Pracownik, wobec którego stosowano mobbing, ma prawo do zadośćuczynienia, odszkodowania i ochrony swoich dóbr osobistych.
Mobbing polega na długotrwałej przemocy psychicznej wywołującej u pracownika zaniżoną ocenę przydatności zawodowej, powodującej lub mającej na celu poniżenie lub ośmieszenie pracownika, izolowanie go lub wyeliminowanie z zespołu współpracowników.

Zadośćuczynienie pieniężne

Zadośćuczynienie pieniężne przysługuje za rozstrój zdrowia wywołany stosowaniem mobbingu. Chodzi w tym wypadku o wyrównanie szkody niemajątkowej na osobie pracownika określanej jako krzywda. Pojmowana jest ona jako cierpienia fizyczne, a więc dolegliwości bólowe, oraz cierpienia psychiczne (czyli ujemne odczucia poszkodowanego związane z cierpieniami fizycznymi i ich następstwami). Przy czym nie tylko trwałe, lecz także przemijające zaburzenia w funkcjonowaniu organizmu polegające na znoszeniu cierpień psychicznych mogą uzasadniać przyznanie zadośćuczynienia (wyrok SN z 20 marca 2002 r., V CKN 909/00).

Kryteria oceny

Nigdy nie jest możliwe precyzyjne przeliczenie cierpień (zarówno fizycznych, jak i psychicznych) na wartości pieniężne, ale praktyka sądowa – przede wszystkim w sprawach z zakresu prawa cywilnego – wypracowała pewne kryteria, które należy w tym zakresie uwzględniać. Ustalając wysokość zadośćuczynienia, sąd zatem bierze pod uwagę rodzaj cierpień fizycznych poszkodowanego, ich nasilenie, długotrwałość, wiek poszkodowanego, prognozy na przyszłość, wyłączenie z normalnego życia, ograniczenie zdolności funkcjonowania, niemożność kontynuowania zatrudnienia, a zatem konsekwencje uszczerbku na zdrowiu w życiu osobistym i społecznym poszkodowanego (wyrok SN z 10 czerwca 1999 r., II UKN 681/98, OSNP 2000/16).
Z jednej strony wskazuje się, że zadośćuczynienie nie może być nadmierne w stosunku do doznanej krzywdy i stosunków majątkowych społeczeństwa, a zatem powinno być utrzymane w rozsądnych granicach odpowiadających aktualnym warunkom i przeciętnej stopie życiowej społeczeństwa (wyrok SN z 28 września 2001 r., III CKN 427/00), z drugiej jednak strony należy podkreślić, że zdrowie jest dobrem szczególnie cennym, dlatego też zasądzenie niskiej kwoty byłoby niepożądanym pomniejszaniem tego dobra (wyrok SN z 16 lipca 1997 r., II CKN 273/97).
Należy też zauważyć, że jeśli zadośćuczynienie ma spełniać cel kompensacyjny, to powinno mieć odczuwalną ekonomicznie wartość. Wskazane wyżej kryteria oceny krzywdy i ustalania wysokości zadośćuczynienia pieniężnego znajdą zastosowanie dla roszczeń pracowników z tytułu mobbingu. Dla osób pokrzywdzonych przez mobbing istotne jest to, że w uzasadnieniu tego orzeczenia Sąd Najwyższy wskazał na konieczność szerokiego rozumienia pojęcia krzywdy powstałej u ofiary mobbingu. Uznał bowiem, że kompensata krzywdy – rozstroju zdrowia pracownika spowodowanego mobbingiem w prawie pracy – może wymagać, w zależności od jej rozmiaru i skutków, nie tylko zrekompensowania wydatków majątkowych w postaci kosztów koniecznego leczenia. Niekiedy, jeżeli spowoduje to utratę zatrudnienia, konieczne jest zasądzenie także np. pokrycia kosztów przekwalifikowania się do innego zawodu, a nawet przyznania odpowiedniej renty w razie utraty zdolności do pracy wskutek mobbingu.
Niekiedy ponadto wymagane jest naprawienie poczucia krzywdy w niematerialnych sferach psychicznej i psychologicznej osoby poszkodowanej. Podobnie w uzasadnieniu uchwały z 5 października 2006 r., (I PZP 3/06, OSNP 2007/11–12/151) Sąd Najwyższy podkreślił, że odszkodowawczy element zadośćuczynienia pieniężnego z tytułu mobbingu ma na celu pokrycie wszelkich aspektów powstałej szkody majątkowej (np. zwrot kosztów leczenia – terapii, leków). Natomiast element zadośćuczynienia mający na celu kompensatę niepoliczalnej szkody niemajątkowej stanowi wynagrodzenie za cierpienia moralne, psychiczne, poczucie krzywdy, za utratę zdrowia i ból. Pojęcie krzywdy mieści w sobie wszelkie ujemne następstwa rozstroju zdrowia w sferze cierpień zarówno fizycznych, jak i psychicznych.
To jest tylko część artykułu, zobacz pełną treść w e-wydaniu Dziennika Gazety Prawnej: Co przysługuje pracownikowi, który jest mobbingowany.
W pełnej wersji artykułu:
- Podwładny musi udowodnić wystąpienie u niego rozstroju zdrowia
- Pracownik może wypowiedzieć umowę z powodu mobbingu
- Niewskazanie mobbingu może skutkować brakiem odszkodowania
- Mobbingowany może w jednym pozwie domagać się kilku roszczeń