Prowadzę biuro prawne w ramach działalności gospodarczej. Mam propozycję zawarcia kontraktu menedżerskiego na zarządzanie spółką kapitałową. Poza usługami zarządczymi, które mam wpisane w ewidencji działalności gospodarczej, wykonuję jeszcze inne, tj. w zakresie doradztwa finansowego i personalnego. Czy jeśli podpiszę kontrakt, będę miał prawo wyboru tytułu do obowiązkowych ubezpieczeń społecznych? Czy możliwe jest, by to zleceniodawca opłacał za mnie składki społeczne, a ja tylko składkę zdrowotną z działalności?
ODPOWIEDŹ
Tak, przedsiębiorca może wskazać kontrakt menedżerski jako tytuł do obowiązkowych ubezpieczeń emerytalno-rentowych, o ile podstawa wymiaru składek na te ubezpieczenia (przychód osiągnięty w danym miesiącu z kontraktu) będzie nie niższa niż minimalna podstawa wymiaru składek na te ubezpieczenia z tytułu prowadzonej działalności obowiązująca przedsiębiorcę. Jednak należy pamiętać, że nie zawsze wybór kontraktu jako tytułu do ubezpieczeń społecznych może się kalkulować finansowo.
Obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym podlegają osoby fizyczne, które na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej są m.in. zleceniobiorcami. Są nimi osoby wykonujące pracę na podstawie umowy agencyjnej lub umowy-zlecenia albo innej umowy o świadczenie usług, do której zgodnie z kodeksem cywilnym (dalej: k.c.) stosuje się przepisy dotyczące zlecenia. Kontrakt menedżerski nie został więc wprost wymieniony w art. 6 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych jako tytuł do obowiązkowych ubezpieczeń emerytalno-rentowych. Nie znaczy to jednak, że tak jak umowa o dzieło im nie podlega. Istotne w tym zakresie są przepisy k.c. Nie zawiera on uregulowań dotyczących umowy menedżerskiej, ale stanowi, że do umów o świadczenie usług, które nie są uregulowane innymi przepisami, stosuje się odpowiednio przepisy o zleceniu (art. 750 k.c.). A taki rodzaj umowy już jest wymieniony w ustawie systemowej jako tytuł do ubezpieczeń. Kontrakt menedżerski jest umową nienazwaną, czyli taką, której przedmiotem jest czynność prawna o treści nietożsamej w wystarczającym stopniu z żadną umową regulowaną przepisami k.c., jak i przepisami innych aktów prawnych. Stąd w zależności od postanowień i ułożenia wzajemnych relacji między stronami kontrakt menedżerski może być umową o pracę lub umową-zleceniem, przy czym w praktyce zdecydowanie częściej spotykane są kontrakty mające cechy umowy-zlecenia. Menedżer zarządza przedsiębiorstwem w imieniu i na rzecz spo´łki, dokładając należytej staranności przy wykonywaniu działań, co jest domeną umów-zleceń.
Osoba wykonująca kontrakt menedz˙erski będący umową o świadczenie usług, do której stosuje sie? odpowiednio przepisy kodeksu cywilnego o umowie-zleceniu, podlega ubezpieczeniom społecznym tak jak zleceniobiorca.
Jeden przychód
Kwestię ubezpieczeń u menedżerów prowadzących działalność gospodarczą należy powiązać z przepisami ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych (dalej: ustawa podatkowa). Wymienia ona dwa odrębne źródła przychodów – działalność wykonywaną osobiście i pozarolniczą działalność gospodarczą. W ramach pierwszego źródła można osiągać przychody m.in. z umów-zleceń i o dzieło, a także na podstawie umów o zarządzanie przedsiębiorstwem, kontraktów menedżerskich lub umów o podobnym charakterze, w tym przychody z tego rodzaju umów zawieranych w ramach prowadzonej przez podatnika pozarolniczej działalności gospodarczej (z wyjątkiem przychodów otrzymywanych przez osoby, niezależnie od sposobu ich powoływania, należące do składu zarządów, rad nadzorczych, komisji lub innych organów stanowiących osób prawnych). Zatem kontrakt menedżerski jest odrębnym tytułem do ubezpieczeń społecznych, nawet jeśli jest wykonywany w ramach działalności gospodarczej. Oznacza to, że menedżer prowadzący jednocześnie działalność gospodarczą, w ramach której podpisał kontrakt menedżerski, nie może podlegać ubezpieczeniom jako przedsiębiorca, jeżeli oprócz tego kontraktu nie świadczy żadnych usług innego rodzaju. W takiej sytuacji jedynym tytułem do ubezpieczeń jest wykonywanie usług zarządczych w ramach kontraktu. Potwierdza to np. uchwała Sądu Najwyższego z 17 czerwca 2015 r.,sygn. akt III UZP 2/15), który uznał, że tytułem do podlegania ubezpieczeniom społecznym przez członka zarządu spółki akcyjnej, który zawarł z ta? spółką umowę o świadczenie usług w zakresie zarządzania w ramach prowadzonej przez siebie pozarolniczej działalności gospodarczej, jest umowa o świadczenie usług. Uchwała ma moc zasady prawnej.
Kiedy dwa tytuły
Jednak może być też tak, że menedżer ma dwa tytuły do ubezpieczeń, tj. kontrakt jako umowę o świadczenie usług oraz działalność gospodarczą. Tak jest w przypadku, gdy realizuje kontrakt pod szyldem działalności gospodarczej, której przedmiot wykracza poza wykonywanie usług zarządczych. Innymi słowy, podatkowo uzyskuje przychody z kontraktu i z działalności. W takiej sytuacji menedżer podlega obowiązkowo ubezpieczeniom społecznym tylko z jednego tytułu. Obowiązek ubezpieczeń społecznych dotyczy w pierwszej kolejności działalności gospodarczej. Menedżer może wybrać kontrakt jako tytuł do obowiązkowych ubezpieczeń społecznych dopiero wtedy, gdy z kontraktu osiąga przychód podlegający składkom w wysokości nie niższej niż najniższa podstawa wymiaru składek z tytułu działalności (art. 9 ust. 2a ustawy systemowej), czyli 2433 zł (60 proc. przeciętnego wynagrodzenia) lub 555 zł (30 proc. minimalnego wynagrodzenia) w 2016 r.
Wydawać by się mogło, że dla menedżera korzystniejszy jest wybór kontraktu do oskładkowania. Część składek jest bowiem finansowana przez zleceniodawcę. Jednak zarobki menedżerów są przeważnie znacznie wyższe niż minimalna podstawa wymiaru składek ustalona dla przedsiębiorców. Zatem nawet przy współfinansowaniu składek przez zleceniodawcę koszt ubezpieczeń z kontraktu może się okazać wyższy niż łączny ich koszt z tytułu działalności gospodarczej. Dlatego warto rozważyć pod względem finansowym, jaka opcja bardziej się opłaca, jeśli chodzi o wybór obowiązkowego tytułu do ubezpieczeń. [przykład 1]
Co z ubezpieczeniem zdrowotnym
Zarówno kontrakt menedżerski, jak i działalność gospodarcza to tytuły do obowiązkowego opłacania składki na ubezpieczenie zdrowotne. Menedżer, który ma tylko jeden tytuł do ubezpieczeń (kontrakt menedżerski), opłaca składkę na ubezpieczenie zdrowotne tylko z tego tytułu. Jeśli jednak równocześnie prowadzi działalność o szerszym zakresie niż usługi zarządcze, musi opłacać składkę na ubezpieczenie zdrowotne zarówno z tytułu kontraktu, jak i prowadzonej działalności (mimo że składki na obowiązkowe ubezpieczenia społeczne ma obowiązek opłacać tylko z jednego tytułu).
Podatek dochodowy
Jak już wcześniej zostało wyjaśnione, menedżer pracujący na kontakcie osiąga przychody z działalności wykonywanej osobiście, nawet jeśli usługi kierowania przedsiębiorstwem są wykonywane na podstawie umowy zawartej w ramach prowadzonej pozarolniczej działalności gospodarczej (art. 13 pkt 9 ustawy podatkowej). Menedżera zleceniobiorcę ze składek i podatku rozlicza płatnik, a więc podmiot zarządzany. Zaliczkę na podatek dochodowy w wysokości 18 proc. płatnik pobiera od dochodu ustalonego jako różnica między przychodem pomniejszonym o składki na ubezpieczenia społeczne finansowane przez ubezpieczonego a kosztami uzyskania przychodów. Menedżer ma prawo do kosztów uzyskania przychodu w wysokości, jaka obowiązuje przy stosunku pracy, czyli 111,25 zł miesięcznie, a rocznie 2002,05 zł – jeśli podatnik tego samego rodzaju przychody uzyskuje od więcej niż jednego podmiotu albo od tego samego podmiotu, ale z tytułu kilku stosunków prawnych (art. 22 ust. 9 pkt 5 ustawy podatkowej). Zaliczkę płatnik obniża o składkę na ubezpieczenie zdrowotne w części 7,75 proc. podstawy wymiaru.
Menedżer uzyskujący przychody wyłącznie z działalności wykonywanej osobiście, tj. tylko z kontraktu zawartego w ramach działalności gospodarczej, nie płaci już podatku samodzielnie z tej działalności. Jest jedno źródło przychodów i jeden tytuł do ubezpieczeń społecznych. Jeśli natomiast oprócz umowy na zarządzanie przedsiębiorca wykonuje jeszcze innego rodzaju usługi (zbieg tytułów do ubezpieczeń), czyli wpis do ewidencji działalności gospodarczej jest szerszy, wówczas osiąga przychody z dwóch źródeł – z działalności wykonywanej osobiście i z własnej firmy. Z tej ostatniej rozlicza się sam, płacąc podatek według wybranej formy opodatkowania (skala podatkowa, podatek liniowy, podatek zryczałtowany). [przykład 2] ©?
!Kontrakt menedżerski o cechach umowy cywilnoprawnej do celów ubezpieczeń społecznych jest traktowany jak umowa-zlecenie.
PRZYKŁAD 1
Można wybrać
Pan Andrzej prowadzi działalność gospodarczą, której zakres obejmuje usługi zarządzania i usługi doradcze. W ramach działalności podpisał kontrakt menedżerski, z którego osiąga przychód w wysokości 15 000 zł miesięcznie. Podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne z kontraktu jest wyższa niż najniższa podstawa wymiaru składek z działalności, dlatego menedżer ma prawo wyboru tytułu, z którego będzie podlegał obowiązkowo ubezpieczeniom społecznym.
I wariant
Menedżer pozostał przy obowiązkowych ubezpieczeniach emerytalno-rentowych z działalności. Będzie opłacał składki w łącznej wysokości 772,96 zł, w tym:
● na ubezpieczenie emerytalne: 474,92 zł (2433 zł x 19,52 proc.),
● na ubezpieczenia rentowe: 194,64 zł (2433 zł x 8 proc.),
● na ubezpieczenie wypadkowe: 43,79 zł (2433 zł x 1,8 proc.),
● na Fundusz Pracy: 59,61 zł (2433 zł x 2,45 proc.).
Jeśli zgłosi się do dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego, dodatkowo zapłaci składkę w wysokości 59,61 zł (2433 zł x 2,45 proc.), czyli łącznie miesięczna kwota składek wyniesie 832,57 zł.
II wariant
Menedżer wybrał kontrakt jako tytuł do obowiązkowych ubezpieczeń społecznych. Będzie opłacał składki w łącznej wysokości 1689 zł, w tym:
● na ubezpieczenie emerytalne: 1464 zł (15 000 zł x 9,76 proc.),
● na ubezpieczenia rentowe: 225 zł (15 000 zł x 1,5 proc.).
Jeśli zgłosi się do dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego, dodatkowo będzie musiał opłacać składkę w wysokości 367,50 zł (15 000 zł x 2,45 proc.). Łącznie z jego przychodu zostaną potrącone składki na ubezpieczenia społeczne w kwocie 2056,50 zł. Pozostałe składki będzie musiał pokryć zleceniodawca (połowę składki na ubezpieczenie emerytalne, część składki na ubezpieczenia rentowe w wysokości 6,5 proc. podstawy wymiaru, całe składki na ubezpieczenie wypadkowe, na Fundusz Pracy i FGŚP)
PRZYKŁAD 2
Tylko zarządzanie spółką
Pani Magdalena pracowała w firmie marketingowej. Po rozwiązaniu umowy o pracę założyła własny biznes, którego przedmiotem jest świadczenie usług zarządzania przedsiębiorstwami. Już jako samozatrudniona zawarła w ramach nowej działalności kontrakt menedżerski z byłym pracodawcą. Ze względu na to, że pani Magda tylko tym się zajmuje, ma jeden tytuł do ubezpieczeń społecznych i osiąga przychody z działalności wykonywanej osobiście. Podlega więc ubezpieczeniom jak zleceniobiorca. Na kontrakcie zarabia 20 000 zł. Przystąpiła do ubezpieczenia chorobowego.
Obliczenie składek i zaliczki wygląda następująco:
20 000 zł – podstawa wymiaru składek na ubezpieczenie emerytalne i rentowe
20 000 zł x 11,26 proc. = 2252 zł
10 137,50 zł x 2,45 proc. = 248,37 zł – składka chorobowa od podstawy wymiaru, która przy dobrowolnym ubezpieczeniu nie może przekroczyć miesięcznie 250 proc. prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego przyjętego do ustalenia kwoty ograniczenia rocznej podstawy wymiaru składek; w 2016 r. jest to kwota 10 137,50 zł
2500,37 zł – składki społeczne łącznie
20 000 zł – 2500,37 zł = 17 499,63 zł – podstawa wymiaru składki zdrowotnej
17 499,63 zł x 9 proc. = 1574,97 zł – składka zdrowotna do ZUS
17 499,63 zł x 7,75 proc. = 1356,22 zł – składka zdrowotna do odliczenia od zaliczki na podatek
17 499,63 zł – 111,25 zł = 17 388,38 zł; po zaokrągleniu 17 388 zł – podstawa opodatkowania
17 388 zł x 18 proc. = 3129,84 zł – zaliczka na podatek
3129,84 zł – 1356,22 zł = 1773,62 zł; po zaokrągleniu 1774 zł – zaliczka do urzędu skarbowego
20 000 zł – 2500,37 zł – 1574,97 zł – 1774 zł = 14 150,66 zł – wynagrodzenie do wypłaty.
Podstawa prawna
Art. 10 ust. 1 pkt 2 i 3, art. 13 pkt 9, art. 22 ust. 9 pkt 5, art. 41 ust. 1 ustawy z 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (t.j. Dz.U. z 2012 r. poz. 361 ze zm.).
Art. 6 ust. 1 pkt 4, art. 9 ust. 2a, art. 20 ust. 3 ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (t.j. Dz.U. z 2015 r. poz. 121 ze zm.).
Art. 66 ust. 1 pkt 1 lit. c i e, art. 82 ust. 1 ustawy z 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (t.j. Dz.U. z 2015 r. poz. 581 ze zm.).
Ustawa z 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny (t.j. Dz.U. z 2016 r. poz. 380 ze zm.).