Rozmawiamy z ELŻBIETĄ ŁOPACIŃSKĄ, członkiem zarządu Zakładu Ubezpieczeń Społecznych ds. świadczeń - Osoby, które w okresie ubezpieczenia wskazanym do ustalenia wysokości emerytury lub renty mają tzw. lata zerowe, mogą występować do ZUS o przeliczenie swoich świadczeń. Jeśli złożą wniosek do końca tego roku, wyższe świadczenie będzie im przysługiwało od 1 stycznia 2009 r.
ROZMOWA
• Z możliwości wystąpienia do ZUS o przeliczenie emerytury lub renty można skorzystać od początku tego roku. Czy wszystkie osoby już otrzymujące świadczenia mają do tego prawo?
- Nie. Prawo do przeliczenia mają wyłącznie osoby, które w okresie wskazanym do ustalenia podstawy wymiaru pozostawały w stosunku pracy, a nie miały możliwości udowodnienia wysokości zarobków. Zgodnie z przepisami obowiązującymi przed 1 stycznia 2009 r. za taki okres przyjmowane było wynagrodzenie zerowe. Od nowego roku sytuacja uległa zmianie. Zgodnie z ustawą z 4 września 2008 r. o zmianie ustawy o emeryturach i rentach z FUS osoba, która zgłosiła wniosek o świadczenie i udowodniła, że pozostawała w stosunku pracy, ale nie może przedstawić dowodów potwierdzających wysokość zarobków - zamiast zerowego wynagrodzenia może mieć przyjęte minimalne wynagrodzenie pracowników, obowiązujące w okresie wskazanym do ustalenia podstawy wymiaru świadczenia. Kwotę minimalnego wynagrodzenia przyjmuje się również za okresy, w których pracownik pozostający w stosunku pracy pobierał wynagrodzenie za czas niezdolności do pracy lub zasiłki: chorobowy, macierzyński, opiekuńczy oraz świadczenie rehabilitacyjne.
• Czy tak samo będzie w przypadku pracowników pracujących na 1/2 etatu?
- Nie. Minimalne wynagrodzenie uwzględniane przy obliczaniu podstawy wymiaru będzie przyjmowane proporcjonalnie do wymiaru czasu pracy oraz do okresu pozostawania w ubezpieczeniu pracowniczym. Na przykład pracownik, który pracował na 1/2 etatu, będzie miał za ten okres przyjętą podstawę ustaloną od 1/2 minimalnego wynagrodzenia obowiązującego w tym okresie. Może zdarzyć się też, że wysokości osiągniętego wynagrodzenia nie może udowodnić pracownik, który pozostawał w zatrudnieniu przez niepełny miesiąc. W takim przypadku ZUS obliczy minimalne wynagrodzenie za okres pozostawania w stosunku pracy. Przy ustalaniu minimalnego wynagrodzenia za okres krótszy niż miesiąc ZUS podzieli to wynagrodzenie przez faktyczną liczbę dni miesiąca, a następnie pomnoży przez liczbę dni, w których pracownik pozostawał w stosunku pracy.
• Nie wszyscy emeryci i renciści skorzystają jednak z takiego przeliczenia?
- Z takiej możliwości nie skorzystają pracownicy, którzy przebywali na bezpłatnym urlopie. Także ZUS nie przyjmie minimalnego wynagrodzenia za okresy pozostawania bez pracy, które zostały zaliczone jako okresy ubezpieczenia osobie przywróconej do pracy na podstawie wyroku sądu albo za okresy podlegania ubezpieczeniu z innego tytułu niż ubezpieczenie pracownicze.



• Czy osoby prowadzące firmy też mogą złożyć wniosek do ZUS?
- Nie w odniesieniu do okresu, w którym prowadzili firmę. Minimalne wynagrodzenie przyjmuje się wyłącznie za okres, w którym wnioskodawca podlegał ubezpieczeniom społecznym z tytułu ubezpieczenia pracowniczego i nie może przedłożyć dokumentacji potwierdzającej wysokość osiąganego wynagrodzenia. W przypadku osób prowadzących pozarolniczą działalność ZUS posiada informację o okresie podlegania ubezpieczeniu społecznemu (ubezpieczeniom społecznym) i podstawie wymiaru, od której zainteresowany opłacał składki. Natomiast za okresy pozostawania w stosunku pracy osoba taka może skorzystać z przeliczenia na zasadach dotyczących pracowników.
• Czy z nowych zasad ustalania wysokości świadczenia mogą skorzystać tylko osoby już je pobierające?
- Nie. Nowe zasady dotyczą nie tylko emerytów i rencistów, którzy już mają ustalone prawo do świadczenia, ale także osób ubiegających się od 1 stycznia 2009 r. o emeryturę lub rentę z tytułu niezdolności do pracy po raz pierwszy. Możliwość przeliczenia dotyczy również osób, które złożyły wniosek bądź mają już decyzję ZUS o naliczeniu kapitału początkowego.
• Co z osobami, które, wybierając okresy podlegania ubezpieczeniu, ominęły lata, za które nie posiadały żadnych dokumentów potwierdzających wysokość zarobków?
- Przepisy ustawy jednoznacznie określają, że z takiej możliwości mogą skorzystać wyłącznie osoby, którym przy ustalaniu podstawy wymiaru ostatnio przyjętej do obliczenia wysokości świadczenia uwzględniono wynagrodzenie zerowe. Natomiast nie dotyczy to osób, które - za okres wymagany do ustalenia podstawy wymiaru - udowodniły zarobki.



• Czy to oznacza, że takie osoby nie mają możliwości podwyższenia swojego świadczenia?
- Taka możliwość istnieje. Osoba, która przed 1 stycznia 2009 r. złożyła wniosek o świadczenie emerytalne lub rentowe i pominęła okres, za który nie mogła udowodnić wysokości uzyskanych zarobków, może zgłosić kolejny wniosek o przeliczenie świadczenia w myśl art. 111 ustawy emerytalnej. Jeśli do przeliczenia wskaże lata, w których pozostawała w stosunku pracy i za które nie może udowodnić wysokości osiąganego wynagrodzenia - za te lata ZUS przyjmie wynagrodzenie minimalne, a następnie przeliczy podstawę wymiaru świadczenia.
• Czy ZUS przeliczy wysokość świadczenia z urzędu czy trzeba założyć wniosek?
- Przeliczenia podstawy wymiaru ZUS dokonuje na wniosek osoby zainteresowanej. Ze względu na to, że osoby zainteresowane mogą nie wiedzieć o przysługującym im prawie, ZUS wyśle informację o zmianie przepisów - do świadczeniobiorców razem z decyzją o waloryzacji emerytury/renty, a do pozostałych osób wraz z informacją o stanie konta. Jeżeli wniosek o przeliczenie zostanie złożony do końca bieżącego roku, osoby zainteresowane otrzymają wyrównanie od początku roku.
Należy podkreślić, że osoba, która będzie chciała przeliczyć rentę czy emeryturę uwzględniając lata wcześniej nieprzyjęte do podstawy wymiaru świadczenia, otrzyma świadczenie w nowej wysokości, poczynając od miesiąca, w którym został złożony wniosek o przeliczenie świadczenia.
• Co z osobami mającymi zerowe wynagrodzenie w kapitale początkowym?
- Jeżeli osoby te nie zgłoszą wcześniej wniosku o przeliczenie kapitału początkowego, ich kapitał początkowy będzie podlegał weryfikacji z urzędu przy przechodzeniu na emeryturę. Oznacza to, że ZUS ma obowiązek wypłacić emeryturę na podstawie przepisów obowiązujących w dniu złożeniu wniosku. Wówczas dokumenty będące w posiadaniu ZUS zostaną raz jeszcze sprawdzone i jeżeli będą lata, za które przyjęto wynagrodzenie zerowe, a dotyczyć będą osoby, która pozostawała w stosunku pracy - w ZUS przyjmie wynagrodzenie minimalne.
• ELŻBIETA ŁOPACIŃSKA
członek zarządu ZUS ds. świadczeń. Poprzednio pełniła funkcję dyrektora Departamentu Eksploatacji Aplikacji Interakcyjnych ZUS.