Jeśli umowa o pracę w formie wolontariatu jest wykonywana odpłatnie na rzecz związku zawodowego, to jest ona nieważna.
Związek zawodowy był wpisany do rejestru stowarzyszeń, innych organizacji społecznych oraz do rejestru przedsiębiorców. Poza działalnością związkową prowadził też działalność gospodarczą. Następnie zawarł z firmą umowę zlecenia o świadczenie usług pralniczych.
Pracownik został zatrudniony przez związek w punkcie wydawania odzieży na podstawie umowy o pracę w charakterze wolontariusza. Przewidywała ona, że praca będzie bezpłatna. Pracownik był członkiem związku. Otrzymywał jednak comiesięczną zapomogę w kwocie 700 zł. Prezes związku obiecywał pracownikowi zawarcie umowy, ale w rezultacie do tego nie doszło. W związku z tym ten ostatni poskarżył się do Państwowej Inspekcji Pracy. Ta wniosła pozew do sądu I instancji przeciwko związkowi o ustalenie stosunku pracy. W ocenie sądu związek nie mógł korzystać z pracy wolontariuszy. Wskazał, że wolontariusze mogą wykonywać pracę m. in. na rzecz organizacji pozarządowych, w szczególności w zakresie działalności pożytku publicznego. Sąd przyjął, że związki zawodowe zostały wykluczone z tego grona i dostrzegł, że w zatrudnieniu pracownika występowały wszystkie cechy stosunku pracy. Podkreślił też, że pracownik otrzymywał od związku ukrytą pensję w formie zapomogi. W efekcie sąd I instancji uznał, że pracownik był zatrudniony na umowę o pracę. Od wyroku związek odwołał się do sądu II instancji, który oddalił apelację.
Organizacja związkowa wniosła więc skargę kasacyjną do Sądu Najwyższego.



Ten uznał, że zawarta dla pozoru umowa o wykonywanie pracy w ramach wolontariatu, jeśli zamiarem zatrudnionego nie jest rzeczywiste świadczenie nieodpłatnych usług na rzecz organizacji pożytku publicznego, jest z mocy prawa nieważna. SN wskazał też, że organizacja związkowa nie wymaga pracy na jej rzecz, a jedynie członkostwa i uiszczania składek. W ocenie SN związek może zatrudnić swojego członka jako wolontariusza. Podkreślił bowiem, że umowa o wolontariacie nie może ograniczać się wyłącznie do stowarzyszeń. SN ostatecznie oddalił jednak skargę kasacyjną.
Sygn. akt I PK 123/09
OPINIA
Marcin Zieleniecki
doktor, ekspert do spraw związków zawodowych
Wolontariat jest specyficzną formą zatrudnienia, bo praca jest wykonywana nieodpłatnie na rzecz organizacji pożytku publicznego. Przepisy ustawy z 24 kwietnia 2003 r. o organizacjach pożytku publicznego i wolontariacie (Dz.U. nr 96, poz. 873 z późn. zm.) nie zakazują związkom zawodowym możliwości zatrudniania wolontariuszy. Potwierdza to też omawiane orzeczenie SN.