Nasz pracownik (52 lata) jest zatrudniony w pełnym wymiarze czasu pracy z wynagrodzeniem 3900 zł miesięcznie. W ostatnim roku otrzymywał dodatkowo za okres od 1 stycznia 2016 r. do 31 marca 2016 r. – dodatek za zwiększenie obowiązków z powodu nieobecności współpracownika (400 zł) oraz za okres od 1 grudnia 2015 r. do 30 kwietnia 2016 r. – wynagrodzenie z trwającej w tym okresie umowy-zlecenia (500 zł miesięcznie). Jak ustalić podstawę wymiaru wynagrodzenia chorobowego dla tego pracownika? Jak ująć wynagrodzenie z umowy-zlecenia, jeżeli pracownik zachorował w kwietniu? Zwolnienie lekarskie obejmuje okres od 13 kwietnia do 3 maja.
ODPOWIEDŹ
Do podstawy wymiaru wynagrodzenia chorobowego przysługującego za okres od 13 do 30 kwietnia należy przyjąć – obok wynagrodzenia za pracę na etacie – również wynagrodzenie ze zlecenia wypłacone za okres od grudnia do marca. Natomiast podstawę wymiaru wynagrodzenia chorobowego należnego za okres od 1 do 3 maja trzeba przeliczyć, tj. przyjąć tylko wynagrodzenie za pracę, czyli bez przychodu ze zlecenia. Dodatek za powierzenie większej liczby obowiązków służbowych w wysokości 400 zł należy w ogóle pominąć, licząc podstawę chorobowego za oba okresy.
Wynagrodzenie chorobowe przysługuje wyłącznie osobom będącym pracownikami w rozumieniu art. 92 ustawy z 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy (t.j. Dz.U. z 2014 r. poz. 1502 ze zm.; dalej: k.p.). Jest ono wypłacane z tytułu niezdolności do pracy trwającej łącznie do 33 dni w roku kalendarzowym. Przez krótszy okres (łącznie 14 dni) wynagrodzenie to przysługuje pracownikom, którzy ukończyli 50. rok życia. Za czas dłuższej niezdolności zdrowotnej, czyli trwającej łącznie ponad 33 dni (14 dni) w ciągu roku kalendarzowego, pracownikowi przysługuje zasiłek chorobowy z ubezpieczenia społecznego. Podstawę wymiaru obu rodzajów świadczeń chorobowych ustala się według wspólnych zasad określonych w ustawie o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (dalej: ustawa zasiłkowa).
Podstawę wymiaru zasiłku chorobowego (a więc i wynagrodzenia chorobowego) przysługującego ubezpieczonemu pracownikowi stanowi uśrednione miesięczne wynagrodzenie wypłacone za 12 miesięcy kalendarzowych poprzedzających miesiąc, w którym powstała niezdolność do pracy. W opisanym przypadku jest to więc wynagrodzenie wypłacone pracownikowi za okres od kwietnia 2015 r. do marca 2016 r., po odliczeniu potrąconych przez pracodawcę składek na ubezpieczenia społeczne, tj. wynoszących łącznie 13,71 proc. podstawy ich wymiaru. Ustalając podstawę zarówno wynagrodzenia, jak i zasiłku chorobowego, należy pominąć dodatek za wykonywanie dodatkowych obowiązków, gdyż w miesiącu powstania choroby już nie przysługiwał. Został zniesiony, począwszy od kwietnia. Ze względu na to, że pracownik jest w wieku 50+, przysługuje mu wynagrodzenie chorobowe za okres od 13 do 26 kwietnia (14 dni), a za pozostały – zasiłek chorobowy.
Jednolita podstawa
W rozumieniu przepisów prawa ubezpieczeń społecznych pracownikiem jest także osoba wykonująca pracę na podstawie umowy agencyjnej, umowy-zlecenia lub innej umowy o świadczenie usług, do której zgodnie z kodeksem cywilnym stosuje się przepisy dotyczące zlecenia albo umowy o dzieło, jeżeli umowę taką zawarła z pracodawcą, z którym pozostaje w stosunku pracy, lub jeżeli w ramach takiej umowy wykonuje pracę na rzecz pracodawcy, z którym pozostaje w stosunku pracy (art. 8 ust. 2a ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych). Zatem pracownika, który zawarł umowę-zlecenie lub umowę o dzieło ze swoim pracodawcą lub dla takiego pracodawcy umowę cywilną wykonuje, traktuje się nadal jak pracownika. Nie ma w tym przypadku zbiegu umowy o pracę z umową-zleceniem (umowa o dzieło nie jest tytułem do ubezpieczeń; wyjątek dotyczy pracownika wykonawcy dzieła).
Łączny przychód z tego źródła rozlicza się w imiennym raporcie miesięcznym ZUS RCA pod kodem pracowniczym 01 10 xx. Wszystko to oznacza, że od przychodu z umowy-zlecenia zawartej z własnym pracownikiem opłaca się wszystkie obowiązkowe składki, tj. na ubezpieczenia emerytalne, rentowe, wypadkowe i chorobowe oraz zdrowotne, na takich samych zasadach jak od przychodów z tytułu umowy o pracę. Tak rozumiany przychód pracownika zleceniobiorcy ma wpływ na ustalanie podstawy wymiaru świadczeń zasiłkowych.
Do wynagrodzenia z umowy-zlecenia lub o dzieło zawartej z pracodawcą lub wykonywanej na rzecz pracodawcy pod kątem uwzględniania go w podstawie zasiłkowej ma zastosowanie art. 41 ust. 2 ustawy zasiłkowej. Zgodnie z nim składników wynagrodzenia przysługujących w myśl umowy o pracę lub innego aktu, na podstawie którego powstał stosunek pracy tylko do określonego terminu, nie uwzględnia się przy ustalaniu podstawy wymiaru zasiłku/wynagrodzenia chorobowego należnego za okres po tym terminie.
Innymi słowy, wynagrodzenie za prace zlecone traktuje się jak składniki przysługujące do określonego terminu i uwzględnia się je w podstawie wymiaru zasiłku zawsze w kwocie faktycznie wypłaconej, bez uzupełniania. Ponadto do podstawy zasiłku przyjmuje się cały przychód ze zlecenia podlegający oskładkowaniu, nawet te składniki, które przysługują za okresy niewykonywania pracy i pobierania zasiłków. Jest to oczywiście odmienna zasada niż obowiązująca dla składników z umowy o pracę. Zgodnie bowiem z art. 41 ust. 1 ustawy zasiłkowej przy ustalaniu podstawy wymiaru zasiłku chorobowego nie uwzględnia się składników wynagrodzenia, do których pracownik zachowuje prawo w okresie pobierania tego zasiłku zgodnie z postanowieniami układów zbiorowych pracy lub przepisami o wynagradzaniu, jeżeli są one wypłacane za okres pobierania tego zasiłku. Chodzi o składniki, na których przyznanie i wypłatę okres choroby nie ma wpływu. Jednak ta zasada nie odnosi się do wynagrodzenia z umowy-zlecenia. Potwierdza to ZUS w swoim komentarzu do ustawy zasiłkowej (pkt 239). Wyjaśnia, że do tego wynagrodzenia nie należy stosować zasady przedstawionej w pkt 218. Opisuje on, jakich składników nie przyjmuje się, licząc bazę zasiłku, czyli m.in. przysługujących za okresy pobierania tych świadczeń.
Zdarza się, że umowy-zlecenia z pracownikami są krótkotrwałe i zawierane wielokrotnie na wykonywanie różnych rodzajowo prac. Wówczas przy ustalaniu podstawy wymiaru zasiłku przyjmuje się wynagrodzenie z tytułu kolejnych umów trwających bez przerwy albo gdy przerwa między umowami przypada na dzień ustawowo wolny od pracy, albo gdy okresy umów się pokrywają. Jeżeli okresy poszczególnych umów przypadają w całości w okresie, na który została wcześniej zawarta umowa-zlecenie/umowa o dzieło, to wynagrodzenie z tytułu każdej umowy uwzględnia się w podstawie wymiaru zasiłku chorobowego tylko wówczas, gdy zasiłek przysługuje w okresie, na który została zawarta ta umowa. Oznacza to, że wynagrodzenie z umowy cywilnoprawnej należy wyłączyć z podstawy wymiaru zasiłku przysługującego za okres po terminie, do którego umowa była zawarta. W przeciwnym bowiem wypadku zostałby zrekompensowany przychód, którego pracownik i tak już by nie osiągnął. [przykłady 1 i 2]
Inne terminowe składniki
Omawiany art. 41 ust. 2 ustawy zasiłkowej dotyczy również składników płacowych wynikających z umowy o pracę, przyznawanych tylko na pewien okres w związku z określonymi okolicznościami, np. w razie powierzenia pracownikowi jakiejś funkcji czy większej liczby obowiązków. Zasada co do sposobu wliczania składników terminowych ma również odpowiednie zastosowanie do składników wynagrodzenia, których wypłaty zaprzestano na podstawie układu zbiorowego pracy lub przepisów o wynagradzaniu.
Zatem składniki wynagrodzenia przysługujące do określonego terminu uwzględnia się w podstawie wymiaru zasiłku chorobowego tylko za okres przypadający do tego terminu. [przykłady 3 i 4] ©?
Ważne
Dodatkowa umowa-zlecenie z własnym pracodawcą nie podlega odrębnemu zgłoszeniu w ZUS, a przychód uzyskany z tytułu umowy o pracę i ze zlecenia stanowi jedną podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne i zdrowotne jako przychód ze stosunku pracy.
Liczymy należności za kwiecień i maj
Oprócz wynagrodzenia za pracę na etacie wypłaconego za okres kwiecień 2015 r. – marzec 2016 r. do podstawy wymiaru wynagrodzenia chorobowego za okres od 13 do 30 kwietnia wejdzie również wynagrodzenie z umowy-zlecenia wypłacone za okres grudzień 2015 r. – marzec 2016 r. Podstawę wynagrodzenia chorobowego za okres od 1 do 3 maja należy obliczyć oddzielnie, bo w tym miesiącu umowa-zlecenie już nie obowiązywała. Oznacza to, że podstawę stanowi tylko wynagrodzenie z angażu pracowniczego. Dodatek zostanie w ogóle pominięty, bo nie obowiązywał ani w kwietniu, ani w maju.
1. Wynagrodzenie chorobowe za okres od 13 do 26 kwietnia (14 dni)
Ustalamy podstawę wymiaru
(8 miesięcy x 3900 zł) + [4 miesiące x (3900 zł + 500 zł)] = 48 800 zł
48 800 zł : 12 miesięcy = 4066,67 zł – 13,71 proc. = 3509,13 zł
Obliczamy stawkę dzienną
3509,13 zł : 30 dni = 116,97 zł x 80 proc. = 93,58 zł
Obliczamy wynagrodzenie
93,58 zł x 14 dni = 1310,12 zł
2. Zasiłek chorobowy za okres od 26 do 30 kwietnia
93,58 zł x 5 dni = 467,90 zł
3. Zasiłek chorobowy za okres od 1 do 3 maja
3900 zł – 13,71 proc. = 3365,31 zł – podstawa wymiaru
3365,31 zł : 30 dni = 112,18 zł x 80 proc. = 89,74 zł x 3 dni = 269,22 zł
PRZYKŁAD 1
Tylko przychód rzeczywiście uzyskany
Pracownica chorowała od 8 marca do 3 kwietnia. 1 stycznia 2016 r. pracodawca zawarł z nią umowę-zlecenie na okres od 1 stycznia do 30 czerwca. Przy obliczaniu podstawy wymiaru wynagrodzenia chorobowego zostanie uwzględnione wynagrodzenie pracownicy uzyskane od marca 2015 r. do lutego 2016 r., w tym wynagrodzenie z tytułu umowy-zlecenia wypłacone za okres od stycznia do lutego 2016 r.
PRZYKŁAD 2
Kilka krótkich kontraktów
Pracownik stał się niezdolny do pracy w kwietniu tego roku. W poprzednich miesiącach zawierał z pracodawcą kilka umów-zleceń, tj. na jeden tydzień w lutym, na 10 dni w styczniu oraz na okres od 1 listopada do 15 grudnia 2015 r. Podstawę wymiaru zasiłku chorobowego stanowi przeciętne miesięczne wynagrodzenie za okres od kwietnia 2015 r. do marca 2016 r. Przy obliczaniu podstawy wymiaru nie zostanie uwzględnione wynagrodzenie wypłacone pracownikowi z tytułu wykonania umów-zleceń, bo żadna z tych umów nie obowiązywała w kwietniu 2016 r.
PRZYKŁAD 3
Dodatek niewypłacany i nieuwzględniany
W zakładzie pracy do końca 2015 r. był wypłacany dodatek za niepalenie papierosów. Od 1 stycznia 2016 r. w wyniku zmiany regulaminu wynagradzania dodatek został zniesiony. Zatem pracownik, który zachorował w 2016 r., już nie będzie miał wliczanego tego dodatku do podstawy świadczeń chorobowych. Gdyby natomiast pracodawca co prawda podjął decyzję o zaprzestaniu wypłaty tego składnika wynagrodzenia, ale zmieniając zasady wynagradzania, włączył go w całości lub w części do innego składnika lub zamienił na inny, to ta ogólna zasada nie miałaby zastosowania. Taki składnik podlegałby wliczeniu do podstawy.
PRZYKŁAD 4
Wyższa pensja jako rekompensata
Pracownica stała się niezdolna do pracy z powodu choroby w połowie kwietnia 2016 r. i zwolnienie lekarskie potrwa do 5 czerwca. Na podstawie regulaminu wynagradzania pracownicy, oprócz wynagrodzenia zasadniczego, przysługuje dodatek za pracę przy komputerze w wysokości 10 proc. wynagrodzenia przysługującego za czas rzeczywiście przepracowany w danym miesiącu. Przy obliczaniu podstawy wymiaru zasiłku chorobowego pracodawca uwzględnił wynagrodzenie zasadnicze pracownicy za okres od kwietnia 2015 r. do marca 2016 r., w tym dodatek. Od 1 maja 2016 r. zostały zmienione zasady wynagradzania pracowników i zamiast wypłaty dodatków komputerowych podwyższono wynagrodzenie zasadnicze. Mimo zmiany warunków płacowych nie przelicza się podstawy wymiaru zasiłku chorobowego przysługującego od 1 maja. Dodatek nadal powinien być uwzględniony w podstawie wymiaru zasiłku.
Podstawa prawna
Art. 3 pkt 3, art. 36 ust. 1, art. 41 ust. 1, ust. 2, ust. 3 ustawy z 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (t.j. Dz.U. z 2016 r. poz. 372).
