Publikację ze wskazówkami, jak społeczności lokalne i samorządy mogłyby w większym stopniu angażować się w opiekę nad osobami starszymi w ich środowiskach i miejscach zamieszkania, przygotowują eksperci współpracujący z Biurem Rzecznika Praw Obywatelskich.

Jak wyjaśniał w poniedziałek w Chorzowie RPO Adam Bodnar, chodzi o odwrócenie tendencji instytucjonalizowania opieki nad seniorami w formach ośrodków leczniczo-opiekuńczych czy domów pomocy. „Ważne, aby myśleć w kategoriach: mieszkanie plus wsparcie poprzez dzienne formy opieki, (…) a nie jak budować kolejne DPS-y” - mówił rzecznik.

Podczas odbywającego się w poniedziałek w Chorzowie V Kongresu „Obywatel Senior” Bodnar przypomniał, że za kadencji jego poprzedniczki prof. Ireny Lipowicz przy Biurze RPO powołano m.in. zespół ekspertów zajmujący się problematyką osób starszych i podjęto inicjatywę stworzenia podręcznika dotyczącego przyjaznej dla seniorów przestrzeni publicznej.

RPO zapewnił, że jego rolą jest kontynuacja działań m.in. prof. Lipowicz, a także „dołożenie własnej cegiełki” i reagowanie na bieżące wydarzenia społeczne. Podkreślił, że błędem jest postrzeganie problematyki osób starszych jedynie w kategoriach problemów osób niepełnosprawnych czy ochrony zdrowia i dostępności do leczenia.

Bodnar argumentował, że społeczność międzynarodowa w ostatnich latach kładzie coraz większy nacisk na ochronę praw osób starszych; przytoczył założenia uchwalonej w 1991 r. rezolucji 46/91 Zgromadzenia Ogólnego ONZ zawierającej zasady działania na rzecz osób starszych: niezależności, uczestnictwa, opieki, samorealizacji i poczucia godności.

RPO szczególnie rozwinął kwestię interpretacji zasady opieki wskazując, że „niestety tendencja naszego społeczeństwa, ale także społeczeństw państw zachodnich jest taka, żeby zapewnić opiekę, a jednocześnie w pewnym sensie wykluczyć osoby starsze ze społeczeństwa”. Chodzi o instytucjonalizowanie form opieki w stronę zakładów opiekuńczo-leczniczych czy domów opieki społecznej, które marginalizują wartości związane z niezależnością czy uczestnictwem seniorów.

Dlatego w Biurze RPO w ramach prac komisji ekspertów ds. osób starszych powstała grupa, która zaczęła zastanawiać się, w jaki sposób można wspierać społecznie osoby starsze w środowisku zamieszkania – jaka powinna być w tym zakresie rola społeczności lokalnych oraz samorządów. „Chodzi o to, jeżeli mamy w Polsce tendencje do instytucjonalizowania opieki, (...) to należy zastanowić się, co nie działa, dlaczego tak jest i jakie są alternatywy” - wyjaśnił Bodnar.

Wymienieni przez RPO specjaliści - Piotr Błędowski, Barbara Szatur-Jaworska, Zofia Szweda-Lewandowska i Maria Zrałek - przygotowali publikację wskazującą, w jaki sposób społeczności lokalne mogłyby w większym niż dotąd stopniu zaangażować się w tworzenie wsparcia dla osób starszych w ich środowiskach zamieszkania.

Bodnar zasygnalizował, że publikacja, „która niedługo będzie w pełni dostępna”, rozważa m.in. szczegółowe potrzeby osób starszych: od kwestii dostosowania mieszkań do indywidualnych potrzeb seniorów, po sprawy organizacji świadczenia potrzebnych im usług, jak różne formy wsparcia rehabilitacyjnego, pielęgnacyjnego psychologicznego czy codziennego. „Konieczne jest, aby to wsparcie było zintegrowane, aby społeczność lokalna za to podejmowała odpowiedzialność” - zaznaczył RPO.

Eksperci starają się też wskazywać, jak powodować zawiązywanie i podtrzymywanie sieci wsparcia lokalnego obejmujące nieformalnych opiekunów, sąsiadów czy wolontariuszy. „Niestety żyjemy w społeczeństwie, w którym mamy pewien problem z solidarnością międzypokoleniową. Może uda się ten trend odwrócić” - wyraził nadzieję Bodnar.

Wskazał też, że wobec postępujących zjawisk migracyjnych specjaliści podpowiadają np. inicjatywy związane z zapewnieniem mieszkań seniorom, jak tzw. cohousing (wspólne mieszkania dla niewielkich grup) czy instytucja mieszkań dozorowanych.

„Jako RPO chciałbym zapewnić, że taka publikacja ukaże się i postaram się podjąć takie działania, aby promować ten model wsparcia na poziomie lokalnym, aby przekonywać poszczególne jednostki samorządu terytorialnego, aby się w ten sposób angażowały” - zadeklarował Bodnar.

RPO zasygnalizował też w poniedziałek, że jego biuro wesprze nową inicjatywę Krajowej Rady Radców Prawnych. Ma to być zapowiedziany w poniedziałek przez prezesa Rady Dariusza Sałajewskiego udział tego środowiska w zajęciach uniwersytetów trzeciego wieku poświęconych kwestiom świadomości prawnej i bezpieczeństwa.

V Kongres „Obywatel Senior” w tym roku był częścią współorganizowanego przez samorząd woj. śląskiego bloku wydarzeń, w którym w niedzielę i poniedziałek na terenie kompleksu Parku Śląskiego odbyły się też I Wojewódzkie Senioralia oraz Piknik Europejski „Fundusze – to działa”.