Pracownica zatrudniona na 1/2 etatu zakończy urlop macierzyński 20 maja 2016 r. Od 21 maja przejdzie na urlop rodzicielski w pełnym wymiarze, który będzie trwał do 30 grudnia br. Od 1 czerwca 2016 r. przez 16 tygodni chce łączyć urlop rodzicielski z pracą na 1/4 etatu. Dotychczasowe wynagrodzenie w wysokości 1200 zł zostanie zmniejszone do 600 zł. Ile wyniesie jej zasiłek macierzyński w tym okresie? O ile wydłuży się jej urlop rodzicielski? Pracownica nie złożyła oświadczenia PIT-2.
Izabela Nowacka, ekspert od wynagrodzeń / Dziennik Gazeta Prawna
ODPOWIEDŹ
Pracownicy przysługuje 80-proc. zasiłek macierzyński za okres urlopu rodzicielskiego, z tym że w okresie od 1 czerwca do 20 września 2016 r. (16 tygodni) będzie on obniżony o połowę w związku z łączeniem go z pracą. Urlop rodzicielski ulegnie wydłużeniu o cztery tygodnie i potrwa do 27 stycznia 2017 r.
Kodeks pracy daje pracownikom możliwość podejmowania działalności zarobkowej w okresie trwania urlopu rodzicielskiego. Pracownik może bowiem wrócić do pracy u pracodawcy, który udzielił urlopu, ale nie przerywając czy rezygnując z tego uprawnienia, lecz łącząc urlop z etatem. Pracownik może połączyć korzystanie z urlopu rodzicielskiego z wykonywaniem pracy u macierzystego pracodawcy, ale w wymiarze nie wyższym niż połowa jego pełnego wymiaru. W takim przypadku urlopu rodzicielskiego udziela się na pozostałą część wymiaru czasu pracy. Tak wynika z art. 1821e kodeksu pracy (dalej: k.p.).
O powrót do obowiązków służbowych w czasie przebywania na urlopie rodzicielskim można się ubiegać, będąc zatrudnionym zarówno w pełnym, jak i niepełnym wymiarze czasu pracy. Zatem osoba zajmująca pełen etat może np. pracować na 1/4, 1/8 czy 1/3, ale maksymalnie na 1/2 etatu. Resztę jej normalnego wymiaru zajmie sprawowanie opieki nad dzieckiem. Natomiast pracownik niepełnoetatowy też może przeplatać swoje firmowe obowiązki z urlopem, byle urlop razem z tym mniejszym etatem dał łącznie wymiar czasu pracy wykonywany przed urodzeniem dziecka i rozpoczęciem urlopu macierzyńskiego. Przykładowo, osoba zatrudniona na pół etatu może pracować na 1/4 wymiaru, a w ramach 1/4 korzystać z urlopu rodzicielskiego. Innymi słowy, pracownik podejmuje zadania służbowe w ograniczonej skali, a urlopu udziela się wtedy na tę pozostałą liczbę godzin z wymiaru czasu pracy. [przykład 1]
Ważna długość wolnego
Za czas 32-tygodniowego urlopu rodzicielskiego przysługuje zasiłek macierzyński z ubezpieczenia społecznego. Wynosi on 60 proc. podstawy wymiaru. Inna wysokość zasiłku, tj. 80 proc., przysługuje za okres obu urlopów, czyli zarówno urlopu macierzyńskiego, jak i rodzicielskiego, jeśli pracownica w ciągu 21 dni po porodzie od razu zadeklaruje chęć wykorzystania urlopu rodzicielskiego w pełnym wymiarze bezpośrednio po macierzyńskim. Jeśli natomiast pracownica nie złoży wniosku w tej sprawie w ciągu 21-dniowego terminu, to zasiłek macierzyński za okres urlopu macierzyńskiego i pierwszych 6 tygodni rodzicielskiego (w przypadku urodzenia jednego dziecka przy jednym porodzie) wynosi 100 proc., a za pozostałą część rodzicielskiego – 60 proc.
W przypadku gdy miesięczna kwota zasiłku macierzyńskiego pomniejszonego o zaliczkę na podatek dochodowy od osób fizycznych jest niższa niż kwota świadczenia rodzicielskiego określonego w ustawie o świadczeniach rodzinnych, kwotę zasiłku macierzyńskiego pomniejszonego o zaliczkę na podatek podwyższa się do wysokości świadczenia rodzicielskiego. W przypadku gdy zasiłek macierzyński przysługuje za część miesiąca, podwyższenie ustala się proporcjonalnie do okresu, za który jest wypłacany zasiłek macierzyński.
Łączenie opieki i pracy to niższe świadczenia
Jednak powrót do pracy w czasie urlopu rodzicielskiego oznacza zmniejszenie kwoty zasiłku macierzyńskiego w tym okresie. Podstawa jego wymiaru jest taka sama jak dla zasiłku za urlop macierzyński, czyli nie ulega przeliczeniom. Jest to zgodne z zasadą, że podstawy wymiaru zasiłku nie ustala się na nowo, jeżeli między okresami pobierania zasiłków (zarówno tego samego rodzaju, jak i innego rodzaju) nie było przerwy albo przerwa była krótsza niż trzy miesiące kalendarzowe. Wysokość zasiłku macierzyńskiego zmniejsza się proporcjonalnie do wymiaru czasu pracy, w którym pracownik łączy korzystanie z urlopu rodzicielskiego z wykonywaniem pracy u pracodawcy udzielającego takiego urlopu (art. 31 ust. 4a ustawy o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa). Innymi słowy, wysokość zasiłku macierzyńskiego powinna zostać zmniejszona z zastosowaniem proporcji wymiaru czasu pracy podjętej w czasie urlopu rodzicielskiego do wymiaru czasu pracy wykonywanej przed urlopem macierzyńskim. [przykład 2]
Analogicznie ustala się proporcję w przypadku pracowników, którzy przed urlopem macierzyńskim byli zatrudnieni w niepełnym wymiarze czasu pracy i zamierzają jednocześnie pracować i korzystać z danego urlopu. Zasada jest taka: wysokość zasiłku macierzyńskiego powinna zostać zmniejszona o część, jaka wynika z wyliczenia proporcji wymiaru czasu pracy podjętej w czasie urlopu, do zwykłego wymiaru czasu pracy wykonywanej przed urlopem macierzyńskim.
Pracownicy, która łączy urlop z pracą, przysługuje:
1) wynagrodzenie za pracę – powinno być obniżone proporcjonalnie do tego mniejszego wymiaru czasu pracy (przy wynagrodzeniu w stałej miesięcznej stawce),
2) zasiłek macierzyński w odpowiednio niższej wysokości. [ramka]
Wydłużenie urlopu rodzicielskiego
W przypadku łączenia przez pracownika korzystania z urlopu rodzicielskiego z wykonywaniem pracy u pracodawcy udzielającego tego urlopu wymiar urlopu rodzicielskiego ulega wydłużeniu proporcjonalnie do wymiaru czasu pracy wykonywanej przez pracownika w trakcie korzystania z urlopu lub jego części, nie dłużej jednak niż do 64 tygodni w przypadku pojedynczej ciąży (do 68 tygodni w razie urodzenia np. bliźniąt).
Okres, o który urlop rodzicielski ulega wydłużeniu, stanowi iloczyn liczby tygodni, przez jaką pracownik łączy korzystanie z urlopu rodzicielskiego z wykonywaniem pracy u pracodawcy udzielającego tego urlopu, i wymiaru czasu pracy wykonywanej przez pracownika w trakcie korzystania z urlopu rodzicielskiego. W naszym przypadku urlop wydłuży się o 4 tygodnie, co wynika z wyliczenia:
16 tygodni x 1/4 etatu = 4 tygodnie.
Jeżeli podczas tych 4 tygodni wydłużonego urlopu rodzicielskiego pracownica nie będzie pracowała u pracodawcy, to będzie jej przysługiwał zasiłek macierzyński w pełnej miesięcznej kwocie (a nie pomniejszonej), oczywiście po podwyższeniu do wysokości świadczenia rodzicielskiego. Gdyby jednak pracownica zdecydowała się na łączenie pracy w niepełnym wymiarze z korzystaniem z części urlopu rodzicielskiego powstałej w wyniku proporcjonalnego wydłużenia tego urlopu (czyli podczas tych 4 tygodni), wymiar tej części urlopu oblicza się, dzieląc długość części urlopu powstałej w wyniku proporcjonalnego wydłużenia przez różnicę liczby 1 i wymiaru czasu pracy, w jakim pracownik zamierza łączyć korzystanie z tej części urlopu z wykonywaniem pracy. Przy czym w przypadku gdy powstała w wyniku wydłużenia wymiaru urlopu rodzicielskiego część urlopu rodzicielskiego nie odpowiada wielokrotności tygodnia, jest ona udzielana w dniach. Przy udzielaniu urlopu pomija się niepełny dzień. W takim przypadku wydłużenie wyniesie 37 dni, co wynika z wyliczenia:
4 tygodnie = 28 dni, biorąc pod uwagę, że jeden tydzień odpowiada 7 dniom
28 dni : (1 – 1/4) = 37 dni.
We wniosku do pracodawcy o łączenie wykonywania pracy z korzystaniem z urlopu rodzicielskiego pracownik określa również sposób wykorzystania części urlopu rodzicielskiego, o którą urlop zostanie proporcjonalnie wydłużony. Oświadcza w nim, czy zamierza dalej pracować w tej części wydłużonej urlopu, czy też nie.
Co ze składkami
Pracownik, który łączy urlop rodzicielski i pobieranie zasiłku macierzyńskiego z wykonywaniem pracy u pracodawcy udzielającego tego urlopu, podlega obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym z obu tytułów (art. 9 ust. 1d ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych). Oznacza to, że podlega ubezpieczeniom w pełnym zakresie z tytułu pracy w obniżonym wymiarze oraz ubezpieczeniu emerytalnemu i rentowym z tytułu pobierania zasiłku macierzyńskiego.
Podstawą wymiaru składek emerytalnej i rentowej za okres pobierania zasiłku macierzyńskiego jest kwota tego zasiłku wraz z podwyższeniem do kwoty świadczenia rodzicielskiego. W raporcie imiennym za pracownicę ZUS RSA kwotę zasiłku oraz podwyższenia wykazuje się pod osobnymi kodami świadczenia/przerwy, tj. odpowiednio 311 i 329. Jednak w raporcie rozliczeniowym ZUS RCA z kodem tytułu ubezpieczenia 12 40 xx jako podstawę wymiaru składki emerytalnej i rentowej wpisuje się sumę zasiłku brutto i kwoty podwyższenia. Naliczone składki wynoszące odpowiednio 19,52 proc. i 8 proc. podstawy wymiaru finansuje budżet państwa.
PRZYKŁAD 1
Zmiana wymiaru czasu pracy
Pracownica zatrudniona na 3/4 etatu zakończy urlop macierzyński w wymiarze 20 tygodni 10 maja. Od 11 maja rozpocznie urlop rodzicielski na podstawie złożonego wniosku w wymiarze 16 tygodni. 27 kwietnia złożyła podanie o zgodę na podjęcie w tym czasie pracy, tj. od 11 maja do 30 sierpnia (112 dni), w wymiarze 1/8 etatu. Pracodawca zaakceptował wniosek. Oznacza to, że udzielił pracownicy części urlopu rodzicielskiego na pozostałą część dobowego wymiaru czasu pracy, tj. na 5/8 etatu.
PRZYKŁAD 2
Zmniejszenie proporcjonalne
Pracownica, normalnie zatrudniona na pełen etat, w czasie urlopu rodzicielskiego chce pracować na 1/4 wymiaru.
Zasiłek macierzyński powinien być zmniejszony o 1/4, co wynika z ułożonej proporcji 1/4 : 1.
Co powinien zrobić płatnik
Pracownica z pytania pracuje na pół etatu, z wynagrodzeniem w stałej stawce miesięcznej, która po obniżce wymiaru wyniesie 600 zł. Jednak podczas 16 tygodni urlopu rodzicielskiego będzie przychodzić do pracy. Jest to oczywiście dopuszczalne i prawidłowe. Pracodawca, uznając wniosek, udzielił pracownicy urlopu rodzicielskiego na pozostałą część wymiaru czasu pracy – 1/4 etatu.
Natomiast 80-proc. zasiłek macierzyński przysługuje pracownicy w wysokości zmniejszonej proporcjonalnie do wymiaru czasu pracy wykonywanej w czasie urlopu rodzicielskiego, tj. zmniejszonej o 1/2 (1/4 : 1/2 = 1/2, tj. 0,5).
Za okres urlopu przypadającego np. na czerwiec, tj. za 30 dni, pracownica powinna otrzymać zasiłek macierzyński w kwocie:
1200 zł – 13,71 proc. = 1035,48 zł – podstawa wymiaru zasiłku
1035,48 zł : 30 = 34,52 zł – pełna dniówka zasiłku macierzyńskiego
34,52 zł x 80 proc. = 27,62 zł – dniówka 80-proc.
27,62 zł x 0,5 = 13,81 zł – kwota zmniejszenia dniówki zasiłku macierzyńskiego
27,62 zł – 13,81 zł = 13,81 zł – nowa dniówka zasiłku macierzyńskiego
13,81 zł x 30 dni urlopu w czerwcu = 414,30 zł – zasiłek macierzyński za urlop rodzicielski.
Zasiłek jest niższy niż kwota świadczenia rodzicielskiego, więc ulega stosownemu podwyższeniu:
414,30 zł; po zaokrągleniu 414 zł x 18 proc. = 74,52 zł; po zaokrągleniu 75 zł – zaliczka na podatek
414,30 zł – 75 zł = 339,30 zł
1000 zł – 339,30 zł = 660,70 zł – kwota podwyższenia.
Z kolei zasiłek macierzyński za okres urlopu rodzicielskiego przypadającego na okres od 1 do 31 maja wyniesie:
1200 zł – 13,71 proc. = 1035,48 zł – podstawa wymiaru zasiłku
1035,48 zł : 30 = 34,52 zł – pełna dniówka zasiłku macierzyńskiego
34,52 zł x 80 proc. = 27,62 zł – dniówka 80-proc.
27,62 zł x 31 dni = 856,22 zł.
Tu też zasiłek musi być odpowiednio podwyższony:
856,22 zł; po zaokrągleniu 856 zł x 18 proc. = 154,08 zł; po zaokrągleniu 154 zł – zaliczka na podatek
856,22 zł – 154 zł = 702,22 zł
1000 zł – 702,22 zł = 297,78 zł.
Podstawa prawna
Art. 31 ustawy z 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (t.j. Dz.U. z 2016 r. poz. 372).
Rozporządzenie ministra pracy i polityki społecznej z 23 października 2009 r. w sprawie określenia wzorów zgłoszeń do ubezpieczeń społecznych i ubezpieczenia zdrowotnego, imiennych raportów miesięcznych i imiennych raportów miesięcznych korygujących, zgłoszeń płatnika, deklaracji rozliczeniowych i deklaracji rozliczeniowych korygujących, zgłoszeń danych o pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze oraz innych dokumentów (t.j. Dz.U. z 2016 r. poz. 222).
Art. 6 ust. 1 pkt 1, pkt 19, art. 9 ust. 1d ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (t.j. Dz.U. z 2015 r. poz. 121 ze zm.).
Art. 1821e, art. 1821f ustawy z 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy (t.j. Dz.U. z 2014 r. poz. 1502 ze zm.).