Od stycznia ponownie każdy ubezpieczony w Narodowym Funduszu Zdrowia może dwa razy w ciągu roku zmienić wcześniej wybranego lekarza podstawowej opieki zdrowotnej. Nie wiąże się z tym żadna opłata.
Lekarz POZ musi być lekarzem ubezpieczenia zdrowotnego, czyli takim, który ma podpisaną umowę (kontrakt) z NFZ na świadczenie usług medycznych w danym roku lub też pracuje w placówce z podpisanym kontraktem z funduszem. Nie ma więc znaczenia, czy pracuje on w przychodni, czy też przyjmuje pacjentów w tzw. prywatnym gabinecie. Ważna jest podpisana umowa z NFZ. Tylko w takiej sytuacji korzystając z jego usług, pacjent nie zapłaci za udzieloną poradę.
Deklaracja wyboru
Każda osoba ubezpieczona w NFZ, która chce mieć zapewniony bezpłatny dostęp do lekarza POZ, musi złożyć odpowiednią deklarację. Wyboru lekarza dokonuje się bowiem poprzez wypełnienie odpowiedniego druku w rejestracji zakładu opieki zdrowotnej (np. przychodni), w której pracuje lekarz. W przypadku wyboru lekarza, który prowadzi prywatny gabinet, deklarację składa się bezpośrednio u niego. Jednorazowo pacjent ma prawo wyboru tylko jednego lekarza czy pielęgniarki świadczących usługi z zakresu POZ. W przypadku wyboru świadczeniobiorcy POZ nie obowiązuje rejonizacja. Oznacza to, że pacjent nie musi wybierać lekarza np. w przychodni, która znajduje się najbliżej miejsca zamieszkania (nie warto jednak dla własnej wygody wybierać placówki położonej w odległej dzielnicy miasta). Nie ma także obowiązku zapisywania całej rodziny do tego samego lekarza. Ten jednak nie może żadnemu pacjentowi odmówić zapisania się na listę podopiecznych bez względu na wiek, płeć czy stan zdrowia chorego. Jedyne dopuszczalne ograniczenia mogą być wynikiem zbyt dużej liczby osób ubezpieczonych zapisanych do konkretnego lekarza (tzw. lista aktywna). Deklaracje wyboru złożone przez pacjenta muszą być przechowywane w siedzibie, w której będzie mu udzielana opieka medyczna. Jednocześnie zapewniona jest, na żądanie pacjenta, możliwość wglądu do wcześniej złożonej deklaracji.
Co może lekarz POZ
Lekarzem POZ (nazywanym także pierwszego kontaktu lub rodzinnym) może być osoba, która ma ukończoną specjalizację: • medycyny rodzinnej, • medycyny ogólnej, • chorób wewnętrznych (internista) oraz • pediatrii (dla dziecka). To on decyduje o sposobach leczenia chorego, kierowaniu pacjentów do poradni specjalistycznych oraz, jeżeli wymaga tego stan zdrowia chorego, do szpitala. Lekarz POZ wnioskuje również o wysłanie pacjenta na leczenie uzdrowiskowe, przedmioty ortopedyczne i środki pomocnicze dla osób np. starszych lub niepełnosprawnych. Ponadto odpowiada za przekazywanie pacjentom informacji dotyczących promocji zdrowia i dostępu np. do programów profilaktycznych finansowanych przez fundusz. Lekarz rodzinny jest odpowiedzialny za wykonywanie szczepień ochronnych, w tym także szczepień u dzieci i młodzieży szkolnej. Do jego obowiązków należy prowadzenie dokumentacji medycznej pacjenta, która powinna mu być udostępniana na jego wyraźne żądanie.
Lekarz decyduje też o karetce
Lekarz rodzinny decyduje również o tym, któremu pacjentowi przysługuje bezpłatny przejazd środkami transportu sanitarnego (np. karetką pogotowia), w tym także lotniczego, do najbliższego zakładu opieki zdrowotnej. Pacjent zostanie bezpłatnie dowieziony do szpitala, w którym zostanie mu udzielona niezbędna pomoc medyczna, jeżeli: • wymaga on natychmiastowego leczenia, • wynika to z potrzeby zachowania ciągłości leczenia. Osoby niepełnosprawne, które nie mogą samodzielnie poruszać się i nie mogą korzystać np. ze środków publicznego transportu, mają również zapewniony bezpłatny przejazd karetką pogotowia. O tym, czy faktycznie chory nie może samodzielnie poruszać się, a wymaga np. przewiezienia do szpitala, przychodni lub na badania diagnostyczne, decyduje lekarz rodzinny. W innych sytuacjach pacjent zapłaci za przyjazd karetki pogotowia. Dotyczy to więc osób, które: • nie wymagają natychmiastowego leczenia, • nie posiadają dysfunkcji narządu ruchu uniemożliwiającej korzystanie ze środków transportu publicznego.
Skierowanie do specjalisty
Lekarz rodzinny, jeżeli wymaga tego stan zdrowia jego pacjenta, wystawia także skierowania do wybranych lekarzy specjalistów. Skierowanie takie jest wymagane np. do gastrologa czy urologa. Lekarz rodzinny wystawia dwa rodzaje skierowań na wizyty u specjalisty: • na konsultacje – daje ono pacjentowi prawo do jednorazowej wizyty u wybranego specjalisty, • na leczenie lub kontynuowanie leczenia – jest ono ważne aż do momentu zakończenia leczenia przez specjalistę. Warto pamiętać, że do części lekarzy specjalistów można udać się bez skierowania od lekarza POZ. Są to: • ginekolog i położnik, • stomatolog, • dermatolog i wenerolog, • onkolog, • psychiatra, • okulista. Skierowań nie wymaga się również przy przyjmowaniu na leczenie odwykowe osób uzależnionych od alkoholu, środków odurzających i substancji psychotropowych. Również inwalidzi wojenni i osoby represjonowane, chorzy z wirusem HIV nie muszą posiadać skierowania na leczenie.
Poza miejscem zameldowania
Osoby, które przebywają poza miejscem stałego zameldowania, także mają prawo wyboru lekarza POZ. Taka sytuacja dotyczy np. studentów, którzy w związku z podjęciem nauki przebywają powyżej jednego miesiąca kalendarzowego w roku poza miejscem stałego zameldowania. Są oni zobowiązani do wypełnienia i zgłoszenia deklaracji wyboru lekarza pierwszego kontaktu w miejscu aktualnego pobytu. Tym samym mogą korzystać ze świadczeń zdrowotnych w zakresie POZ np. przez dziewięć miesięcy w miejscu studiów oraz przez trzy miesiące w miejscu zameldowania w czasie wakacji.
PRZYKŁAD: STUDIA POZA MIEJSCEM ZAMIESZKANIA Student rozpoczął naukę w innym mieście niż dotychczasowego zamieszkania. Chcąc mieć dostęp do świadczeń podstawowej opieki zdrowotnej, musi również w miejscu studiów wybrać lekarza rodzinnego. Nie musi jednak w związku z tym rezygnować z wybranego lekarza pierwszego kontaktu w dotychczasowym miejscu zamieszkania. W tym celu powinien udać się do lekarza POZ (tam, gdzie studiuje), wypełnić deklarację jego wyboru i zaznaczyć, że jest to wybór tylko na określony czas.
Każdy może zmienić lekarza
Przyczyny zmiany lekarza mogą być różne (np. zmiana miejsca zamieszkania), ale można to zrobić nie częściej niż dwa razy w ciągu roku. W przypadku każdej kolejnej zmiany lekarza rodzinnego pacjent będzie musiał zapłacić 80 zł. Jedynie w przypadku zmiany miejsca zamieszkania lub zaprzestania udzielania świadczeń POZ przez wybranego przez pacjenta lekarza, czyli z przyczyn niezależnych od osoby ubezpieczonej, opłata nie będzie pobierana.
PRZYKŁAD: OPŁATA ZA ZMIANĘ LEKARZA Pacjentka dwukrotnie w ciągu roku już zmieniała lekarza rodzinnego. Nie było to jednak wynikiem zmiany miejsca zamieszkania lub zaprzestania udzielania świadczeń zdrowotnych przez wybraną przez nią wcześniej placówkę ochrony zdrowia. W związku z tym każda kolejna zmiana lekarza POZ jest obciążona opłatą w wysokości 80 zł. Pacjentka, wybierając kolejnego świadczeniodawcę z zakresu podstawowej opieki zdrowotnej, musi liczyć się z poniesieniem dodatkowych kosztów. Ponownie zyska prawo bezpłatnego wyboru lekarza POZ wraz z początkiem kolejnego roku kalendarzowego.
W przypadku rezygnacji z dotychczasowej opieki, pacjent musi przedstawić nowemu lekarzowi POZ deklaracje wyboru wraz z dwoma egzemplarzami rezygnacji z usług poprzedniego lekarza rodzinnego. Natomiast obowiązek przekazania jednego druku rezygnacji z usług poprzedniej placówki zdrowia leży w gestii nowo wybranego lekarza, pielęgniarki czy położnej POZ. Oświadczenia te należy złożyć w rejestracji placówki zdrowia lub bezpośrednio u lekarza, z którego usług korzystaliśmy do tej pory. Takie same zasady obowiązują przy zmianie pielęgniarki lub położnej POZ.
Dokumentacja medyczna
Decydując się na zmianę lekarza, należy także pamiętać o przekazaniu nowo wybranemu lekarzowi (w przypadku np. prywatnego gabinetu) lub placówce zdrowia (np. przychodni) dokumentacji medycznej, która była prowadzona w uprzednio wybranym miejscu. Lekarz, z usług którego właśnie pacjent zrezygnował, jest zobowiązany do wydania na wniosek tej osoby kopii lub odpisów prowadzonej dokumentacji medycznej dotyczącej stanu zdrowia pacjenta. Koszty wykonania kserokopii lub odpisów ponosi już osoba wnioskująca, czyli sam pacjent.
DEKLARACJA WYBORU I REZYGNACJI
Zmiana lekarza POZ • dokonuje się jej poprzez wypełnienie deklaracji wyboru lekarza POZ • do deklaracji wyboru należy dołączyć w dwóch jednobrzmiących egzemplarzach pisemną rezygnację z usług poprzedniego lekarza pierwszego kontaktu Opłaty • w ciągu roku pacjent bezpłatnie może zmienić dwa razy lekarza POZ • za każdą kolejną zmianę należy zapłacić 80 zł Obowiązki lekarza POZ • wystawianie skierowań do lekarzy specjalistów • kierowanie do szpitala
CZY NOWORODEK MUSI MIEĆ SWOJEGO LEKARZA POZ
Najlepiej jest jeszcze przed porodem udać się do poradni, w której przyszła matka jest zarejestrowana, i poinformować o zbliżającym się rozwiązaniu. Można wówczas ustalić przynajmniej w przybliżeniu termin pierwszej wizyty kontrolnej. Wtedy można też wybrać lekarza rodzinnego (pediatrę) dla swojego dziecka. Rodzice noworodka mają obowiązek wystąpić do urzędu gminy lub miasta o nadanie dziecku numeru PESEL. Urząd musi to zrobić w ciągu trzech miesięcy. Przez pierwsze sześć miesięcy dziecko jest zatem zarejestrowane w poradni według tzw. numeru zerowego i daty urodzenia. Noworodek jest pod opieką lekarza, położnej i pielęgniarki środowiskowej – oczywiście bezpłatną. Jeśli jednak do szóstego miesiąca życia matka nie zgłosi w poradni numeru PESEL dziecka, zostanie ono skreślone z listy pacjentów.
CO TO JEST KARTA SZCZEPIEŃ
Karta uodpornienia, zwana kartą szczepień, przechowywana jest przez świadczeniodawcę (przychodnię) podstawowej opieki zdrowotnej, który prowadzi szczepienie dziecka. W przypadku zmiany świadczeniodawcy, także wskutek zmiany miejsca zamieszkania, kartę uodpornienia przekazuje się do nowego świadczeniodawcy za pokwitowaniem lub potwierdzeniem odbioru. Nie ma żadnych przeszkód, by przedstawiciel ustawowy dziecka, tj. rodzice, opiekun prawny, odebrał za pokwitowaniem kartę uodpornienia dziecka. Nie ma także przeszkód, by dotychczasowy świadczeniodawca przekazał kartę uodpornienia świadczeniodawcy wskazanemu przez rodziców dziecka. Należy pamiętać, że drugim istotnym dokumentem dotyczącym szczepień jest książeczka szczepień, którą należy okazywać przy każdym szczepieniu. PODSTAWA PRAWNA ■ Rozporządzenie ministra zdrowia z dnia 19 grudnia 2002 r. w sprawie wykazu obowiązkowych szczepień ochronnych oraz zasad przeprowadzania i dokumentacji szczepień (Dz.U. nr 237, poz. 2018 z późn. zm.).