Niski ZUS można opłacać tylko przez pierwsze 24 miesiące kalendarzowe od założenia działalności. Nie ma znaczenia, czy przez ten czas rzeczywiście była ona prowadzona. Przedsiębiorca, który rozpoczyna wykonywanie działalności gospodarczej, ma prawo do skorzystania z preferencyjnej stawki składek ZUS. Może je odprowadzać od podstawy wymiaru wynoszącej 30 proc. minimalnego wynagrodzenia. Uprawnienie to przysługuje w okresie pierwszych 24 miesięcy prowadzenia działalności gospodarczej.
Mogą się pojawić wątpliwości co do możliwości skorzystania z tej ulgi w przypadku zawieszenia prowadzenia firmy w tym okresie lub wykreślenia działalności i ponownego założenia. Warto też pamiętać, że nie każda nowo zarejestrowana firma da prawo do niskich składek.
Ważny kod zgłoszenia
We wniosku do Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej (CEIDG) o zarejestrowanie biznesu przyszły przedsiębiorca musi podać oddział ZUS, do którego należy. Następnie CEIDG przesyła te dane do ZUS. Po zarejestrowaniu firmy przedsiębiorca w ciągu 7 dni dokonuje zgłoszenia do ubezpieczenia społecznego. Natomiast w przypadku twórców i artystów termin ten liczy się od otrzymania decyzji Komisji ds. Zaopatrzenia Emerytalnego Twórców, w której ustala się datę rozpoczęcia działalności twórczej lub artystycznej.
W zgłoszeniu działalności gospodarczej, której dokonuje się za pomocą druku ZUS ZUA, należy podać kod właściwy dla osoby prowadzącej firmę z preferencyjną 24-miesięczną obniżoną wysokością składek, tj. kod 05 70 00. Tylko wtedy uzyska się możliwość płacenia niższej składki ZUS przez 24 miesiące. Po upływie tego okresu przedsiębiorca musi dokonać wyrejestrowania ze składek ZUS na preferencyjnych warunkach. Dokonuje się tego za pomocą formularza ZUS ZWUA. Powinien tego dokonać w ciągu 7 dni od daty utraty tego prawa. Ponownej rejestracji płatnika składek dokonuje się na druku ZUS ZUA, tak jak poprzednio, jednak tym razem jako kod ubezpieczenia trzeba wskazać 05 10 00.
Należy zwrócić uwagę, że chociaż uprawnienie to przysługuje przedsiębiorcy przez pełne 24 miesiące, to w niektórych przypadkach okres ten może być wydłużony o dodatkowy miesiąc. [przykład 1]
Może także dojść do sytuacji, w której działalność jest prowadzona przez kilka tygodni, a następnie wykreślono działalność z rejestru, a po kilku miesiącach ponownie ją zarejestrowano. W takiej sytuacji, nawet gdy nie upłynęły 24 miesiące od założenia pierwszej działalności, nie będzie to uprawniało do skorzystania z preferencyjnej stawki składki ZUS. [przykład 2]
Uprawnienie do opłacania niższej stawki ZUS przysługuje tylko przy pierwszym zarejestrowaniu biznesu. Jednak tylko pod warunkiem że w ramach tej działalności przedsiębiorca nie wykonuje tych samych czynności, które wykonywał na rzecz swojego byłego pracodawcy na podstawie umowy o pracę, zarówno w bieżącym, jak i poprzednim roku kalendarzowym. Nie dotyczy to umów cywilnoprawnych, np. umów-zleceń lub umów o dzieło.
Usługi na rzecz pracodawcy
Czynności, które były wykonywane na podstawie umowy o pracę, należy odnieść do powierzonych obowiązków oraz działań faktycznie podejmowanych przez pracownika na konkretnym stanowisku. Nie ma znaczenia, że pracownik mógł wykonywać inne czynności, np. z racji posiadanych przez niego kwalifikacji. [przykłady 3 i 4]
Rozpoczęcie wykonywania działalności gospodarczej na rzecz byłego pracodawcy będzie skutkowało utratą prawa do opłacania preferencyjnych składek. Gdy przedsiębiorca zaprzestaje wykonywania usług dla byłego pracodawcy, prawo to odzyskuje, pod warunkiem że nastąpi to w okresie pierwszych 24 miesięcy wykonywania tej działalności. [przykład 5]
Przez pojęcie byłego pracodawcy należy rozumieć każdego pracodawcę, na rzecz którego praca była wykonywana dotychczas, tj. przed dniem rozpoczęcia prowadzenia działalności, w tym pracodawcę, z którym prowadzący działalność nie rozwiązał umowy o pracę. Zakres wykonywanych czynności na rzecz byłego lub obecnego pracodawcy, na rzecz którego wykonywana jest działalność, nie może się pokrywać z zakresem czynności wykonywanych w ramach stosunku pracy. [przykład 6]
Przedsiębiorca może skorzystać ponownie z preferencyjnej stawki ZUS tylko w przypadku, gdy od zakończenia poprzedniej działalności gospodarczej upłynął okres 60 miesięcy (5 lat). W tej sytuacji będzie to możliwe, nawet gdy założona działalność nie jest pierwszym prowadzonym biznesem. [przykład 7]
Przerwa nic nie zmieni
Przedsiębiorca niezatrudniający pracowników może zawiesić prowadzenie działalności gospodarczej na okres od 30 dni do 24 miesięcy. Zawieszenie prowadzenia biznesu powoduje ustanie obowiązku uiszczania ubezpieczenia społecznego od dnia zawieszenia do dnia poprzedzającego wznowienie działalności gospodarczej.
Przez 30 dni od zawieszenia działalności gospodarczej przedsiębiorca ma prawo do korzystania ze świadczeń zdrowotnych. Po upływie tego okresu będzie mógł dobrowolnie opłacać składki z tytułu ubezpieczenia emerytalnego i rentowego. W przypadku gdy przedsiębiorca przystąpi do dobrowolnego ubezpieczenia emerytalnego i rentowego, podstawę wymiaru składek wylicza się zgodnie z zasadami obowiązującymi dla tej osoby przed zawieszeniem działalności.
Warto zwrócić uwagę, że mimo przerwy w działalności firmy, nie ulega zawieszeniu okres, przez który przysługuje preferencyjna stawka składek. [przykład 8]
W przypadku zawieszenia działalności, a jednocześnie opłacania dobrowolnych składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe, od 25. miesiąca wzrośnie stawka składek i nie będzie mogła być niższa niż 60 proc. prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia.
Opieka nad dzieckiem
Zawieszenie prowadzenia działalności gospodarczej może również nastąpić w przypadku sprawowania opieki nad dzieckiem. Uprawnienie to przysługuje przedsiębiorcy, który prowadzi firmę co najmniej sześć miesięcy. Wtedy może zawiesić wykonywanie działalności gospodarczej na okres do trzech lat w celu sprawowania osobistej opieki nad dzieckiem, nie dłużej jednak niż do ukończenia przez nie piątego roku życia. Jeśli dziecko z powodu stanu zdrowia potwierdzonego orzeczeniem o niepełnosprawności lub stopniu niepełnosprawności wymaga osobistej opieki osoby prowadzącej działalność gospodarczą, okres ten można wydłużyć do sześciu lat, nie dłużej jednak niż do ukończenia przez dziecko 18. roku życia. Wymóg prowadzenia działalności gospodarczej przez co najmniej sześć miesięcy ma przeciwdziałać zakładaniu działalności gospodarczej jedynie w celu uzyskania uprawnień do opieki nad dzieckiem. W takim przypadku wymiar składek na ubezpieczenie emerytalne i rentowe wynosi 60 proc. przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego. Płatnikiem tych składek jest ZUS, który dokona zgłoszenia do ubezpieczenia społecznego i zdrowotnego.
Przedsiębiorca może również wystąpić o objęcie ubezpieczeniem zdrowotnym członków jego rodziny, którzy nie są ubezpieczeni w tym zakresie. Podkreślenia wymaga, że w przypadku zawieszenia z powodu sprawowania opieki po dacie zawieszenia wskazanej przed przedsiębiorcę będzie on podlegał wykreśleniu, nawet gdy okres zawieszenia z powodu sprawowania opieki będzie krótszy niż 24 miesiące. Dlatego wraz z wnioskiem o zawieszenie można złożyć wniosek o wznowienie wykonywania działalności. Zawieszenie działalności z tytułu sprawowania opieki nad dzieckiem jest wyjątkiem od ogólnej zasady, zgodnie z którą zawieszenie może trwać maksymalnie 24 miesiące. Warunkiem korzystania z prawa do opieki nad dzieckiem jest osobiste jej sprawowanie. Nie oznacza to, że matka musi bez przerwy zajmować się dzieckiem sama. Ważne jest, aby zaprzestanie sprawowania opieki nad dzieckiem nie było trwałe. Mimo to dziecko może uczęszczać do przedszkola, żłobka, klubu dziecięcego albo szkoły, niezależnie od liczby godzin pobytu w tych placówkach.
PRZYKŁAD 1
Ulga trochę dłuższa
Marek K. 1 września 2015 r. zarejestrował działalność gospodarczą. Jednocześnie złożył wymagane druki i skorzystał z prawa do obniżonej stawki składek ZUS. Okres obowiązywania niższej stawki upłynie z końcem sierpnia 2017 r. Natomiast gdyby Marek K. dokonał rejestracji firmy 2 września 2015 r., okres 24 miesięcy upłynąłby z końcem września 2017 r. Niższa stawka obowiązuje przez pełne 24 miesiące, co oznacza, że w sytuacji, w której założenia działalności gospodarczej dokonano by 2 września 2015 r., okres ten upłynąłby 2 września 2017 r. i dlatego następuje przedłużenie tego okresu do końca miesiąca.
PRZYKŁAD 2
Krótka przerwa
Michał B. 3 marca 2015 r. założył swój pierwszy biznes. Jednocześnie korzystał z niższej stawki ZUS. Niestety biznes nie przynosił zysków i Michał B. zakończył działalność 31 maja 2015 r. Jednak w lipcu 2015 r. stwierdził, że już wie, jak należy poprowadzić firmę, aby przyniosła zyski, i dlatego zarejestrował ją ponownie. Niestety w tym przypadku Michał B. nie będzie mógł się ubiegać o ulgę w składkach ZUS. Jest to jego druga działalność gospodarcza, a to, że nie upłynął termin 24 miesięcy od założenia pierwszej, jest bez znaczenia. W tym przypadku korzystniejsze byłoby zawieszenie prowadzenia działalności.
PRZYKŁAD 3
Najpierw stażysta, później biznesmen
Adam K. po studiach pracował w szpitalu jako stażysta. Następnie założył działalność gospodarczą, w ramach której świadczył usługi w zakresie ochrony zdrowia na rzecz szpitala, w którym był wcześniej zatrudniony. W tym przypadku Adam K. nie będzie miał możliwości skorzystania z preferencyjnego ustalenia wysokości składki. Świadczone usługi odpowiadają czynnościom wykonywanym w ramach stosunku pracy.
PRZYKŁAD 4
Inne obowiązki
Janina W. założyła firmę, w której trudni się wypiekaniem domowych ciast. Następnie podpisała umowę ze swoim byłym pracodawcą, na podstawie której miała dostarczać codziennie dwa ciasta. Kobieta była tam zatrudniona przy zmywaniu naczyń, będzie więc jej przysługiwało prawo do skorzystania z niższej stawki ZUS, ponieważ przedmiot obecnie wykonywanej działalności nie pokrywa się z wcześniejszymi obowiązkami.
PRZYKŁAD 5
Zaprzestanie współpracy
Maria K. była kwiaciarką w gospodarstwie ogrodniczym. 1 grudnia 2014 r. otworzyła własną działalność, w ramach której zajmowała się opieką nad roślinami i prowadziła kwiaciarnię. Jednym z jej kontrahentów było właśnie to gospodarstwo ogrodnicze. Uniemożliwiało to skorzystanie Marii K. z preferencyjnej stawki składek ZUS. 30 września 2015 r. gospodarstwo ogrodnicze zakończyło swoją działalność. Maria K. za pomocą druku ZUS ZUA może teraz zgłosić, że prowadzi firmę pierwszy raz i do końca 24. miesiąca od założenia biznesu może opłacać niższą stawkę ZUS.
PRZYKŁAD 6
Reorganizacja zakładu pracy
Jan F. jest zatrudniony jako pracownik fizyczny na budowie w firmie Budlotex, która zajmuje się projektowaniem i budową domów jednorodzinnych. Z powodu dużej liczby zleceń firma utworzyła nowy podmiot Budlotex Bis, który ma być odpowiedzialny tylko za budowę domów, a Budlotex będzie się zajmował tylko projektowaniem. Jan F. jako zatrudniony na stanowisku pracownika fizycznego zostanie przejęty na zasadach określonych w art. 231 kodeksu pracy, jednak chciałby otworzyć własną działalność i skorzystać z preferencyjnych składek. W tej sytuacji nie będzie mu przysługiwało takie uprawnienie. Przed przejęciem przez zakład pracy może rozwiązać umowę o pracę, a następnie po założeniu działalności gospodarczej współpracować z Budlotex Bis. Jest to już nowy podmiot, z którym Jana F. nie łączyła żadna umowa o pracę.
PRZYKŁAD 7
Uwzględniany każdy rodzaj
Mariusz T. prowadził od maja 2006 r. zakład lakierniczy. Postanowił rozszerzyć zakres działalności i w listopadzie 2009 r. założył zakład wulkanizacyjny. Obroty w zakładzie lakierniczym spadły, więc Mariusz T. w czerwcu 2009 r. zamknął działalność. Teraz chciałby ponownie otworzyć taki zakład. Niestety nie będzie miał uprawnienia do niższego ZUS, dlatego że pomimo upływu 60 miesięcy od zamknięcia lakierni prowadzi jeszcze firmę o innym charakterze – zakład wulkanizacyjny. Aby uzyskać prawo do preferencyjnych składek, przez 60 miesięcy nie można prowadzić żadnej działalności gospodarczej.
PRZYKŁAD 8
Sezonowa aktywność
Ryszard S. 1 maja 2014 r. założył firmę produkującą lody. Ze względu na sezon zimowy zawiesił działalność gospodarczą na okres od listopada 2014 r. do marca 2015 r. (pięć miesięcy). Ryszard S. korzysta z niższej stawki ZUS, bo jest to jego pierwsza działalność. W tym przypadku nie dojdzie do zawieszenia 24-miesięcznego okresu preferencyjnej stawki ZUS i nie ulegnie on wydłużeniu do 29 miesięcy.
Podstawa prawna
Art. 14a ust. 1 ustawy z 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej (t.j. Dz.U. z 2015 r. poz. 584 ze zm.).
Art. 18a ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (t.j. Dz.U. z 2015 r. poz. 121 ze zm.).