Pracodawca zatrudniający co najmniej 20 pracowników, który zamierza zmniejszyć zatrudnienie z przyczyn niedotyczących pracowników, ma obowiązek stosowania ustawy o zwolnieniach grupowych. Jakie przyczyny można uznać za przyczyny niedotyczące pracowników?
Ustawa nie precyzuje pojęcia przyczyny niedotyczące pracowników. W praktyce pojęcie to oznacza wszelkie przyczyny nieleżące po stronie pracownika, które bezpośrednio lub pośrednio dotyczą pracodawcy. W konsekwencji rozwiązanie stosunku pracy z pracownikiem z powodu negatywnej oceny jego pracy co do zasady nie stanowi zwolnienia dokonanego w ramach ustawy o zwolnieniach grupowych.
Powyższe podejście jest odzwierciedleniem regulacji zawartej w Dyrektywie Rady z 20 lipca 1998 roku w sprawie zbliżania ustawodawstw państw członkowskich odnoszących się do zwolnień grupowych (98/59/WE). Zgodnie z art. 1 ust. 1 Dyrektywy zwolnienia grupowe oznaczają zwolnienia dokonywane przez pracodawcę z jednego lub wielu więcej powodów niezwiązanych z poszczególnym pracownikiem.
Przyczynami niedotyczącymi pracowników mogą być przyczyny ekonomiczne, takie jak spadek zamówień powodujący konieczność zmniejszenia produkcji i redukcji etatów. Ponadto mogą to być przyczyny organizacyjne, takie jak zmniejszenie stanowisk pracy w związku z połączeniem z innym pracodawcą, zmiany technologiczne, których konsekwencją jest mniejsze zapotrzebowanie na siłę roboczą czy likwidacja pracodawcy. Przyczyną uzasadniającą wypowiedzenie stosunku pracy z przyczyn niedotyczących pracownika może być powierzenie dotychczasowych obowiązków głównego księgowego osobie wykonującej te zadania na podstawie umowy cywilnoprawnej. Nie muszą to być przyczyny zawinione przez pracodawcę i mogą wynikać z działania czynników zewnętrznych.
Zgodnie z utrwalonym orzecznictwem decyzja pracodawcy co do przydatności i celowości utrzymywania danego stanowiska pracy mieści się w uprawnieniach pracodawcy i nie podlega ocenie sądów pracy (np. wyrok SN z 23 maja 1997 r., I PKN 176/97, uchwała SN z 27 czerwca 1985 r., III PZP 10/85).
Istotne jest przy tym, żeby przyczyna zwolnienia wskazana przez pracodawcę i podlegająca konsultacjom z przedstawicielami załogi była rzeczywista i konkretna. Pozorna likwidacja stanowiska pracy, z którą będziemy mieć do czynienia np. w sytuacji, gdy stanowisko jest formalnie likwidowane, a w jego miejsce tworzone jest stanowisko o innej nazwie, ale nieróżniące się w istotnych elementach od zlikwidowanego stanowiska, nie będzie mogła być uznana za samodzielną przyczynę uzasadniającą wypowiedzenie umowy o pracę.