Polska spółka z branży przemysłowej poszukuje informatyków także wśród cudzoziemców zza wschodniej granicy, dla których jest gotowa uzyskać niezbędne zezwolenia na pracę. Zainteresowanie ofertą wyraża kilkoro kandydatów z Ukrainy i Białorusi, którzy są skłonni przeprowadzić się do Polski wraz z małżonkami i dziećmi. Kandydatom zależy jednak, aby ich małżonkowie również mogli szukać w Polsce pracy, i od takiej możliwości uzależniają decyzję o przeprowadzce. Spółka staje przed pytaniem – czy legalne zatrudnienie w Polsce cudzoziemca pozwala pracować w naszym kraju także jego małżonkowi? Jeśli nie, to co należy zrobić, aby małżonek cudzoziemca również miał prawo do pracy w Polsce?
Tomasz Rogala, radca prawny w kancelarii Raczkowski Paruch / Dziennik Gazeta Prawna
Do podjęcia w Polsce pracy cudzoziemiec spoza Unii Europejskiej potrzebuje co do zasady zezwolenia na pracę. Jest ono wydawane dla konkretnego obcokrajowca i pozwala mu na pracę wyłącznie na rzecz pracodawcy określonego w tym zezwoleniu. Z samego faktu posiadania przez obywatela państwa trzeciego zezwolenia na pracę nie wynikają jednak żadne uprawnienia dla członków jego rodziny – w szczególności nie daje ono prawa do pracy w Polsce jego małżonkowi. Ten ostatni, jeśli chce również podjąć pracę w naszym kraju, potrzebuje zatem własnego zezwolenia na pracę. Praktyczna trudność dla takiej osoby wynika z tego, że zgodnie z obowiązującą procedurą wniosek o wydanie zezwolenia na pracę składa nie sam cudzoziemiec, ale pracodawca, który zamierza go zatrudnić.
Z perspektywy polskiej spółki, która chce sprowadzić konkretną osobę do pracy w Polsce, jest to rozwiązanie korzystne – firma załatwia bowiem zezwolenie na pracę jeszcze przed przyjazdem cudzoziemca do Polski i nie musi się martwić jego pobytem w naszym kraju do czasu wydania zezwolenia. Jednak dla małżonka tego cudzoziemca, który szuka pracy dopiero po przyjeździe do Polski, oznacza to, że musi on najpierw znaleźć potencjalnego pracodawcę, a dopiero wtedy podmiot ten może uruchomić postępowanie zmierzające do uzyskania zezwolenia na pracę (co zajmuje od półtora do trzech miesięcy). Powyższe formalności oczywiście w praktyce utrudniają małżonkowi cudzoziemca znalezienie pracy w Polsce. Nie zawsze są one jednak nie do uniknięcia.
Podstawa pobytu
Zezwolenie na pracę nie jest jedynym dokumentem, który uprawnia cudzoziemca do wykonywania w Polsce pracy. Prawo do pracy jest zawarte także w niektórych rodzajach zezwoleń na pobyt czasowy – wiążą się one z szerszymi uprawnieniami niż zezwolenie na pracę i mogą mieć wpływ także na prawa małżonka cudzoziemca, który je posiada. Po uzyskaniu zezwolenia na pobyt czasowy obcokrajowiec otrzymuje tzw. kartę pobytu (plastikowy dokument tożsamości podobny do dowodu osobistego). Zezwolenie na pobyt czasowy, w odróżnieniu od zezwolenia na pracę, nie jest wydawane na wniosek pracodawcy, ale na wniosek cudzoziemca, który już legalnie przebywa w Polsce. Przede wszystkim uprawnia ono obcokrajowca do pobytu w Polsce (podobnie jak wiza). W praktyce cudzoziemcy podejmujący pracę w Polsce najczęściej w początkowym okresie korzystają z zezwolenia na pracę (uzyskanego przez polskiego pracodawcę) oraz z wizy (uzyskanej w oparciu o zezwolenie na pracę w polskim konsulacie w kraju pochodzenia), a przed upływem ważności zezwolenia na pracę i wizy występują w Polsce o zezwolenie na pobyt czasowy.
Szczególnie atrakcyjne dla cudzoziemca przyjeżdżającego do Polski z rodziną jest „zezwolenie na pobyt czasowy w celu wykonywania pracy w zawodzie wymagającym wysokich kwalifikacji” (tzw. Niebieska Karta UE). Aby je uzyskać, obywatel państwa trzeciego musi m.in. wykazać, że ma wykształcenie osiągnięte w toku przynajmniej trzyletnich studiów albo równoważne pięcioletnie doświadczenie zawodowe, niezbędne do pracy na stanowisku, na którym ma być zatrudniony w Polsce. Zaletą Niebieskiej Karty UE jest to, że jednocześnie z jej uzyskaniem możliwe jest uzyskanie „zezwolenia na pobyt czasowy w celu połączenia z rodziną” dla małżonka towarzyszącego cudzoziemcowi – zezwolenie takie wyposaża małżonka obcokrajowca w pełne prawo do wykonywania w Polsce pracy (nie ma potrzeby uzyskania osobnego zezwolenia na pracę), przy czym przy ubieganiu się o nie nie jest wymagane wskazanie z góry, u jakiego pracodawcy małżonek ma zamiar pracować.
Drugim typowym rodzajem zezwolenia na pobyt czasowy, obejmującym prawo do wykonywania pracy, jest „zezwolenie na pobyt czasowy i pracę”. Uzyskanie go nie wymaga spełnienia zaostrzonych kryteriów dotyczących wysokich kwalifikacji. Małżonek posiadającego je cudzoziemca również może uzyskać zezwolenie na pobyt czasowy w celu połączenia z rodziną, uprawniające jego samego do wykonywania pracy w Polsce, ale dopiero jeśli cudzoziemiec posiadający zezwolenie na pobyt czasowy i pracę mieszka już w Polsce na podstawie kolejnych zezwoleń na pobyt czasowy od co najmniej dwóch lat. Wcześniej małżonek musi zadowolić się innym rodzajem zgody administracyjnej: tj. zezwoleniem na pobyt wydawanym w celu towarzyszenia pracującemu cudzoziemcowi, które nie uprawnia samego małżonka do podjęcia pracy.
Jak to załatwić
W praktyce, aby umożliwić małżonkowi zatrudnianego cudzoziemca swobodę podejmowania pracy w Polsce, należy doprowadzić do tego, aby zatrudniany cudzoziemiec jak najszybciej po przyjeździe do Polski wystąpił o Niebieską Kartę UE. Oczywiście będzie to możliwe tylko w przypadku cudzoziemców zatrudnianych do pracy wymagającej wysokich kwalifikacji, np. informatyków – znajdzie więc zastosowanie w przypadku opisanym na wstępie. Jednocześnie ze złożeniem wniosku o Niebieską Kartę UE należy złożyć wnioski o „zezwolenie na pobyt czasowy w celu połączenia z rodziną” dla małżonka cudzoziemca oraz ewentualnych małoletnich dzieci. Postępowanie w sprawie wydania zezwoleń na pobyt trwa 3–4 miesiące, a zezwolenia są ważne do 3 lat (z możliwością dalszego przedłużania). Choć cudzoziemiec przyjeżdżający do pracy w Polsce najczęściej ma zezwolenie na pracę i wizę wydane na okres jednego roku (lub – w wersji uproszczonej w przypadku np. Ukraińców czy Białorusinów – oświadczenie o zamiarze powierzenia pracy i wizę na pół roku), nie warto czekać z wystąpieniem o zezwolenie na pobyt do końca tego okresu, lecz należy wystąpić o nie jak najszybciej.
Należy też pamiętać, że w przypadku cudzoziemców, którzy jeszcze przed podjęciem pracy od co najmniej dwóch lat przebywali w Polsce na podstawie zezwoleń na pobyt czasowy (np. w związku ze studiami w Polsce), także zwykłe zezwolenie na pobyt czasowy i pracę uprawnia ich małżonków do uzyskania zezwolenia na pobyt czasowy w celu połączenia z rodziną, pozwalającego na wykonywanie pracy. Należy więc zadbać o to, aby małżonek takiego cudzoziemca uzyskał właśnie ten rodzaj zezwolenia na pobyt.
Małżonek ma lepiej
Warto zwrócić uwagę, że małżonek cudzoziemca posiadający zezwolenie na pobyt czasowy w celu połączenia z rodziną jest pod względem dostępu do polskiego rynku pracy w lepszej sytuacji niż sam cudzoziemiec wyposażony w Niebieską Kartę UE lub zezwolenie na pobyt czasowy i pracę. Niebieska Karta UE oraz „zezwolenie na pobyt czasowy i pracę” określają bowiem konkretne stanowisko i konkretnego pracodawcę – ewentualna zmiana w tym zakresie wymaga co do zasady wystąpienia o zmianę Niebieskiej Karty lub o zupełnie nowe zezwolenie na pobyt czasowy i pracę. Udzielone małżonkowi zezwolenie na pobyt czasowy w celu połączenia z rodziną pozwala natomiast na podejmowanie w Polsce pracy bez ograniczeń, u dowolnego pracodawcy i na dowolnym stanowisku. Jest to elastyczność, która niewątpliwie zwiększa atrakcyjność podjęcia pracy w Polsce dla zagranicznych pracowników z rodzinami.
!Udzielone małżonkowi zezwolenie na pobyt czasowy w celu połączenia z rodziną pozwala na podejmowanie w Polsce pracy bez ograniczeń, u dowolnego pracodawcy i na dowolnym stanowisku.
CYKL: JESIEŃ Z GLOBAL MOBILITY
Dziś trzeci artykuł w ramach realizowanego we współpracy z kancelarią Raczkowski Paruch cyklu, który dotyczy zatrudniania cudzoziemców w Polsce oraz zasad delegowania rodzimych pracowników za granicę. Jest on inspirowany licznymi zmianami w tym obszarze, które nastąpiły w ostatnim czasie lub dopiero są planowane. Między innymi 18 czerwca 2016 r. weszła w życie ustawa o delegowaniu pracowników w ramach świadczenia usług. Kolejne zmiany czekają nas najpewniej od 2017 r. – zakłada się np. zniesienie procedury oświadczeniowej dla obywateli naszych wschodnich sąsiadów i wprowadzenie dwóch nowych rodzajów zezwoleń na pracę: na pracę sezonową oraz na pracę krótkoterminową.
Chcemy wskazać rozwiązania konkretnych problemów, które w związku ze zmianami przepisów coraz częściej pojawiają się w praktyce. W dzisiejszym tekście podpowiadamy, jakie dokumenty pobytowe pozwalają pracować w Polsce członkom rodziny cudzoziemca.
Pisaliśmy o tym:
● „Nawet krótka podróż służbowa może być jednocześnie delegowaniem i wymagać zawiadomienia zagranicznych urzędów” – KiP z 1 września 2016 r. (DGP nr 169)
● „Delegowany do Polski zapłaci składki za granicą, a u nas tylko część podatku” – KiP z 8 września 2016 r. (DGP nr 174)
Podstawa prawna
Ustawa z 12 grudnia 2013 r. o cudzoziemcach (Dz.U. poz. 1650 ze zm.).
Ustawa z 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy (t.j. Dz.U. z 2016 r. poz. 645 ze zm.).
Ustawa z 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej (t.j. Dz.U. z 2015 r. poz. 584 ze zm.).