Naszemu pracownikowi przyznano świadczenie rehabilitacyjne od 13 września 2016 r. do 12 marca 2017 r. Wcześniej pobierał zasiłek chorobowy. Jak wyliczyć takie świadczenie? Czy podstawa wymiaru pozostanie taka sama jak dla zasiłku chorobowego? Podstawa dla zasiłku wynosiła 6903,20 zł (od wynagrodzenia 8000 zł). Czy jeśli będziemy chcieli pracownika zwolnić bez wypowiedzenia, to dalej będzie otrzymywał to świadczenie?
PROBLEM
ODPOWIEDŹ
Nie, podstawa wymiaru świadczenia rehabilitacyjnego nie będzie identyczna jak stosowana dotychczas dla zasiłku chorobowego. Podstawa ta ulegnie waloryzacji o odpowiedni wskaźnik. W całym orzeczonym na razie okresie niezdolności do pracy, na który zostało przyznane świadczenie rehabilitacyjne, będą obowiązywały dwie wysokości tego świadczenia. Stawki są inne niż dla zasiłku. Po ewentualnym ustaniu zatrudnienia pracownika nadal niezdolnego do pracy wypłata świadczenia rehabilitacyjnego może być kontynuowana przez ZUS, ale wtedy podstawa jego wymiaru, a tym samym wysokość, ulegnie ograniczeniu.
Nadal chory, ale rokuje
Świadczenie rehabilitacyjne przysługuje ubezpieczonemu, który po wyczerpaniu zasiłku chorobowego jest nadal niezdolny do pracy, ale dalsze leczenie lub rehabilitacja lecznicza rokują odzyskanie tej zdolności (art. 18 ust. 1 ustawy o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa; dalej: ustawa zasiłkowa). Świadczenie rehabilitacyjne zarówno z ubezpieczenia chorobowego, jak i wypadkowego w razie stwierdzonego wypadku przy pracy przysługuje objętym odpowiednio ubezpieczeniem chorobowym i wypadkowym pracownikom, zleceniobiorcom czy przedsiębiorcom. Czas na to świadczenie przychodzi po wykorzystaniu całego okresu zasiłkowego, który trwa nie dłużej niż 182 dni, a jeżeli niezdolność do pracy została spowodowana gruźlicą lub przypada w okresie ciąży – nie dłużej niż 270 dni. Ponadto warunkiem jest, aby chory miał szansę na wyleczenie, powrót do zdrowia i pracy.
Świadczenie rehabilitacyjne przysługuje przez okres niezbędny do przywrócenia zdolności do pracy, nie dłużej jednak niż przez 12 miesięcy (czyli 360 dni, za miesiąc uważa się bowiem 30 dni). O tym, czy stan zdrowia ubezpieczonego uzasadnia przyznanie mu świadczenia rehabilitacyjnego, a jeżeli tak, to na jaki okres, decyduje lekarz orzecznik ZUS, który wydaje w tej sprawie orzeczenie. Po upływie 12 miesięcy ubezpieczony albo zostaje uznany za zdolnego do pracy, albo zapada decyzja o przyznaniu mu renty z tytułu niezdolności do pracy. Dokumenty niezbędne do ustalenia prawa do świadczenia rehabilitacyjnego najlepiej złożyć kilka tygodni przed zakończeniem pobierania zasiłku. Dzięki temu można liczyć na wypłatę świadczenia bezpośrednio po zakończeniu zasiłku chorobowego.
Wysokość świadczenia różni się od zasiłku chorobowego i wynosi 90 proc. podstawy wymiaru zasiłku chorobowego za okres pierwszych trzech miesięcy (tj. 90 dni) i 75 proc. tej podstawy za pozostały okres. Jeżeli jednak niezdolność do pracy przypada w okresie ciąży, przepisy gwarantują 100-proc. świadczenie. Przysługuje ono za każdy dzień niezdolności do pracy, nie wyłączając dni wolnych od pracy.
Podstawa wymiaru
Świadczenie rehabilitacyjne jest przyznawane bezpośrednio po zakończeniu pobierania zasiłku chorobowego, więc nie ustala się go na nowo zgodnie z art. 43 ustawy zasiłkowej. Podstawy wymiaru zasiłku nie uaktualnia się bowiem, jeżeli między okresami pobierania zasiłków zarówno tego samego, jak i innego rodzaju, nie było przerwy albo przerwa była krótsza niż trzy miesiące kalendarzowe. Zwykle między zasiłkiem chorobowym a świadczeniem rehabilitacyjnym nie ma przerwy, a jeśli jest, to krótsza niż trzy miesiące. Jednak dla celów obliczenia świadczenia rehabilitacyjnego podstawa wymiaru zasiłku chorobowego przyjęta do jego obliczenia podlega waloryzacji. Następuje ona od pierwszego dnia okresu, na który świadczenie zostało przyznane, według określonych zasad. [ramka 1]
Prezes ZUS ogłasza w „Monitorze Polskim”, w terminie do ostatniego dnia każdego kwartału kalendarzowego, wskaźnik waloryzacji obliczony według zasad wyżej określonych, obowiązujący w następnym kwartale.
Należy zaznaczyć, że jeśli podany wskaźnik nie przekracza 100 proc., podstawa wymiaru zasiłku chorobowego przyjmowana do obliczenia świadczenia rehabilitacyjnego nie podlega waloryzacji.
Oznacza to, że gdyby pracownikowi zostało przyznane świadczenie np. w październiku, czyli w IV kwartale tego roku, to podstawa wymiaru nie uległaby waloryzacji.
Waloryzacji dokonuje się tylko raz, tj. pierwszego dnia, od którego zostało przyznane świadczenie rehabilitacyjne. W sytuacji gdy okres, na który przyznano świadczenie, rozpoczął się w kwartale, w którym wskaźnik był niższy niż 100 proc. i nie była przeprowadzona waloryzacja, i uległ przedłużeniu do następnego kwartału, dla którego wskaźnik przekroczył 100 proc., to podstawa wymiaru świadczenia nie ulega podwyższeniu.
Sprzedaż nieruchomości z hipoteką ZUS nawet bez promesy

Zobacz również
Po ustaniu tytułu ubezpieczeniowego
Zwolnienie pracownika w trakcie choroby jest dopuszczalne w trybie rozwiązania stosunku pracy bez wypowiedzenia, na podstawie art. 53 par. 1 pkt 1 kodeksu pracy. Zezwala on na rozwiązanie przez pracodawcę umowy o pracę bez wypowiedzenia, jeżeli niezdolność pracownika do pracy wskutek choroby trwa:
wdłużej niż 3 miesiące – gdy pracownik był zatrudniony u danego pracodawcy krócej niż 6 miesięcy,
wdłużej niż łączny okres pobierania z tego tytułu wynagrodzenia i zasiłku oraz pobierania świadczenia rehabilitacyjnego przez pierwsze 3 miesiące – gdy pracownik był zatrudniony u danego pracodawcy co najmniej 6 miesięcy lub jeżeli niezdolność do pracy została spowodowana wypadkiem przy pracy albo chorobą zawodową.
Z pracownikiem niezdolnym do pracy można się więc rozstać, ale pod warunkiem że minął już tzw. okres ochronny, który u dłużej zatrudnionych sięga 272 dni (182 dni + 90 dni). Jeżeli pracownik dalej choruje, można go zwolnić. Po wygaśnięciu tytułu do ubezpieczenia świadczenie rehabilitacyjne będzie dalej wypłacane, ale już przez ZUS. Chory może się jednak spodziewać, że ZUS ograniczy podstawę wymiaru świadczenia, jeżeli będzie ona wyższa niż wyznaczony ustawowo próg. Zgodnie bowiem z przepisami ustawy zasiłkowej podstawa wymiaru zasiłku chorobowego, a także świadczenia rehabilitacyjnego przysługującego za okres po ustaniu tytułu ubezpieczenia chorobowego (w tym przypadku – po ustaniu zatrudnienia), nie może być wyższa niż kwota wynosząca 100 proc. przeciętnego wynagrodzenia. Kwotę tę ustala się miesięcznie, poczynając od trzeciego miesiąca kwartału kalendarzowego, na okres trzech miesięcy, na podstawie przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia z poprzedniego kwartału ogłaszanego dla celów emerytalnych.
Oznacza to, że w razie zwolnienia pracownika np. z końcem grudnia 2016 r. podstawa wymiaru świadczenia rehabilitacyjnego za okres od stycznia do lutego 2017 r. zostałaby obniżona do wysokości przeciętnego wynagrodzenia za III kwartał 2016 r. ogłoszonego przez GUS, a za marzec – do wynagrodzenia za IV kwartał.
Może się jednak okazać, że mimo przyznania świadczenia przestanie ono przysługiwać lub mimo trwającej choroby nie zostanie ono przyznane. Pracodawca powinien wiedzieć, że ZUS może wydać taką decyzję. Świadczenie nie przysługuje więc osobie uprawnionej do emerytury lub renty z tytułu niezdolności do pracy, zasiłku dla bezrobotnych, zasiłku przedemerytalnego, świadczenia przedemerytalnego, urlopu dla poratowania zdrowia albo nauczycielskiego świadczenia kompensacyjnego. Okolicznościami wyłączającymi do niego prawo są także:
wzachowanie prawa do wynagrodzenia na podstawie przepisów szczególnych,
wurlop bezpłatny lub wychowawczy,
wtymczasowe aresztowanie lub odbywanie kary pozbawienia wolności, z wyjątkiem przypadków, w których prawo do zasiłku wynika z ubezpieczenia chorobowego osób wykonujących odpłatnie pracę na podstawie skierowania do pracy w czasie odbywania kary pozbawienia wolności lub tymczasowego aresztowania,
wspowodowanie niezdolności do pracy umyślnym przestępstwem lub wykroczeniem, co zostało stwierdzone prawomocnym orzeczeniem sądu,
wwykonywanie pracy zarobkowej albo wykorzystywanie okresu, na który świadczenie zostało przyznane, niezgodnie z jego celem. ⒸⓅ
WAŻNE
Jeśli wskaźnik waloryzacji nie przekracza 100 proc., podstawa wymiaru zasiłku nie ulega waloryzacji.
!Wskaźniki waloryzacji podstawy wymiaru zasiłku chorobowego przyjmowanej do obliczenia świadczenia rehabilitacyjnego aktualnie wynoszą:
● w IV kwartale 2016 r. – 98,8 proc.
● w III kwartale 2016 r. – 107,3 proc.
RAMKA 1
Ważne, kiedy rozpoczęto pobieranie
Jeżeli pierwszy dzień okresu, za który przyznano świadczenie, przypada:
● w I kwartale roku – podstawa wymiaru zasiłku chorobowego przyjęta do obliczenia świadczenia ulega podwyższeniu o procent wzrostu przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia ogłaszanego dla celów emerytalnych w III kwartale w stosunku do I kwartału ubiegłego roku;
● w II kwartale roku – podstawa wymiaru zasiłku chorobowego przyjęta do obliczenia świadczenia ulega podwyższeniu o procent wzrostu przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia ogłaszanego dla celów emerytalnych w IV kwartale w stosunku do II kwartału ubiegłego roku;
● w III kwartale roku – podstawa wymiaru zasiłku chorobowego przyjęta do obliczenia świadczenia ulega podwyższeniu o procent wzrostu przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia ogłaszanego dla celów emerytalnych w I kwartale tego roku w stosunku do III kwartału ubiegłego roku;
● w IV kwartale roku – podstawa wymiaru zasiłku chorobowego przyjęta do obliczenia tego świadczenia ulega podwyższeniu o procent wzrostu przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia ogłaszanego dla celów emerytalnych w II kwartale tego roku w stosunku do IV kwartału ubiegłego roku. ⒸⓅ
RAMKA 2
Konieczna aktualizacja
Podstawę wymiaru świadczenia rehabilitacyjnego dla pracownika, o którym mowa w pytaniu, obliczamy w następujący sposób.
KROK 1. Ustalamy podstawę wymiaru pobieranego wcześniej zasiłku chorobowego.
KROK 2. Sprawdzamy wskaźnik waloryzacji obowiązujący w danym kwartale i przeliczamy podstawę, jeśli wskaźnik przekracza 100 proc.
KROK 3. Obliczamy wysokość świadczenia, tj. według stawki 75, 90 lub 100 proc. zwaloryzowanej podstawy wymiaru, w zależności od sytuacji ubezpieczonego.
Pracownikowi przyznano świadczenie rehabilitacyjne na okres od 13 września 2016 r. do 12 marca 2017 r. Obliczenia i wypłaty dokonuje pracodawca będący w 2016 r. płatnikiem zasiłków. Podstawa wymiaru wcześniejszego zasiłku chorobowego wynosi 6903,20 zł. Ta kwota stanowi też podstawę wyjściową dla świadczenia rehabilitacyjnego. Pierwszy dzień tego świadczenia przypadł w III kwartale 2016 r., kiedy wskaźnik waloryzacji przekroczył 100 proc.
Zatem podstawę należy odpowiednio podwyższyć do wysokości:
6903,20 zł x 107,3 proc. = 7407,13 zł
Za każdy dzień świadczenia rehabilitacyjnego w okresie trzech miesięcy, tj. od 13 września 2016 r. do 11 grudnia 2016 r., pracownik otrzyma:
7407,13 zł : 30 = 246,90 zł x 90 proc. = 222,21 zł
Pracownik otrzyma świadczenie:
● za wrzesień – 3999,78 zł (222,21 zł x 18 dni),
● za październik – 6888,51 zł (222,21 zł x 31 dni),
● za listopad – 6666,30 zł (222,21 zł x 30 dni),
● za grudzień – 2444,31 zł (222,21 zł x 11 dni).
Za pozostały okres, tj. od 12 grudnia 2016 r., wysokość świadczenia będzie wynosiła 75 proc. podstawy wymiaru.
Gdyby pracownikowi przyznano świadczenie w IV kwartale 2016 r., kiedy wskaźnik wynosi poniżej 100 proc., podstawa wymiaru tego świadczenia nie uległaby waloryzacji i pozostałaby na poziomie 6903,20 zł. ⒸⓅ
Podstawa prawna
Art. 18, art. 19, art. 22 ustawy z 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (t.j. Dz.U. z 2016 r. poz. 372 ze zm.).
Art. 53 par. 1 pkt 1 ustawy z 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy (t.j. Dz.U. z 2014 r. poz. 1502 ze zm.).