ZUS może odmówić przyznania zasiłku pogrzebowego firmie, która na zlecenie innego zakładu sfinansowała pogrzeb pensjonariusza domu pomocy społecznej.
Powiatowy dom pomocy społecznej (DPS) zlecał firmie pogrzebowej organizowanie pogrzebów pensjonariuszy. Firma nie obciążała DPS i gminy kosztami organizacji pogrzebu, ale samodzielnie występowała do ZUS o wypłatę zasiłku pogrzebowego. Ze względu na natłok zadań firma zleciła organizację pogrzebu trzech pensjonariuszy DPS innej firmie pogrzebowej. Następnie właściciel firmy, która przyjęła to zlecenie, złożył do ZUS wnioski o wypłatę zasiłków pogrzebowych. ZUS najpierw przyznał jej prawo do nich po dwóch zmarłych. Przy trzecim wniosku odmówił, a ponadto zobowiązał firmę do zwrotu nienależnie pobranych zasiłków za te dwie osoby.
Wnioskodawca od decyzji odwołał się do sądu I instancji. Ten wskazał, że DPS zobowiązane są do sprawiania pogrzebu, zgodnie z wyznaniem zmarłego mieszkańca domu. Tak mówi par. 6 ust. 1 pkt 10 rozporządzenia ministra polityki społecznej z dnia 19 października 2005 r. w sprawie domów pomocy społecznej, (Dz.U. nr 217, poz. 1837). W razie gdy DPS pokryje koszty pogrzebu, to jemu przysługuje zasiłek pogrzebowy na podstawie art. 78 ust. 2 ustawy z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (t.j. Dz.U. z 2009 r. nr 153, poz. 1227 z późn. zm.). W rozpoznawanej sprawie zlecającym zorganizowanie pogrzebu był DPS, a zleceniobiorcą wyznaczony zakład pogrzebowy. Powszechną praktyką było, że zakład organizuje pogrzeb na podstawie upoważnienia, a kosztami obciąża DPS. Sąd wskazał więc, że prawo nie zabrania osobie obcej organizowania pochówku, jednak ściśle określa osoby, które są zobowiązane do zorganizowania pogrzebu i którym przysługuje zwrot kosztów pochówku.
Sąd uznał, że zobowiązanym do zorganizowania pogrzebu był DPS, któremu przysługiwały zasiłki pogrzebowe. Natomiast wnioskodawca nie był upoważniony do zorganizowania pogrzebu po zmarłym, nie był też pracownikiem zakładu pogrzebowego, który wykonywał pochówki na zlecenie DPS. W efekcie wnioskodawca nie powinien pokrywać kosztów pogrzebów, a pobrane przez niego zasiłki są świadczeniami nienależnymi. Sąd I instancji podtrzymał decyzję ZUS.
Od wyroku wnioskodawca odwołał się do sądu II instancji. Ten podzielił ustalenie sądu I instancji i oddalił apelację. Wnioskodawca wniósł skargę kasacyjną do Sądu Najwyższego. Ten wskazał, że zakład pogrzebowy, który miał umowę z DPS, sprzedał usługę wnioskodawcy i dlatego temu drugiemu nie przysługuje świadczenie pogrzebowe.
SN wskazał jednak, że przepisy ubezpieczeniowe nie zabraniają nieznanym osobom zmarłym podmiotom organizowania pochówków pensjonariuszy domów opieki społecznej, ale nie ma w tym zakresie pełniej dowolności. SN wskazał, że wprawdzie zgodnie z art. 78 ust. 1 ustawy o emeryturach i rentach, zasiłek pogrzebowy przysługuje osobie, która pokryła koszty pogrzebu, ale nie oznacza to przyzwolenia na swoiste wyścigi w sprawianiu pogrzebu przez dowolne osoby fizyczne lub prawne. SN oddalił skargę kasacyjną.
Sygn. akt II UK 14/10