Pan Rafał pracuje w dwóch firmach. – W jednej sytuacja od kilku miesięcy jest trudna, boję się, że ją stracę. Jestem psychicznie wykończony i lekarz sugeruje zwolnienie lekarskie. Z drugiej strony dopiero od kilku miesięcy jestem zatrudniony w drugiej, gdzie zwolnienie mogłoby przekreślić moje szanse na przedłużenie umowy. Czy mogę je uzyskać tylko z jednego miejsca pracy – zastanawia się czytelnik
W czasie orzeczonej niezdolności do pracy nie można jej świadczyć u żadnego z pracodawców, nawet jeśli jedna z nich należy do lekkich – np. praca biurowa, korekta tekstów, wykonywanie niewielkiego rękodzieła. Nie ma też znaczenia rodzaj umowy ani to, czy praca obciąża w istotny sposób organizm pracownika, czy nie ma większego wpływu, a także wymiar czasu pracy ani motywacja osoby, która podejmuje taką aktywność. Jak wskazał Sąd Najwyższy, jedynie sporadyczna i wymuszona okolicznościami aktywność zawodowa, która ma na celu osiągnięcie zarobku w czasie pobierania zasiłku chorobowego, może usprawiedliwiać zachowanie prawa do tego świadczenia. Celem zwolnienia lekarskiego jest bowiem zapewnienie pracownikowi odpowiedniego czasu, który powinien zostać wykorzystany na powrót do zdrowia. Wykorzystywanie zwolnienia od pracy w sposób niezgodny z jego celem może w konsekwencji spowodować utratę prawa do zasiłku chorobowego za cały okres zwolnienia.
Zdarzają się wprawdzie wyjątkowe sytuacje, kiedy można uzyskać zwolnienie tylko z jednej firmy. Jeśli lekarz uzna, że ze względu na charakter zatrudnienia praca nie będzie się odbywała z uszczerbkiem dla celu zwolnienia, nie będzie można mówić o niewłaściwym jego wykorzystaniu. Pracownik musi wówczas uzyskać wpisaną do karty chorobowej opinię lekarza udzielającego zwolnienia, że wykonywanie określonej pracy nie jest przeciwwskazane, nie przedłuży okresu niezdolności do pracy i nie jest niezgodne z celem tego zwolnienia. Są to jednak sytuacje wyjątkowe i nie należy ich nadużywać niezależnie od sytuacji w firmie. Z punktu widzenia każdego pracodawcy jest to kontrowersyjne. Prawo mówi bowiem jasno, że zwolnienie lekarskie powinno być wykorzystywane tak, by pracownik jak najszybciej powrócił do zdrowia. Praca zarobkowa jest zaś głównym powodem, dla którego świadczenie jest odbierane.
Pan Rafał pisze, że boi się utraty zatrudnienia w firmie, w której sytuacja obecnie nie jest najlepsza. Można więc zrozumieć, że szuka rozwiązania, które pozwoli mu z jednej strony zachować płynność finansową, a z drugiej zadbać o zdrowie psychiczne. Powinien się jednak liczyć z tym, że szef dowie się, że wykonuje on pracę w drugiej firmie. Zaświadczenie od lekarza, że nie jest ona przeciwwskazana, może oczywiście okazać się wystarczającym argumentem, jednak jeśli sprawa trafi do sądu – może to być za mało. Dlatego też doradzamy dużą ostrożność. Jak bowiem w sprawie o zasiłek chorobowy wskazał w wyroku z 2008 r. Sąd Najwyższy, dowód z opinii medycznej, czy wykonywanie pracy zarobkowej w okresie niezdolności do pracy miało wpływ na stan zdrowia ubezpieczonego, może nie mieć znaczenia.
Dwa etaty, dwa zwolnienia
Pracownik zatrudniony w dwóch miejscach powinien o tym poinformować lekarza – zwolnienia będzie wymagał każdy pracodawca. Tylko w niektórych sytuacjach jedna z firm może usprawiedliwić nieobecność w pracy, jeśli uzna kserokopię zaświadczenia lekarskiego wystawionego dla innego zakładu pracy za wystarczający dokument. Jednak w razie dłuższej nieobecności kserokopia nie jest wystarczającym dowodem uzasadniającym wypłatę zasiłku.
Kto skontroluje chorującego pracownika
Do kontroli prawidłowości wykorzystywania zwolnień lekarskich ma prawo zarówno pracodawca, jak i ZUS. Pracodawca może upoważnić do niej jednego z pracowników lub osobę albo firmę z zewnątrz na podstawie imiennego upoważnienia. W przypadku mniejszych przedsiębiorców na ich wniosek kontrolę może przeprowadzić ZUS. Może być przeprowadzona bez ustalania z góry terminów, w miejscu zamieszkania, w innym miejscu pracy lub w miejscu prowadzenia działalności gospodarczej. Jeśli zostanie wykazane, że zwolnienie było wykorzystywane niezgodnie z przeznaczeniem, zasiłek zostanie odebrany. Co więcej, osoba wykonująca pracę zarobkową podczas zwolnienia działa na szkodę pracodawcy, bo opóźnia w ten sposób powrót do zdrowia. Działa również sprzecznie z obowiązkami pracowniczymi, a jednym z nich jest lojalność wobec zakładu pracy. Dlatego może się zdarzyć, że zostanie to uznane za ciężkie naruszenie obowiązków i stanie się podstawą do dyscyplinarnego zwolnienia z pracy. Potwierdza to wyrok Sądu Najwyższego z 1999 r. Zgodnie z nim wykorzystywanie zwolnienia lekarskiego niezgodnie z przeznaczeniem może być naruszeniem podstawowych obowiązków pracowniczych i stanowić uzasadnioną przyczynę rozwiązania umowy o pracę bez wypowiedzenia.
Podstawa prawna
Art. 30, art. 52, art. 300 ustawy z 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy (Dz.U. z 2014 r. poz. 1502). Art. 61 ustawy z 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny (Dz.U. 2014 r. poz. 121). Art. 68 ustawy z 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (Dz.U. z 2014 r. poz. 159).