PROBLEM: Do 30 czerwca 2016 r. byłem zatrudniony na umowę o pracę na okres próbny, w pełnym wymiarze czasu pracy. W tym czasie założyłem działalność gospodarczą (10 maja 2016 r.), z tytułu której podlegałem wyłącznie ubezpieczeniu zdrowotnemu ze względu na zbieg z umową pracowniczą. Po rozwiązaniu umowy o pracę z tytułu działalności zgłosiłem się do obowiązkowych ubezpieczeń emerytalno-rentowych oraz dobrowolnego chorobowego od 1 lipca 2016 r. W tym czasie jednak zachorowałem i od 23 czerwca do 15 lipca byłem na zwolnieniu lekarskim. Za lipiec chcę zapłacić składki społeczne od kwoty 2700 zł, ale ustalonej proporcjonalnie do okresu podlegania ubezpieczeniom w lipcu z racji działającej firmy. Czy przysługuje mi zasiłek chorobowy za lipiec, a jeśli tak, to od jakiej podstawy wymiaru zostanie obliczony?
ODPOWIEDŹ
Tak, przysługuje zasiłek za 15 dni lipca z tytułu działalności gospodarczej. [ramka]
Co do zasady zasiłek chorobowy przysługuje ubezpieczonemu, który stał się niezdolny do pracy z powodu choroby w czasie trwania ubezpieczenia chorobowego. Jednak prawo do zasiłku przysługuje także wówczas, gdy nieprzerwana niezdolność do pracy powstała w czasie trwania ubezpieczenia chorobowego z innego tytułu, np. jeżeli ubezpieczony w dniu zachorowania miał równolegle co najmniej dwa tytuły do ubezpieczeń, a podlegał ubezpieczeniu tylko z jednego z nich. Tak jest w omawianym przypadku. Dopóki trwał stosunek pracy i gwarancja osiągania minimalnego wynagrodzenia za pracę, drugi tytuł – działalność gospodarcza – wywoływał jedynie obowiązek opłacania składki zdrowotnej. Po zakończeniu zatrudnienia została tylko działalność i ona stała się tytułem do obowiązkowych ubezpieczeń emerytalno-rentowych. Natomiast ubezpieczenie chorobowe jest dobrowolne, ale w tym przypadku czytelnik od razu przystąpił do niego razem z pozostałymi ubezpieczeniami. W związku z tym prawo do zasiłku przysługuje. [przykłady 1 i 2]
Ważne pełne miesiące
Podstawę wymiaru zasiłku chorobowego przysługującego ubezpieczonemu niebędącemu pracownikiem stanowi przeciętny miesięczny przychód za okres 12 miesięcy kalendarzowych poprzedzających miesiąc, w którym powstała niezdolność do pracy. W przypadku wystąpienia niezdolności przed upływem 12 miesięcy, a tym samym w razie krótszego okresu ubezpieczenia z danego tytułu, podstawę wymiaru zasiłku chorobowego stanowi przeciętne miesięczne wynagrodzenie za pełne miesiące kalendarzowe ubezpieczenia. Są to kwoty stanowiące podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie chorobowe po odliczeniu od nich 13,71 proc.
Podstawę wymiaru składki chorobowej stanowi kwota zadeklarowana, ale nie niższa niż 60 proc. prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego przyjętego do ustalenia kwoty ograniczenia rocznej podstawy wymiaru dla danego roku kalendarzowego. W całym 2016 r. najniższa podstawa wynosi więc 2433 zł miesięcznie. W przypadku niezdolności do pracy trwającej przez część miesiąca, jeżeli z tego tytułu ubezpieczony spełnia warunki do przyznania zasiłku, kwotę najniższej podstawy wymiaru składek zmniejsza się proporcjonalnie, dzieląc ją przez liczbę dni kalendarzowych tego miesiąca i mnożąc przez liczbę dni podlegania ubezpieczeniu (art. 18 ust. 10 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych). Z literalnego brzmienia tego przepisu wynika, że ta zasada dotyczy podstawy minimalnej, czyli 2433 zł (lub ulgowej 555 zł), a nie zadeklarowanej, czyli wyższej niż podane progi. Przedsiębiorca po prostu sam wyznacza sobie kwotę podstawy (minimum lub więcej), od której opłaci składki za dany miesiąc, w tym także za miesiąc niepełny z powodu choroby (wyroki: Sądu Apelacyjnego w Lublinie z 11 czerwca 2014 r., sygn. akt III AUa 361/14 i Sądu Apelacyjnego w Warszawie z 2 maja 2015 r., sygn. akt III AUa 758/14).
Bardzo krótkie ubezpieczenie
Jeżeli niezdolność do pracy przedsiębiorcy, dla którego podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie chorobowe stanowi zadeklarowana kwota, powstała przed upływem pełnego miesiąca kalendarzowego ubezpieczenia chorobowego oraz okres ubezpieczenia chorobowego rozpoczął sie? po przerwie nieprzekraczaja?cej 30 dni od ustania ubezpieczenia z innego tytułu, podstawę wymiaru zasiłku stanowi suma:
1) miesięcznej najniższej podstawy wymiaru składek na ubezpieczenie chorobowe za miesiąc, w którym powstała niezdolność do pracy, pomniejszonej o 13,71 proc.,
oraz
2) iloczynu:
– 1/12 części zadeklarowanej podstawy wymiaru składek, po jej uzupełnieniu, w części przewyższającej miesięczną najniższą podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie chorobowe (nadwyżki) za miesiąc kalendarzowy, w którym powstała niezdolność do pracy, pomniejszonej o 13,71 proc.,
oraz
– liczby pełnych kalendarzowych miesięcy aktualnego ubezpieczenia (liczby 1), powiększonej o liczbę pełnych kalendarzowych miesięcy ubezpieczenia chorobowego z innego tytułu. ©?
Podstawa świadczeń za lipiec
Obliczając podstawę wymiaru zasiłku za lipiec, należy wykonać następujące kroki (przy założeniu, że za połowę lipca osoba zadeklaruje podstawę składek w wysokości 1500 zł):
KROK 1. Uzupełnienie kwoty zadeklarowanej
1500 zł : 16 dni lipca x 31 dni = 2906,25 zł
KROK 2. Pomniejszenie wyliczonej kwoty
2906,25 zł – 13,71 proc. = 2507,80 zł
KROK 3. Pomniejszenie kwoty minimalnej:
2433 zł – 13,71 proc. = 2099,44 zł
KROK 4. Obliczenie nadwyżki (zgodnie z art. 49 ust. 3 w związku z art. 48a ustawy zasiłkowej)
(2507,80 zł – 2099,44 zł) : 12 x 4 miesiące (1 miesiąc działalności gospodarczej + 3 miesiące etatu) = 136,12 zł
Łączna podstawa zasiłkowa wynosi 2235,56 zł (2099,44 zł + 136,12 zł).
PRZYKŁAD 1
Dwa tytuły
Pracownik był zatrudniony do 30 czerwca 2016 r. Równocześnie prowadził działalność pozarolniczą. Do 30 czerwca nie podlegał z tytułu tej działalności ubezpieczeniom społecznym, w tym chorobowemu. Do ubezpieczenia chorobowego z tytułu prowadzenia działalności przystąpił dobrowolnie od 1 lipca, po ustaniu zatrudnienia. Ubezpieczony stał się niezdolny do pracy 23 czerwca, a jego zwolnienie lekarskie kończy się 15 lipca.
Za okres od 23 do 30 czerwca otrzymał zasiłek chorobowy z tytułu zatrudnienia. Za okres od 1 do 15 lipca ubezpieczonemu przysługuje zasiłek chorobowy jako osobie prowadzącej działalność pozarolniczą, gdyż nieprzerwana niezdolność do pracy powstała w czasie ubezpieczenia chorobowego, któremu ubezpieczony podlegał jako pracownik.
PRZYKŁAD 2
Zbyt późne zgłoszenie
Umowa o pracę z pracownicą rozwiązała się 31 maja 2016 r. W okresie zatrudnienia podpisała ona z podmiotem innym niż pracodawca umowę-zlecenie na okres od 1 stycznia do 31 grudnia 2016 r. Do 31 maja nie podlegała z tytułu wykonywania tej umowy ubezpieczeniu chorobowemu. Przystąpiła do niego dopiero od 14 czerwca. W okresie od 25 maja do 30 czerwca była niezdolna do pracy z powodu choroby.
Za okres od 25 do 31 maja ubezpieczona miała prawo do zasiłku chorobowego z tytułu stosunku pracy. Za okres od 1 do 13 czerwca nie ma prawa do zasiłku chorobowego, gdyż kontynuuje działalność zarobkową (art. 13 ust. 1 pkt 2 ustawy o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa). Ponieważ niezdolność do pracy powstała w czasie ubezpieczenia chorobowego, któremu kobieta podlegała jako pracownik, i trwa nieprzerwanie nadal, ma ona prawo do zasiłku chorobowego z tytułu ubezpieczenia chorobowego ze zlecenia, tj. za okres od 14 do 30 czerwca. Okres zatrudnienia podlega wliczeniu do okresu ubezpieczenia, od którego uzależnione jest prawo do zasiłku chorobowego, gdyż przerwa w ubezpieczeniu chorobowym nie była dłuższa niż 30 dni.
Podstawa prawna
Art. 3 pkt 4, art. 4, art. 48, art. 49 ust. 3 ustawy z 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (t.j. Dz.U. z 2016 r. poz. 372).
Art. 18 ust. 10 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych (t.j. Dz.U. z 2016 r. poz. 963).