Zasiłek chorobowy, a więc także wynagrodzenie chorobowe od pracodawcy przysługuje ubezpieczonemu, który stał się niezdolny do pracy z powodu choroby w czasie trwania ubezpieczenia chorobowego. Jak więc urlop bezpłatny wpływa na prawo do tych świadczeń?
ODPOWIEDŹ
W razie choroby pracownik otrzyma wynagrodzenie chorobowe, a następnie zasiłek chorobowy na ogólnych zasadach, ale z tytułu zatrudnienia u drugiego pracodawcy.
Przerwa w ubezpieczeniu
Zasiłek chorobowy, a więc także wynagrodzenie chorobowe od pracodawcy przysługuje ubezpieczonemu, który stał się niezdolny do pracy z powodu choroby w czasie trwania ubezpieczenia chorobowego. Jak więc urlop bezpłatny wpływa na prawo do tych świadczeń? Otóż taki urlop bezpłatny jest szczególnym okresem w trakcie trwania stosunku pracy, także pod względem ubezpieczenia i ewentualnego prawa do zasiłków w razie choroby i macierzyństwa, tj. zasiłku chorobowego, opiekuńczego, macierzyńskiego czy świadczenia rehabilitacyjnego. Jak stanowi art. 12 ust. 2 pkt 1 ustawy o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (dalej: ustawa zasiłkowa), jeżeli niezdolność´ do pracy pracownika przypada w okresie urlopu bezpłatnego, zasiłek chorobowy pracownikowi nie przysługuje. Wynika to z tego, że urlop bezpłatny jest traktowany jako przerwa w ubezpieczeniach społecznych, w tym w chorobowym. W okresie urlopu bezpłatnego nie są odprowadzane składki na to ubezpieczenie. Zatem w przypadku gdy niezdolność´ do pracy powstanie w czasie urlopu bezpłatnego, zasiłek chorobowy nie przysługuje za cały okres nieprzerwanej niezdolności do pracy przypadającej w czasie tego urlopu. Jeżeli jednak nieprzerwany okres niezdolności do pracy przypada również po zakończeniu urlopu bezpłatnego, prawo do zasiłku chorobowego przysługuje za okres po przerwie w ubezpieczeniu spowodowanej tym urlopem. [przykład 1]
Jeżeli natomiast niezdolność´ do pracy powstała w czasie urlopu bezpłatnego, prawo do zasiłku chorobowego od następnego dnia po jego zakończeniu przysługuje także wówczas, gdy równocześnie z zakończeniem przerwy w ubezpieczeniu z powodu urlopu ustaje tytuł ubezpieczenia chorobowego, a nie zachodzą okoliczności wykluczające prawo do zasiłku określone w art. 13 ustawy zasiłkowej. [przykład 2]
Zatrudnienie u innego pracodawcy
Urlop bezpłatny może być udzielony przez pracodawcę – za pisemną zgodą pracownika – również w celu podjęcia pracy u innego pracodawcy. W tym przypadku praca jest wykonywana na rzecz innego pracodawcy przez okres ustalony w porozumieniu między pracodawcami (art. 1741 kodeksu pracy, dalej: k.p.). Pierwszy pracodawca udziela urlopu, zawieszając w ten sposób prawa i obowiązki obu stron, a drugi zawiera z pracownikiem umowę o pracę na czas określony. Urlop udzielony na czas pracy u innego pracodawcy jest o tyle korzystniejszy od zwykłego urlopu bezpłatnego, że jest wliczany do okresu pracy, od którego zależą uprawnienia pracownicze u dotychczasowego pracodawcy, a w razie choroby pracownik zachowuje prawo do świadczeń z tytułu tej tymczasowej pracy.
Pracownik, który stanie się niezdolny do pracy w okresie urlopu bezpłatnego udzielonego mu przez pracodawcę w celu podjęcia pracy u drugiego pracodawcy, nie ma prawa do zasiłku chorobowego u tego pracodawcy, który udzielił mu urlopu. Jednak zachowuje to prawo u drugiego pracodawcy, u którego podjął prace?. Te same zasady stosuje się odpowiednio do wynagrodzenia chorobowego płatnego na podstawie art. 92 k.p.
U drugiego pracodawcy pracownik nie musi odbywać 30-dniowego okresu wyczekiwania na świadczenie chorobowe. Urlop bezpłatny podlega bowiem wliczeniu do okresu ubezpieczenia chorobowego bez względu na to, jak długo trwa.
Pracownikowi, za czas chorobowej niezdolności do pracy trwającej łącznie do 33 dni w ciągu roku kalendarzowego, a w przypadku pracownika, który ukończył 50. rok życia, trwającej łącznie do 14 dni w ciągu roku kalendarzowego, przysługuje wynagrodzenie chorobowe płatne ze środków pracodawcy. Okres 33 (14) dni wyznacza się, sumując wszystkie okresy niezdolności do pracy przypadające w roku kalendarzowym. Jest to więc limit na cały rok, bez względu na przerwy w pracy czy zatrudnienie u różnych pracodawców. Oznacza to, że za wszystkie niezdolności do pracy mieszczące się w limicie 33 (14) dni płaci dany pracodawca. Podjęcie przez pracownika dodatkowej pracy w innej firmie w ciągu roku skutkuje tym, że do 33 (14) dni wlicza się okresy wypłat wynagrodzenia chorobowego dokonywane już w tym roku przez pierwszego pracodawcę. Zatem drugi pracodawca, u którego pracę wykonuje urlopowany pracownik, powinien w razie jego choroby wypłacić mu wynagrodzenie chorobowe, o ile wcześniej pracownik nie wyczerpał jeszcze swojego limitu. Skąd ma to wiedzieć, skoro pracownik nie przedłożył świadectwa pracy, bo stosunek pracy u macierzystego pracodawcy nadal trwa? Otóż pracownik powinien złożyć stosowne oświadczenie w tej sprawie, w którym poinformuje o wykorzystanej dotąd liczbie dni chorobowego.
Dłuższa choroba
Może się także zdarzyć, że choroba rozpoczęła się jeszcze w trakcie urlopu bezpłatnego, w okresie dodatkowego zatrudnienia i przedłużyła się ponad ten urlop i pracę u drugiego pracodawcy. Wówczas pracownik ma prawo do zasiłku chorobowego zarówno u tego drugiego pracodawcy, jak i u pierwszego, u którego zakończył się urlop bezpłatny. Natomiast nie ma prawa do zasiłku chorobowego po ustaniu tytułu ubezpieczenia chorobowego, jakim była praca u drugiego pracodawcy.
Jak już wcześniej wspomniano, jeżeli niezdolność do pracy powstała w czasie urlopu bezpłatnego, to prawo do zasiłku chorobowego od następnego dnia po zakończeniu tej przerwy przysługuje także wówczas, gdy równocześnie z zakończeniem urlopu ustaje tytuł ubezpieczenia chorobowego (kończy się urlop bezpłatny i zatrudnienie), o ile nie zachodzą okoliczności, o których mowa w art. 13 ustawy zasiłkowej, wykluczające prawo do zasiłku. Natomiast nie przysługuje prawo do zasiłku chorobowego po ustaniu dodatkowego zatrudnienia, jeśli zatrudnienie to było podjęte u innego pracodawcy wyłącznie w okresie urlopu bezpłatnego udzielonego przez pierwszego pracodawcę. Po zakończeniu urlopu bezpłatnego zasiłek chorobowy przysługuje tylko z tytułu zatrudnienia u pierwszego pracodawcy, który udzielił urlopu bezpłatnego. [przykład 3]
Pierwszy etat wygasa
Jeszcze inaczej kształtuje się prawo do zasiłku chorobowego, gdy urlop bezpłatny udzielony przez pierwszego pracodawcę trwa dłużej niż zatrudnienie podjęte u drugiego pracodawcy. W takim przypadku pracownikowi będzie przysługiwał zasiłek chorobowy po ustaniu dodatkowego zatrudnienia, ale nie dłużej, niż trwa urlop bezpłatny u macierzystego pracodawcy. Jest to zgodne z zasadą, że jeżeli dodatkowe zatrudnienie podjęte u innego pracodawcy w czasie urlopu bezpłatnego udzielonego przez pierwszego pracodawcę ustało przed zakończeniem urlopu bezpłatnego, a pracownik jest niezdolny do pracy po ustaniu tego dodatkowego zatrudnienia, przysługuje mu po ustaniu zatrudnienia zasiłek chorobowy, nie dłużej jednak niż do dnia zakończenia urlopu bezpłatnego. Po zakończeniu urlopu bezpłatnego zasiłek lub wynagrodzenie chorobowe przysługuje wyłącznie z tytułu zatrudnienia u pierwszego pracodawcy, który udzielił urlopu bezpłatnego. [przykłady 4 i 5]
Podstawa wymiaru
Pozostaje jeszcze wyjaśnić, jak ustalić podstawę wymiaru wynagrodzenia/zasiłku chorobowego dla pracownika, który podjął pracę u drugiego pracodawcy w czasie urlopu bezpłatnego w macierzystym zakładzie – czy wynagrodzenie od tego pracodawcy też jest brane pod uwagę, czy tylko to przysługujące z terminowej umowy. Podstawę wymiaru wynagrodzenia lub zasiłku chorobowego przysługującego od drugiego pracodawcy należy obliczyć na ogólnych zasadach, tj. z wynagrodzenia wypłaconego przez tego pracodawcę będącego płatnikiem należnego świadczenia chorobowego.
Podstawę jego wymiaru stanowi przeciętne miesięczne wynagrodzenie wypłacone za okres 12 miesięcy kalendarzowych poprzedzających miesiąc, w którym powstała niezdolność do pracy. Jeżeli niezdolność do pracy powstała przed upływem tego okresu, to podstawę wymiaru tworzy przeciętne miesięczne wynagrodzenie za pełne miesiące kalendarzowe ubezpieczenia. Ta zasada ma zastosowanie także wówczas, gdy zatrudnienie pracownika ustało w trakcie miesiąca, przed upływem 12 miesięcy kalendarzowych zatrudnienia, a niezdolność do pracy powstała w miesiącu następnym. [przykład 6]
Jeżeli przez cały 12-miesięczny okres, z którego miałaby być liczona podstawa zasiłkowa, pracownik przebywał na urlopie bezpłatnym, to podstawę wymiaru zasiłku stanowi wynagrodzenie za miesiąc, w którym powstała niezdolność´ do pracy:
1) w stałej miesięcznej wysokości określonej w umowie o prace? lub
2) przeciętne miesięczne wynagrodzenie wypłacone pracownikom zatrudnionym na takim samym lub podobnym stanowisku pracy, jeżeli pracownik otrzymuje wynagrodzenie o charakterze zmiennym.
PRZYKŁAD 1
Świadczenie częściowo należne
Pracownikowi udzielono urlopu bezpłatnego na okres od 1 lipca do 30 września. Stał się on niezdolny do pracy w okresie od 8 sierpnia do 5 października. W okresie od 8 sierpnia do 30 września zasiłek chorobowy nie przysługuje, ponieważ niezdolność do pracy przypada na okres urlopu bezpłatnego. Pracownik ten ma jednak prawo do zasiłku chorobowego za okres po zakończeniu tego urlopu, tj. od 1 do 5 października.
PRZYKŁAD 2
Po rozwiązaniu umowy o pracę
Pracownikowi udzielono urlopu bezpłatnego w okresie od 11 lipca do 31 sierpnia. Z końcem sierpnia umowa o pracę z pracownikiem ulegnie rozwiązaniu. Niezdolność do pracy powstała 24 sierpnia, czyli w czasie przerwy w ubezpieczeniu, i potrwa do połowy września. Ciągłość zwolnienia obejmuje więc także okres po ustaniu ubezpieczenia. Zasiłek chorobowy nie przysługuje za okres niezdolności do pracy przypadającej w czasie urlopu bezpłatnego. Natomiast przysługuje za okres po zakończeniu urlopu bezpłatnego i ustaniu tytułu ubezpieczenia chorobowego.
PRZYKŁAD 3
Dwa etaty jednocześnie
Pracownik zatrudniony u pracodawcy A przebywa na urlopie bezpłatnym od 1 czerwca do 31 sierpnia 2016 r. Przez cały ten okres pracuje u drugiego pracodawcy – B. Pracownik był niezdolny do pracy od 24 sierpnia do 5 września. W 2016 r. przekroczył już u pierwszego pracodawcy 33-dniowy limit choroby. Pracownikowi przysługuje więc:
● za okres od 24 do 31 sierpnia – zasiłek chorobowy z tytułu zatrudnienia u pracodawcy, u którego podjął prace? w okresie urlopu bezpłatnego; u pierwszego pracodawcy pracownik nie ma prawa do zasiłku, gdyż ten okres niezdolności do pracy przypada na okres urlopu bezpłatnego udzielonego przez tego pracodawcę;
● za okres od 1 do 5 września – zasiłek chorobowy z tytułu zatrudnienia u pierwszego pracodawcy, u którego zakończył się urlop bezpłatny; za ten okres niezdolności do pracy pracownikowi nie przysługuje zasiłek chorobowy z tytułu ustania zatrudnienia u drugiego pracodawcy.
PRZYKŁAD 4
Po wyczerpaniu limitu
Pracownik korzysta z urlopu bezpłatnego w okresie od 1 sierpnia do 31 października 2016 r. W czasie tego urlopu podjął zatrudnienie u innego pracodawcy i wykonywał je od 1 sierpnia do 30 września. Pracownik, który wcześniej wyczerpał już limit 33 dni choroby, znowu był niezdolny do pracy od 20 września do 8 listopada 2016 r. Pracownikowi przysługuje zasiłek chorobowy:
● od 20 do 30 września – z tytułu niezdolności do pracy trwającej w czasie dodatkowego zatrudnienia,
● od 1 do 31 października – z tytułu niezdolności do pracy trwającej po ustaniu dodatkowego zatrudnienia,
● od 1 do 8 listopada – zasiłek od pierwszego pracodawcy.
PRZYKŁAD 5
Wynagrodzenie chorobowe
Pracownik w 2016 r. u pierwszego pracodawcy chorował łącznie przez 10 dni, a więc nie upłynął mu jeszcze okres 33 dni. Urlop bezpłatny przypada od 15 czerwca do 15 sierpnia 2016 r. U drugiego pracodawcy pracownik jest zatrudniony do 10 sierpnia. Zwolnienie lekarskie przypada na urlop bezpłatny i po nim, opiewa łącznie na 15 dni (od 8 do 22 sierpnia). Pracodawca, u którego urlop bezpłatny dobiegł końca, a choroba pracownika dalej trwa, wypłaca wynagrodzenie chorobowe, a nie zasiłek. Zasiłek wypłacał ZUS, ale z racji zakończenia drugiego stosunku pracy, czyli po ustaniu ubezpieczenia (od 11 do 15 sierpnia). Natomiast za okres choroby trwającej po zakończeniu urlopu i odwieszeniu stosunku pracy pracodawca wypłaca wynagrodzenie chorobowe z tytułu tego zatrudnienia w sytuacji, gdy w roku kalendarzowym nie został jeszcze wyczerpany limit 33-dniowy. Oznacza to, że od 16 do 22 sierpnia pracownikowi przysługuje wynagrodzenie chorobowe od jedynego w tym momencie pracodawcy, u którego zakończył się urlop bezpłatny.
PRZYKŁAD 6
Uwzględniane tylko pełne miesiące
Pracownik podczas 8-miesięcznego urlopu bezpłatnego u pracodawcy A jest zatrudniony u pracodawcy B na podstawie umowy o prace? na czas określony od 15 stycznia do 15 lipca. Chorował od 2 do 10 sierpnia. Podstawę wymiaru zasiłku chorobowego stanowi przeciętne miesięczne wynagrodzenie wypłacone za okres od lutego do czerwca.
Podstawa prawna
Art. 6, art. 12, art. 36 ustawy z 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (t.j. Dz.U. z 2016 r. poz. 372 ze zm.).
Art. 174, art. 1741 ustawy z 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy (t.j. Dz.U. z 2014 r. poz. 1502 ze zm.).
