Płatnik nie powinien od razu wyrejestrowywać go z ZUS, nawet jeśli angaż wygasł, ale obowiązki są jeszcze przez kilka godzin wykonywane. Taka zasada nie wynika jednak wprost z przepisów. W typowej sytuacji zgłoszenie pracownika do ubezpieczeń społecznych nie nastręcza zbyt wielu trudności. Artykuł 13 pkt 1 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych (dalej: ustawa systemowa) jednoznacznie wskazuje, że pracownicy podlegają obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu, rentowym, chorobowemu i wypadkowemu od dnia nawiązania stosunku pracy do ustania tego stosunku.
Dzień rozwiązania stosunku pracy wskazuje kodeks pracy (dalej: k.p.), co przykładowo następuje w przypadku umowy zawartej na czas określony z upływem czasu, na jaki umowa o pracę została zawarta. Sytuacja jest jasna, gdy czas świadczenia pracy w dobie pracowniczej nie wykracza poza daną dobę kalendarzową. Doba pracownicza uregulowana została w k.p., który stanowi w art. 128 par. 3, że należy przez nią rozumieć 24 kolejne godziny, poczynając od godziny, w której pracownik rozpoczyna pracę zgodnie z obowiązującym go rozkładem. Przepis ten wprowadzono jedynie na potrzeby rozliczania czasu pracy pracowników, jednak jest on istotny również z tego względu, że w praktyce oznacza, iż doba pracownicza nie musi się pokrywać z dobą kalendarzową. Może przypadać na dwie takie doby. [przykład]
Niekorzystna wykładnia
Biorąc pod uwagę tylko dosłowne brzmienie art. 13 pkt 1 ustawy systemowej, należałoby stwierdzić, że wyrejestrowania należy dokonać z dniem następnym po dniu, kiedy stosunek pracy uległ rozwiązaniu. Taka wykładnia budzi jednak liczne wątpliwości jako skrajnie niekorzystna dla pracownika, ponieważ pozbawiałaby go tytułu ubezpieczenia w czasie, gdy wykonuje jeszcze obowiązki pracownicze i powinien korzystać z ochrony ubezpieczeniowej.
Artykuł 128 par. 3 k.p. ma znaczenie jedynie w zakresie określenia liczby godzin, które pracownik powinien przepracować. Wydaje się więc wskazywać na zasadność stanowiska, zgodnie z którym rozwiązanie stosunku pracy nastąpiło w pierwszej z dób kalendarzowych, w których trwała ostatnia doba pracownicza. Jednak podkreślić należy, że zgodnie z k.p. czasem pracy jest czas pozostawania przez pracownika w dyspozycji pracodawcy w jednym z dwóch miejsc: w zakładzie pracy lub innym miejscu wyznaczonym przez pracodawcę. Czasem pracy obowiązującym pracownika może być zatem kilka godzin przypadających po rozwiązaniu stosunku pracy. Jednocześnie nie ma podstaw do zakwestionowania prawidłowości wskazanej w umowie o pracę i świadectwie pracy daty rozwiązania umowy o pracę.
Nie ma jednoznacznej odpowiedzi
Przepisy nie dają więc jednoznacznej i precyzyjnej odpowiedzi, jaką datę należy uznać za kończącą stosunek pracy w rozumieniu przepisów ubezpieczeniowych w sytuacji, gdy doba pracownicza obejmuje dwie doby kalendarzowe. W aktualnym orzecznictwie często przywoływany jest pogląd, zgodnie z którym z obowiązku pracodawcy polegającego na zgłoszeniu do ubezpieczenia społecznego pracowników należy wysnuć wniosek, że obowiązku podlegania ubezpieczeniu oraz wynikającego z tego prawa do świadczeń nie rodzi samo zawarcie umowy o pracę. Istotne jest bowiem wykonywanie umówionej pracy. Do świadczeń z ubezpieczenia społecznego uprawnia więc nie podpisanie umowy o pracę, ale zatrudnienie rozumiane jako wykonywanie obowiązków pracowniczych. W sytuacji gdy pracownik niewątpliwie świadczył pracę także w dniu następnym po rozwiązaniu stosunku pracy, należałoby przyjąć, że powinien również w tym dniu podlegać ubezpieczeniom społecznym. Wyrejestrowanie z ubezpieczeń powinno więc nastąpić w dniu następnym po tym, w którym ubezpieczony rzeczywiście zaprzestał świadczenia pracy. Podkreślić jednak należy, że taka interpretacja nie znajduje jednoznacznego potwierdzenia w obowiązujących przepisach, a regulacje zawarte w k.p. i ustawie systemowej nie współgrają ze sobą w tym konkretnym przypadku.
PRZYKŁAD
Wypadek w ostatnich godzinach
Spółka zawarła z ubezpieczonym umowę o pracę na czas określony od 1 kwietnia do 31 maja tego roku. W ostatnim dniu zatrudnienia ubezpieczony, który był zatrudniony w systemie pracy zmianowej, rozpoczął pracę o godzinie 21.00, a zakończył ją 1 czerwca o godzinie 4.30. Tuż przed końcem swojej ostatniej zmiany uległ wypadkowi przy pracy. Z pracownikiem nie zawarto umowy o pracę na kolejny okres. W świadectwie pracy jako datę końcową okresu zatrudnienia wskazano 31 maja.
Płatnik wyrejestrował pracownika z ubezpieczeń społecznych od 1 czerwca, ponieważ w dniu poprzednim upłynął okres, na jaki formalnie została zawarta umowa.
Podstawa prawna
Art. 128 par. 3 pkt 1 i art. 30 par. 1 pkt 4 ustawy z 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy (t.j. Dz.U. z 2014 poz. 1502 ze zm.).
Art. 13 pkt 1 i art. 18 ust. 1 ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (t.j. Dz.U. z 2015 r. poz. 121 ze zm.).