Rozmowa z dr n. med. Ewą Wągrowską-Koski, krajowym konsultantem w dziedzinie medycyny pracy - Jeśli u pracownika wystąpią objawy choroby, które utrudniają wykonywanie pracy, albo stwarza on z tego powodu zagrożenie dla innych osób, firma może skierować go na dodatkowe badania.
Czy pracodawca może skierować pracownika na dodatkowe badania lekarskie, jeśli ma ważne badania okresowe?
To kwestia kontrowersyjna, bo prawo określa sytuacje, kiedy pracownik może być skierowany do lekarza przed upłynięciem ważności aktualnego orzeczenia lekarskiego. Badanie takie może odbyć się tylko na wniosek pracownika. Nie ma przepisu prawa, który przewidywałby, że to pracodawca może skierować na nie podwładnego, jeśli nie upłynął jeszcze okres ważności badania profilaktycznego. W orzeczeniu z 18 grudnia 2002 r. Sąd Najwyższy uznał jednak, że pracodawca może skierować pracownika na wcześniejsze badania, jeżeli nastąpiło jakieś zdarzenie, które by je uzasadniało (I PKN 44/02 OSNP wkł. 2003/6/5). Orzekł, że badanie profilaktyczne traci ważność w przypadku wystąpienia sytuacji, które mogą wskazywać na zmianę stanu zdrowia pracownika.
Czyli jeśli pracodawca podejrzewa na podstawie zachowania, że pracownikowi coś dolega, może wysłać go do lekarza?
Moim zdaniem tak. Szczególnie jeśli to w trakcie pracy zaobserwuje np. utratę świadomości u pracownika.
A czy może skierować go na badania, gdy na przykład zauważy zwykłe objawy chorobowe, czyli np. pocenie się, kaszel, gorączkę, a pracownik odmawia wizyty u lekarza?
Raczej nie. Pracownik powinien zdawać sobie sprawę, że przychodząc w takim stanie do pracy, naraża na zarażenie współpracowników, ale nie można go zmusić do tego, żeby się leczył. To jest prawo każdego obywatela, a nie obowiązek.
Czyli muszą wystąpić objawy, które wskazują na poważne schorzenie?
Sądzę, że raczej takie, które utrudniają proces pracy, albo stwarzają zagrożenie dla innych osób. Z tym że trzeba też brać pod uwagę stopień tego zagrożenia. Jest on inny w przypadku przeziębienia spowodowanego wirusem niż np. w razie napadu padaczkowego.
Co ma więc zrobić firma z podwładnym, który nie chce się leczyć? Przecież to pracodawca ma chronić życie i zdrowie podwładnych oraz zapewnić bezpieczne i higieniczne warunki pracy?
Przede wszystkim powinien określić szczególne sytuacje, w których kieruje się pracowników na badania w pisemnej umowie zawieranej z lekarzem w celu świadczenia profilaktycznej opieki zdrowotnej. Wówczas skierowanie pracownika na badania byłoby uzasadnione, zwłaszcza że wyboru lekarza i zakresu opieki pracodawca powinien dokonać w porozumieniu z przedstawicielami pracowników (związkami zawodowymi). To właśnie ten dokument może precyzować kiedy pracodawca może skierować pracownika na wcześniejsze badania bez jego zgody. Trzeba jednak podkreślić, że pracodawca może kierować pracownika na badania w uzasadnionych przypadkach, ale nie może zmusić pracownika do poddania się im. Ta decyzja należy wyłącznie do podwładnego. Firma może jednak zwolnić osobę, która odmawia poddania się badaniom.
Co pracodawca powinien zrobić w przypadku, gdy zaobserwuje u pracownika objawy choroby psychicznej lub pogłębiającej się depresji?
Najpierw powinien porozmawiać z pracownikiem i starać się przekonać go do poddania się badaniom lub leczeniu. Może też zaangażować w ten proces jego współpracowników. Powinien też uzgadniać z lekarzem świadczącym profilaktyczną opiekę zdrowotną zasady postępowania z takim pracownikiem.
Jeśli stworzy on zagrożenie dla zdrowia lub życia współpracowników firma może odsunąć go od pracy?
Tak. Pracodawca powinien powołać się na art. 207 kodeksu pracy, który przewiduje, że to on ma chronić zdrowie i życie pracowników.