Od niedawna prowadzę samodzielną działalność gospodarczą, opłacając składki jedynie za siebie. Zwykle robiłem przelew z kilkudniowym wyprzedzeniem, jednak w tym miesiącu opłaciłem składkę za czerwiec dopiero 9 lipca. Od znajomego usłyszałem, że jeśli składki do ZUS płaci się przelewem, to za termin ich opłacenia uważa się datę wpływu środków pieniężnych na rachunek bankowy ZUS. Czy to prawda?
Ewa Bogucka-Łopuszyńska
radca prawny
Nie. Terminy rozliczania i opłacania składek pobieranych przez ZUS reguluje ustawa o systemie ubezpieczeń społecznych. Przedsiębiorca opłacający składkę wyłącznie za siebie opłaca składki za dany miesiąc nie później niż do 10. dnia następnego miesiąca. Przy czym, jeżeli ostatni dzień terminu płatności przypada na sobotę lub dzień ustawowo wolny od pracy, ostatnim dniem jest następny dzień po dniu lub dniach wolnych od pracy. Kwestia ta, choć budziła wątpliwości w praktyce i była nawet przedmiotem rozbieżnych ocen sądów, jest dość oczywista. Co prawda Sąd Apelacyjny w Lublinie w wyroku z 4 października 2012 r., sygn. akt III AUa 312/12 uznał, że datą opłacenia składek jest data wpływu należności na konto ZUS, podobnie zresztą jak Sąd Apelacyjny w Gdańsku w wyroku z 13 lutego 2013 r., sygn. akt III AUa 1390/12, to jednak nie sposób zgodzić się z tak dokonaną wykładnią, gdyż stoi ona w sprzeczności z brzmieniem art. 60 par. 1 ordynacji podatkowej (dalej: ordynacja). Przy realizacji zobowiązań w obrocie bezgotówkowym za termin dokonania zapłaty uważa się dzień obciążenia rachunku bankowego płatnika na podstawie polecenia przelewu. Tak wynika z powołanego przepisu ordynacji, który ma zastosowanie również do składek ZUS. Nie wystarczy jednak samo wysłanie polecenia obciążenia rachunku, lecz konieczne jest jeszcze wykonanie przez bank tego polecenia w obowiązującym danego płatnika terminie płatności. Jeżeli ten warunek jest spełniony, nie ma znaczenia, kiedy pieniądze wpłynęły na rachunek organu. Jak wskazał WSA w Warszawie w wyroku z 4 czerwca 2014 r., sygn. akt V SA/Wa 2313/13, za termin dokonania zapłaty podatku uważa się w obrocie bezgotówkowym dzień obciążenia rachunku bankowego podatnika lub rachunku w spółdzielczej kasie oszczędnościowo-kredytowej, lub rachunku płatniczego podatnika w instytucji płatniczej na podstawie polecenia przelewu. Nie ma natomiast ustawowo uregulowanej definicji momentu obciążenia rachunku bankowego. Co do zasady czas realizacji operacji przelewu kwoty z konta klienta banku normuje regulamin rachunku bankowego, z którym powinien się zapoznać każdy posiadacz rachunku, bo ma to istotne znaczenie, szczególnie przy płatnościach publicznoprawnych, z którymi wiąże się obowiązek zapłaty odsetek. Kwestia terminowej zapłaty składek ma kolosalne znaczenie w dobrowolnym ubezpieczeniu chorobowym w ZUS, bowiem uiszczenie jej po terminie powoduje wyłączenie z ubezpieczeń z mocy prawa.
Zatem jeśli przedsiębiorca złoży dyspozycję przelewu w ostatnim dniu, musi się liczyć z tym, że bank może nie wykonać tego zlecenia w tym samym dniu. Jeśli obciążenie rachunku nastąpi dopiero nazajutrz, będzie to oznaczać opóźnienie się z zapłatą składek ubezpieczeniowych. Co prawda ZUS na wniosek ubezpieczonego może wyrazić zgodę na opłacenie składki na dobrowolne ubezpieczenie chorobowe po terminie, jednak jej wyrażenie może nastąpić wyłącznie w uzasadnionych przypadkach, więc wniosek w tej sprawie powinien być solidnie umotywowany.
Natomiast ci spośród płatników, którzy dokonują zapłaty gotówką, powinni wiedzieć, że zaplata na poczcie czy w banku następuje w dniu wpłaty tej gotówki, a nie w dniu uznania rachunku wierzyciela wpłaconą kwotą. Liczyć się będzie zatem np. data stempla pocztowego. Na wypadek sporu warto zatem zachowywać potwierdzenia zapłaty składek, przynajmniej przez okres 12 miesięcy, bo z tego okresu wyliczany jest zasiłek.
Warto pamiętać, że nawet jeśli ZUS wyłączy z ubezpieczeń, bo uznanie na jego rachunku nastąpiło po dacie zapłaty składek, warto się odwoływać, jeśli mamy dowód, że obciążenie naszego rachunku bankowego nastąpiło najpóźniej w dniu upływu terminu płatności. Mamy wtedy duże szanse, że ZUS uchyli własną decyzję.
Podstawa prawna
Art. 31, art. 46, art. 47 ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (t.j. Dz.U. z 2016 r. poz. 963).
Art. 12 par. 5, art. 60 par. 1 ustawy z 29 sierpnia 1997 r. – Ordynacja podatkowa (t.j. Dz.U. z 2015 r. poz. 613 ze zm.).
● Prowadzę własną działalność gospodarczą. Ponieważ spodziewałam się dziecka i dość ciężko znosiłam ciążę, zawiesiłam działalność. Po urodzeniu dziecka okazało się, że ZUS odmówił mi prawa do zasiłku macierzyńskiego, argumentując, iż na dzień porodu nie podlegałam dobrowolnemu ubezpieczeniu chorobowemu. Nie rozumiem tej decyzji, przecież nie wyrejestrowałam się z ZUS, a jedynie zawiesiłam działalność i płaciłam składki przez ten okres.
Ewa Bogucka-Łopuszyńska
radca prawny
Osoby prowadzące pozarolniczą działalność gospodarczą i podlegające z tego tytułu obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym mogą – na swój wniosek – zostać objęte dobrowolnym ubezpieczeniem chorobowym. Objęcie tym ubezpieczeniem następuje od dnia wskazanego we wniosku, nie wcześniej jednak niż od dnia, w którym wniosek został zgłoszony. Zgodnie z ustawą o systemie ubezpieczeń społecznych przedsiębiorca podlega ubezpieczeniom od dnia rozpoczęcia wykonywania działalności do dnia zaprzestania wykonywania tej działalności, z wyłączeniem okresu, na który wykonywanie działalności zostało zawieszone na podstawie przepisów o swobodzie działalności gospodarczej.
Osoba fizyczna prowadząca działalność gospodarczą zgłasza informację o zawieszeniu bądź zaprzestaniu prowadzenia tej działalności w organie ewidencyjnym. Zakład na podstawie otrzymanego z tego organu wniosku o wpis do ewidencji działalności gospodarczej w związku z zawieszeniem prowadzenia pozarolniczej działalności sporządza z urzędu dokumenty:
● ZUS ZWPA – wyrejestrowanie płatnika składek,
● ZUS ZWUA – wyrejestrowanie z ubezpieczeń osoby prowadzącej działalność gospodarczą,
● ZUS ZCNA – wyrejestrowanie członków rodziny osoby ubezpieczonej.
Dokument wyrejestrowujący za osobę ubezpieczoną jest sporządzany przez sam zakład na podstawie informacji przekazanej z Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej.
Za okres zawieszenia wykonywania działalności gospodarczej przedsiębiorca będący płatnikiem składek wyłącznie za siebie nie ma obowiązku składania deklaracji rozliczeniowej oraz opłacania składek na ubezpieczenia społeczne przewidzianych w ustawie.
Zgodnie z przepisami ustawy o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa zasiłek macierzyński przysługuje ubezpieczonej, która w okresie ubezpieczenia chorobowego lub w okresie urlopu wychowawczego urodziła dziecko. Zatem w przypadku urodzenia dziecka w okresie przerwy w ubezpieczeniu spowodowanej zawieszeniem wykonywania działalności gospodarczej prawo do zasiłku macierzyńskiego nie przysługuje, zarówno w okresie zawieszenia wykonywania działalności gospodarczej, jak i za okres po wznowieniu tej działalności.
Podstawa prawna
Art. 29 ustawy z 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (t.j. Dz.U. z 2016 r. poz. 372 ze zm.).
Art. 11, art. 13 pkt 4 ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (t.j. Dz.U. z 2016 r. poz. 963).
Art. 14a ustawy z 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej (Dz.U. z 2015 r. poz. 584 ze zm.).
● Na wniosek ZUS sąd rejonowy wpisał hipotekę przymusową na naszej nieruchomości objętej wspólnością małżeńską. Podstawą wpisu była decyzja ZUS określająca zadłużenie ze składek z działalności gospodarczej (ok. 30 tys. zł). Jednak złożyliśmy do sądu okręgowego odwołanie do tej decyzji, w którym kwestionujemy wysokość długu, ale sprawa nadal nie została rozpoznana. Czy ZUS mógł się domagać wpisu hipoteki w takiej sytuacji, gdy nie ma ostatecznej decyzji ani tytułu wykonawczego?
Marcin Nagórek
radca prawny
Tak, miał takie prawo. Zgodnie z przepisami ustawy o księgach wieczystych i hipotece, hipotekę przymusową można uzyskać na podstawie decyzji administracyjnej, o ile przepisy szczególne tak stanowią, chociażby decyzja nie była ostateczna. Zaś ustawa o systemie ubezpieczeń społecznych stanowi, że dla zabezpieczenia należności z tytułu składek ZUS przysługuje hipoteka przymusowa na:
1) części ułamkowej nieruchomości, jeżeli stanowi jego udział;
2) nieruchomości stanowiącej przedmiot współwłasności łącznej dłużnika i jego małżonka;
3) nieruchomości stanowiącej przedmiot współwłasności łącznej wspólników spółki cywilnej lub części ułamkowej nieruchomości stanowiącej udział wspólników spółki cywilnej w przypadku, gdy dłużnikiem jest spółka.
Podstawą ustanowienia hipoteki przymusowej jest doręczona decyzja o określeniu wysokości należności z tytułu składek, o odpowiedzialności osoby trzeciej lub o odpowiedzialności następcy prawnego.
Jak wskazał Sąd Najwyższy w postanowieniu z 20 stycznia 2016 r., sygn. akt V CSK 206/16, decyzja ZUS ustalająca wysokość należności z tytułu składek może być podstawą wpisu hipoteki przymusowej na nieruchomości wchodzącej w skład majątku wspólnego dłużnika i jego małżonka, jeżeli została doręczona obojgu małżonkom. Zatem o ile wspomniana decyzja została doręczona czytelnikom, to mogła stanowić podstawę wpisu do księgi wieczystej.
Sąd Najwyższy w postanowieniu z 17 kwietnia 2013 r., sygn. akt I CSK 433/12, wskazał, że hipoteka przymusowa może zostać wpisana na podstawie dokumentu, który jest wystawiony przeciwko wszystkim osobom wpisanym w księdze wieczystej jako właściciele nieruchomości. Odnosi się to zatem do każdego rodzaju dokumentu, nie tylko do tytułu wykonawczego, lecz także do nieostatecznej decyzji ZUS określającej wysokość zobowiązania dłużnika z tytułu składek na ubezpieczenie społeczne. Skłania to do wniosku, że istniała podstawa prawna do wpisania hipoteki do księgi wieczystej, mimo że decyzja ZUS nie była jeszcze ostateczna.
Trzeba też zwrócić uwagę, że sąd dokonujący wpisu hipoteki nie będzie się zajmował kwestią zasadności wysokości długu, który ma zostać zabezpieczony. Nie bada on bowiem merytorycznie zasadności wydanej decyzji ZUS. W szczególności nie jest on władny badać, czy zaległości uczestników rzeczywiście istnieją. Warto jednak dodać, że jeżeli na skutek skorzystania ze środków odwoławczych od tych decyzji zostaną one zmienione przez sąd okręgowy, powstanie wówczas podstawa prawna do zmiany lub wykreślenia zaskarżonego wpisu hipotecznego. Jednak obecnie samo złożenie odwołania od decyzji ZUS kwestionującego wysokość zadłużenia nie ma znaczenia dla skuteczności wpisu hipotecznego.
Podstawa prawna
Art. 110 pkt 3 ustawy z 6 lipca 1982 r. o księgach wieczystych i hipotece (t.j. Dz.U. z 2016 r. poz. 790 ze zm.).
Art. 26 ust. 3, ust. 3a ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (t.j. Dz.U. z 2016 r. poz. 963).
● Zamierzam podpisać umowę-zlecenie z osobą, która pracuje w innej firmie (niezwiązanej z moją) na etacie i zarabia ok. 2000 zł. Czy w takiej sytuacji muszę opłacać składki ZUS od takiego zlecenia?
Marcin Nagórek
radca prawny
Nie, składki na ubezpieczenie społeczne nie będą obowiązkowe. Zgodnie z przepisami ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych składki (emerytalne, rentowe, chorobowe, wypadkowe) należy opłacać od przychodu uzyskiwanego ze stosunku pracy. Umowa-zlecenie także rodzi obowiązek opłacania tych należności, z tym zastrzeżeniem, że ubezpieczenie chorobowe jest dobrowolne.
Jak wynika z art. 9 ust. 1 i ust. 1a ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, osoba wykonująca pracę na podstawie umowy o pracę, w przypadku gdy spełnia warunki objęcia obowiązkowo ubezpieczeniami z umowy-zlecenia zawartej z innym podmiotem niż pracodawca, jest objęta obowiązkowo wspomnianymi ubezpieczeniami społecznymi wyłącznie ze stosunku pracy. Jest tak jednak tylko wtedy, gdy wynagrodzenie z etatu w przeliczeniu na okres miesiąca jest wyższe niż kwota minimalnego wynagrodzenia za pracę. Potwierdza to również orzecznictwo sądowe. Przykładowo Sąd Apelacyjny w Białymstoku w wyroku z 18 września 2013 r., sygn. akt III AUa 640/13, wskazał, że osoba zatrudniona na podstawie umowy o pracę i jednocześnie wykonująca umowę-zlecenie zawartą z innym podmiotem niż własny pracodawca i niewykonywaną na jego rzecz, podlega obowiązkowo ubezpieczeniom społecznym z tytułu pozostawania w stosunku pracy. Jednocześnie zaznaczył, że z tytułu wykonywania umowy-zlecenia ubezpieczenia emerytalne i rentowe mają dla niej charakter dobrowolny, jeżeli podstawa wymiaru składek ze stosunku pracy, w przeliczeniu na okres miesiąca, wynosi co najmniej tyle, ile minimalne wynagrodzenie za pracę.
Warto zwrócić uwagę na wyrok Sąd Okręgowego w Olsztynie z 19 marca 2014 r., sygn. akt IV U 4173/13, który wskazał, że jeżeli umowa została zawarta wprawdzie nie z własnym pracodawcą, ale w jej ramach jest wykonywana praca na rzecz pracodawcy, z którym osoba wykonująca umowę pozostaje w stosunku pracy, należy zgłosić taką osobę do ubezpieczenia społecznego i w następstwie tego odprowadzać także składki na ubezpieczenia na takich samych zasadach, jak w przypadku umowy o pracę. Taka sytuacja nie zachodzi jednak w opisywanym przypadku.
Podstawa prawna
Art. 6 ust. 1 pkt 1, 4, art. 8 ust. 2a, art. 9 ust. 1 i 1a ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (t.j. Dz.U. z 2016 r. poz. 963).