlament od połowy roku dofinansowanie do wynagrodzeń było naliczane od płacy minimalnej nie sprzed dwóch lat, tylko sprzed roku, a więc od kwoty 1386 zł, a nie 1276 zł, to oznaczałoby wyższe wydatki o 100 mln zł. Będą one mogły być pokryte bez konieczności uszczuplania pieniędzy na inne wydatki.
A ile w tym roku fundusz wyda na dofinansowanie do wynagrodzeń osób niepełnosprawnych?
Ogółem w tegorocznym budżecie PFRON przewidujemy wydatkowanie ponad 5 mld zł, z czego na dofinansowanie do wynagrodzeń będzie przeznaczonych 2,9 mld zł. Samorządy na zadania związane z rehabilitacją społeczną i zawodową dostaną blisko miliard złotych, a kwota ta może ulec jeszcze zwiększeniu w ciągu roku. Jest to o blisko 30 proc. więcej niż w 2011 roku. Poza dofinansowaniem do wynagrodzeń część środków funduszu trafia do organizacji pozarządowych, które w tym roku otrzymają 170 mln zł, a program wyrównywania szans między regionami ma budżet w wysokości 65 mln zł. Co więcej, wprowadziliśmy w nim zachęty dla samorządów, które wykorzystują pieniądze z algorytmu na rehabilitację zawodową, a więc wyposażenie stanowisk pracy i szkolenia dla niepełnosprawnych oraz dotacje na rozpoczęcie działalności gospodarczej.
Na czym będą one polegać?
Jeżeli powiat wyda na te cele pewną kwotę, a jednocześnie spełnia wymogi uczestnictwa w programie, np. ma bezrobocie powyżej 50 proc. średniej krajowej, to może zwrócić się do nas o dodatkowe środki. Na przykład przy wydatkach 100 tys. zł może z funduszu uzyskać jeszcze maksymalnie 50 tys. zł. Ponadto do samorządów powiatowych przekażemy część naszych kompetencji i programów, które są kierowane do niepełnosprawnych.
Jakie to będą programy?
Dotyczy to programów Pegaz i Homer, które umożliwiają m.in. zakup wózków o napędzie elektrycznym i specjalistycznego, często drogiego oprogramowania brajlowskiego do komputerów. Na ten cel będzie przeznaczonych 130 – 140 mln zł. Jest to więc zmiana korzystna dla osób ubiegających się o takie wsparcie, bo nie będą musiały jeździć do miasta wojewódzkiego, aby podpisać umowę, ale będą to mogły zrobić w swoim powiecie.
Kiedy nastąpi przekazanie tych zadań?
W ciągu najbliższego miesiąca przekażemy powiatom szczegółowe informacje i do połowy roku wszystkie, które się na to zdecydują i podpiszą z nami umowy, będą mogły przyjmować wnioski od niepełnosprawnych.

Poselska nowelizacja ma też zwiększyć uprawnienia kontrolne funduszu. Do czego będą one wykorzystywane?

Ułatwią nam one kontrolę prawidłowości wykorzystywania środków i pozwolą przeciwdziałać próbom sięgania po nie przez osoby, których celem nie jest zatrudnianie niepełnosprawnych, ale wyłudzanie pieniędzy publicznych. Wprowadzone zostaną procedury wizyt monitorujących, żeby pracownicy PFRON nie musieli jechać na pełną kontrolę, tylko łatwiej sprawdzali to, czy pracodawca faktycznie zatrudnia niepełnosprawne osoby. Temu też służyć będzie uzależnienie dofinansowania do pensji od tego, czy firma przelewa ją na konto bankowe niepełnosprawnego pracownika, ponieważ ci, którzy próbują oszukiwać, często tłumaczą się tym, że wypłacają je bezpośrednio takiej osobie.
Ale kodeks pracy ani inne przepisy nie zobowiązują pracodawcy do przelewania pensji na konto.
Jest to obostrzenie, które może w pewnym stopniu ograniczać wolność wyboru, ale należy pamiętać, że musimy zapewnić kontrolę środków publicznych. Alternatywą byłoby danie uprawnień policyjnych służbom kontrolnym PFRON, ale nie dopuszczam takiej możliwości. Skoro państwo pomaga, dofinansowując zatrudnienie, to można wymagać od drugiej strony wysiłku polegającego na założeniu konta. Poza tym ten przepis ma obligować do jego założenia nie wszystkich pracowników, ale tych, których pensja jest dotowana przez PFRON.



Czy do funduszu docierają sygnały o bezprawnym udzielaniu przez firmy ulg we wpłatach na PFRON swoim kontrahentom?
Staramy się monitorować sytuację, ale obecnie nie mamy wyraźnego uprawnienia do przeprowadzania kontroli w zakresie art. 22 ustawy rehabilitacyjnej, która szczegółowo określa warunki udzielania ulg z tytułu zakupu produktu lub usługi w zakładach pracy chronionej. Zmieni to dopiero poselska nowelizacja, która rozszerza kompetencje kontrolne w tej kwestii. Nie oznacza to jednak, że obecnie nie reagujemy na sygnały o nieprawidłowościach w udzielaniu ulg. Wszędzie tam, gdzie są wątpliwości, prosimy firmy o przedstawienie szczegółowej informacji, a gdy ich nie uzyskujemy lub jest podejrzenie popełnienia przestępstwa, kierujemy sprawę do prokuratury oraz urzędów skarbowych. Dotychczas były to jednak pojedyncze przypadki.
Po przeprowadzonej pod koniec 2010 roku nowelizacji ustawy spadła liczba pracowników, których pensja jest dotowana przez PFRON. Czy ta tendencja spadkowa dalej się utrzymuje?
Obecnie mówimy o stabilizacji sytuacji. Z danych Systemu Obsługi Dofinansowań i Refundacji wynika, że ubiegłoroczny spadek dotyczył przede wszystkim zakładów pracy chronionej. W nich liczba dotowanych etatów spadła o 10 – 12 proc., ale nie oznacza to, że osoby te przestały pracować, bo niektóre firmy zrezygnowały z tego statusu i dalej działają poza chronionym rynkiem pracy. Z kolei rośnie zatrudnienie na otwartym rynku pracy. Tutaj mamy wzrost o 1,5 tys. Ta nowelizacja była niezbędna, bo w ciągu ostatnich lat liczba pracowników, których pensja jest dotowana, wzrosła tak dalece, że budżet PFRON nie był w stanie dofinansować pensji takiej liczby osób lub musiałoby się to odbywać kosztem innych obowiązkowych zadań. Przypomnę też, że nasze dane nie są wystarczającym wskaźnikiem do określania, ile osób niepełnosprawnych pracuje, bo obejmują tylko te osoby, których pensja jest dotowana. Wzrost zatrudnienia widać na podstawie wskaźnika aktywności zawodowej osób niepełnosprawnych podawanego przez GUS. W ostatnim kwartale 2011 r. wynosił on 26,5 proc., a w ostatnim kwartale 2010 r. – 26,1 proc.
Czy wzrasta liczba zatrudnionych zaliczonych do znacznego i umiarkowanego stopnia niepełnosprawności?
Tak, struktura dofinansowań do pensji w zależności od stopnia niepełnosprawności zmieniła się w ciągu ostatniego roku. Znacząco spadła liczba osób z lekkim stopniem niepełnosprawności, a wzrosła właśnie ze znacznym. Najwięcej jednak wzrosły dopłaty do etatów osób ze stopniem umiarkowanym, zaliczonych do grup specjalnych. Może to oznaczać, że pracodawcy są bardziej skłonni zatrudniać osoby z cięższymi schorzeniami, chociaż mamy też sygnały, że niektórzy pracodawcy naciskają na swoich pracowników, aby ci zmienili orzeczenie.
O ile wzrosła liczba osób z grupami specjalnymi?
W przypadku osób zaliczonych do umiarkowanego stopnia niepełnosprawności mamy wzrost o ponad 20 proc. Rok temu w marcu było to 60,9 tys. pracowników, a za ostatni zamknięty miesiąc mamy 67 tys. Z kolei osób ze schorzeniami specjalnymi mieliśmy 17,5 tys., obecnie jest to 22,3 tys. W przypadku znacznego stopnia niepełnosprawności mamy wzrost z 5 tys. do 6 tys. osób.
Czy PFRON będzie jeszcze w tym roku realizował dodatkowe programy?
Planujemy wydanie jeszcze 90 mln zł z pieniędzy uzyskanych z UE na programy, które służą wprowadzaniu na rynek pracy nowych osób niepełnosprawnych biernych zawodowo. Często pracodawcy sygnalizują, że chętnie zatrudniliby wykwalifikowaną osobę niepełnosprawną, ale mają problemy z ich znalezieniem. W ramach tego działania chcemy przygotować do pracy kilka tysięcy osób, szczególnie tych z najcięższymi niepełnosprawnościami, rzadkimi oraz sprzężonymi. Wspólnie z Ochotniczymi Hufcami Pracy rozpoczniemy też projekt dla osób kończących szkołę, które powinny wejść na rynek pracy, ale tak się nie dzieje, bo w swoich miejscowościach po zakończeniu edukacji nie mogą znaleźć pracy. Osoby te odbędą subsydiowane staże, a potem uzyskają zatrudnienie.