Pracownik zwolniony z przyczyn leżących po stronie pracodawcy otrzymał odprawę. Sąd, do którego się odwołał, uznał jednak, że przyczyna wypowiedzenia była nieuzasadniona i przyznał mu z tego powodu odszkodowanie. Czy w tej sytuacji musi on zwrócić odprawę?
Pracownik, z którym rozwiązano stosunek pracy z przyczyn leżących po stronie pracodawcy, jest uprawniony do otrzymania odprawy pieniężnej, o ile przyczyny te stanowią wyłączny powód uzasadniający wypowiedzenie stosunku pracy (art. 10 ust. 1 w zw. z art. 8 ustawy o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn niedotyczących pracowników). Jednocześnie, w świetle art. 45 par. 1 k.p., w razie ustalenia, że wypowiedzenie umowy o pracę zawartej na czas nieokreślony jest nieuzasadnione lub narusza przepisy o wypowiadaniu umów o pracę, sąd pracy – stosownie do żądania pracownika – orzeka o bezskuteczności wypowiedzenia, a jeżeli umowa uległa już rozwiązaniu – o przywróceniu pracownika do pracy na poprzednich warunkach albo o odszkodowaniu. Pojawia się zatem wątpliwość, czy pracownik, który zgodnie z przepisami prawa nabył prawo do odprawy pieniężnej, jest obowiązany do jej zwrotu w przypadku gdy w toku procesu sądowego okaże się, że wypowiedzenie umowy o pracę było nieuzasadnione.
W wyroku z 5 października 2007 r. (II PK 29/07) Sąd Najwyższy stwierdził, że konsekwencją ustalenia w toku procesu sądowego braku przyczyn niedotyczących pracownika, uzasadniających wypowiedzenie umowy o pracę, jest bezpodstawność uprzedniej wypłaty odprawy pieniężnej. SN, w oparciu o przepisu kodeksu cywilnego, zakwalifikował wypłaconą odprawę jako świadczenie nienależne w związku z odpadnięciem podstawy prawnej jej wypłaty. SN podkreślił, że pomiędzy zakresami zastosowania obu regulacji zachodzi relacja alternatywy rozłącznej. Nawet wadliwe rozwiązanie stosunku pracy uzasadnia wypłatę odprawy, o ile zaistnieją okoliczności przewidziane przepisami prawa. Odpadnięcie przyczyny wypłaty świadczenia np. wskutek uznania pozorności wypowiedzenia i przyznanie pracownikowi odszkodowania oznacza obowiązek zwrotu odprawy.