Osoby, które występując o emeryturę, nie mogły udowodnić wysokości swoich zarobków za lata, w których były zatrudnione i ubezpieczone, będą miały prawo do podwyższenia emerytury. Wnioski o przeliczenie świadczeń będą mogły składać od 1 stycznia 2009 r. Nowelizacja ustawy emerytalnej umożliwia przyjęcie przez ZUS, że osiągały wówczas najniższe (minimalne) wynagrodzenie, które w tym czasie obowiązywało.
Osoby, które nabyły prawo do emerytury, występując o to świadczenie, musiały udowodnić zarobki w poszczególnych latach podlegania ubezpieczeniom, na podstawie których ZUS ustalił podstawę wymiaru oraz wysokość świadczenia. Zdarzało się, że musiały wskazać do ustalenia podstawy wymiaru emerytury te lata, w których pozostawały wprawdzie w stosunku pracy, podlegały ubezpieczeniu społecznemu i uzyskiwały określone wynagrodzenia, ale nie udało im się uzyskać żadnych dokumentów, które mogłyby poświadczyć ich wysokość. Ustalając w takiej sytuacji kwotę emerytury, ZUS za takie lata przyjmował zarobki zerowe albo wyłączał je z podstawy wymiaru emerytury.
Od 1 stycznia 2009 r. wejdzie w życie nowelizacja ustawy emerytalnej, która umożliwi przyjęcie do ustalenia podstawy wymiaru emerytury najniższego (minimalnego) wynagrodzenia za te lata kalendarzowe, za które nie udało się udowodnić wysokości zarobków. Wtedy też będzie można składać do ZUS wnioski o odpowiednie przeliczenie wysokości świadczenia.
Analizując niżej konkretne sytuacje, przedstawimy, kiedy przyjęcie najniższego (minimalnego) wynagrodzenia spowoduje znaczne podwyższenie emerytury, a kiedy wzrost emerytury będzie niewielki. Poradzimy również, w jakim okresie, gdzie i w jaki sposób zgłosić wniosek o przeliczenie świadczenia.

Uprawnieni do wystąpienia o przeliczenie

Możliwość wystąpienia o przeliczenie emerytury przy uwzględnieniu najniższych wynagrodzeń będą miały przede wszystkim osoby, którym ZUS ustalił wysokość świadczenia na starych zasadach. Dotyczy to zarówno urodzonych przed 1 stycznia 1949 r., jak i urodzonych w latach 1949-1968, którzy nabyli prawo do wcześniejszej emerytury.
Przepisy, które wejdą w życie od 1 stycznia 2009 r., będą również dotyczyły osób, którym ZUS obliczy dopiero starą emeryturę, a także urodzonych po 31 grudnia 1948 r., którym ZUS wyliczy emeryturę na nowych zasadach. Przypomnieć trzeba, że nowa emerytura, w przypadku podlegania ubezpieczeniom przed 1 stycznia 1999 r., zostanie ustalona m. in. na podstawie zwaloryzowanego kapitału początkowego, który jest obliczany na podobnych zasadach, jak tzw. stara emerytura. W związku z tym osoba mająca ustalony kapitał początkowy z zerowymi zarobkami lub której ZUS nie mógł obliczyć podstawy wymiaru w określony sposób ze względu na brak dowodów poświadczających wynagrodzenia w niektórych latach, po wejściu w życie nowelizacji, będzie mogła zgłosić wniosek o przeliczenie kapitału początkowego z uwzględnieniem kwot najniższego (minimalnego) wynagrodzenia. O przeliczeniu kapitału początkowego napiszemy 6 listopada w Tygodniku Prawa Pracy i Ubezpieczeń.

Wyższa pensja - wyższa emerytura

Stara emerytura stanowi sumę trzech składników:
• części socjalnej świadczenia (24 proc. kwoty bazowej),
• części należnej za okresy składkowe (po 1,3 proc. podstawy wymiaru emerytury za każdy rok okresów składkowych),
• części należnej za okresy nieskładkowe (po 0,7 proc. podstawy wymiaru emerytury za każdy rok okresów nieskładkowych).
Podstawa wymiaru emerytury to odzwierciedlenie zarobków, jakie osoba ubiegająca się o nią uzyskiwała. ZUS oblicza podstawę wymiaru emerytury według dosyć skomplikowanej procedury. Przedstawiamy ją w instrukcji.
Ustawa emerytalna przewiduje dwa warianty ustalenia podstawy wymiaru emerytury. Zgodnie z pierwszym można obliczyć ją z uwzględnieniem zarobków osiągniętych w dziesięciu kolejnych latach kalendarzowych przypadających w ostatnim 20-leciu przed rokiem złożenia wniosku o emeryturę. W tym wariancie wskazane lata muszą być następującymi bezpośrednio po sobie. Jeżeli w którymś z kolejnych lat wnioskodawca nie pozostawał w ubezpieczeniu lub pozostawał w ubezpieczeniu przez niepełny rok albo też nie ma możliwości udowodnienia przychodu (np. ze względu na zniszczenie dokumentacji płacowej), rok taki nie podlega wyłączeniu. Zgodnie z przepisami ustawy emerytalnej obowiązującymi do końca 2008 roku ZUS musi przyjąć za ten rok przychód zerowy.
Drugi wariant obliczenia podstawy wymiaru emerytury polega na ustaleniu jej na podstawie wynagrodzenia z 20 lat kalendarzowych przypadających przed rokiem zgłoszenia wniosku o emeryturę, wybranych z całego okresu podlegania ubezpieczeniu. W tym przypadku wybrane lata nie muszą następować bezpośrednio po sobie. Wnioskodawca nie tylko nie musi, ale nawet nie może wskazywać roku, w którym nie był w ogóle ubezpieczony.
PRZYKŁAD
PRZELICZENIE EMERYTURY Z ZEROWYMI ZAROBKAMI
Kazimierz P. od marca 2006 r. ma prawo do wcześniejszej emerytury. Udowodnił 26 lat składkowych i 2 lata nieskładkowe, jednakże w ostatnim 20-leciu przed zgłoszeniem wniosku o emeryturę (1986-2005) pracował tylko przez osiem lat, tj. w latach 1986-1993 (w latach 1994-2005 pobierał rentę z tytułu niezdolności do pracy). Ponieważ nie udowodnił dziesięciu kolejnych lat w ostatnim 20-leciu, w których osiągał zarobki, a wynagrodzenia, jakie uzyskiwał w latach 70. i 80. miał dosyć wysokie, do ustalenia podstawy wymiaru emerytury postanowił wybrać wariant 20 dowolnie wybranych lat z całego okresu podlegania ubezpieczeniu. Zainteresowany przedstawił zaświadczenie o zatrudnieniu i wynagrodzeniu wystawione przez zakład pracy potwierdzające zarobki w latach 1974-1977 oraz w latach 1980-1993, a więc w 18 latach kalendarzowych. W latach 1978-1979 Kazimierz P. pozostawał również w zatrudnieniu w pełnym wymiarze czasu pracy (ma świadectwo pracy), ale pracodawca, który go wtedy zatrudniał, uległ likwidacji i nie można odnaleźć dokumentacji płacowej zatrudnionych pracowników. Pomimo braku dokumentów poświadczających zarobki z lat 1978-1979 zainteresowany wnioskował przy ubieganiu się o emeryturę o uwzględnienie tych lat przy obliczeniu podstawy wymiaru świadczenia z 20 dowolnie wybranych lat kalendarzowych. ZUS odmówił takiego ustalenia podstawy wymiaru i obliczył świadczenie z dziesięciu kolejnych lat kalendarzowych z ostatniego 20-lecia. W kwietniu 2008 r. emeryt ponownie zwrócił się do ZUS o ustalenie podstawy wymiaru świadczenia z 20 dowolnie wybranych lat. Tym razem ZUS przychylił się do jego wniosku i dokonał przeliczenia emerytury, uwzględniając lata 1978-1979 z wynagrodzeniem zerowym. W 2009 r. będzie mógł wnioskować o uwzględnienie za te lata wynagrodzenia najniższego.
4 ETAPY
Jak obliczyć podstawę wymiaru emerytury
1. Oblicz sumę kwot podstaw wymiaru składek (kwot, od których zastały opłacone składki do ZUS) oraz kwot niestanowiących podstawy wymiaru składek wliczanych jednak do podstawy wymiaru emerytury. Obliczenia tego dokonaj oddzielnie dla każdego roku z wybranych do ustalenia podstawy wymiaru lat kalendarzowych.
2. Oblicz procentowy stosunek kwot ustalonych w podany wyżej sposób do rocznej kwoty przeciętnego wynagrodzenia ogłoszonej za dany rok kalendarzowy z zaokrągleniem do setnej części procenta (kwoty przeciętnych wynagrodzeń zamieściliśmy niżej).
3. Wylicz średnią arytmetyczną procentów, która stanowi wskaźnik wysokości podstawy wymiaru emerytury (nie może być on wyższy niż 250 proc.).
4. Wskaźnik wysokości podstawy wymiaru emerytury pomnóż przez aktualnie obowiązującą kwotę bazową.

Dokumentowanie wysokości wynagrodzeń

Podstawowym środkiem dowodowym stwierdzającym wysokość zarobków osoby występującej o emeryturę jest zaświadczenie o zatrudnieniu i wynagrodzeniu, wystawione według wzoru ustalonego przez ZUS na formularzu ZUS Rp-7. Zaświadczenie to może wydać pracodawca lub jego następca prawny. Jeśli w stosunku do zakładu pracy zostało wszczęte postępowanie likwidacyjne lub upadłościowe, wówczas zaświadczenie na druku ZUS Rp-7 może również wystawić likwidator lub syndyk masy upadłości ustanowiony na czas trwania tego postępowania.
Środkiem dowodowym poświadczającym wysokość wynagrodzenia równorzędnym z zaświadczeniem ZUS Rp-7 są wpisy w legitymacji ubezpieczeniowej. Aby jednak wpis taki został uznany przez ZUS, legitymacja powinna zawierać informację o dacie rozpoczęcia i zakończenia pracy, o jej rodzaju, kwocie wynagrodzenia oraz roku, w którym zostało ono osiągnięte. Niezbędna jest też pieczątka zakładu pracy lub upoważnionego pracownika oraz podpis i pieczątka służbowa kierownika komórki finansowej lub upoważnionego pracownika. Wpisy bez imiennej pieczątki są dla ZUS samoistnym środkiem dowodowym tylko wówczas, gdy zostały dokonane przed 16 czerwca 1991 r. (jeśli później, muszą być zaopatrzone w pieczątkę tej osoby).
Należy podkreślić, że wysokość podstawy wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne przed 1 stycznia 1999 r. może niekiedy potwierdzić sam ZUS przede wszystkim na podstawie deklaracji rozliczeniowych, protokołów z kontroli lub kopii decyzji o podleganiu lub niepodleganiu ubezpieczeniu oraz na podstawie zapisów na koncie płatnika składek. Wykaz przypadków, gdy istnieje taka możliwość, zamieszczono w serwisie internetowym ZUS na stronie: www.zus.pl/default.asp?p=4&id=812#820.
Jeśli nie ma możliwości uzyskania zaświadczenia o zarobkach albo przedstawienia wpisu w legitymacji, a ZUS również nie jest w stanie potwierdzić wysokości wynagrodzeń za dany okres, dokumentacji należy szukać w archiwum lub w firmie przechowalniczej, które mogą wystawić uwierzytelnione kserokopie dokumentów osobowo-płacowych, a także odpisy, wypisy i wyciągi z tych dokumentów. Informacje o miejscu przechowywania dokumentacji osobowo - płacowej można również znaleźć w bazie zlikwidowanych lub przekształconych zakładów pracy znajdującej się w serwisie internetowym ZUS pod adresem www.zus.pl/default.asp?p=4&id=582.

Gdy brak dowodów o wysokości zarobków

Osoby, które w poszczególnych latach pozostawały w ubezpieczeniu, ale nie mogą udokumentować w powyższy sposób wysokości zarobków z tych lat, na przykład ze względu na brak dokumentacji osobowo-płacowej zlikwidowanego pracodawcy, tracą na wysokości obliczanego przez ZUS świadczenia. Ustalając podstawę wymiaru emerytury z dziesięciu kolejnych lat kalendarzowych wybranych z ostatniego 20-lecia przypadającego przed rokiem zgłoszenia wniosku, ZUS nie wyłącza lat pozostawania w ubezpieczeniu bez udokumentowanych zarobków, ale przyjmuje za te lata przychód zerowy. Z kolei przy obliczaniu przez ZUS podstawy wymiaru emerytury z 20 dowolnie wybranych lat kalendarzowych sposób traktowania lat, w których nie udało się udowodnić żadnych zarobków, uległ od początku 2008 roku zmianom. Pierwotnie ZUS interpretował bowiem przepisy w ten sposób, że przyjęcie określonego roku do podstawy wymiaru świadczenia według tego wariantu możliwe było tylko wtedy, gdy przynajmniej za część roku wnioskodawca udowodnił jakieś zarobki. Jeśli nie udowodnił wynagrodzeń - taki rok był wyłączony. Dla wielu osób oznaczało to brak możliwości ustalenia podstawy wymiaru emerytury z 20 dowolnie wybranych lat, gdyż liczba lat z udowodnionymi zarobkami była zbyt niska.
Praktyka ZUS uległa zmianie, głównie wskutek orzecznictwa Sądu Najwyższego oraz wyroków sądów niższej instancji. Od 2008 r. ZUS dopuszcza możliwość uwzględnienia w 20 dowolnie wybranych latach również tego roku, za który nie udało się udowodnić żadnych wynagrodzeń, pod warunkiem że przynajmniej przez część tego roku wnioskodawca podlegał ubezpieczeniom społecznym (patrz przykład na stronie E1).
Należy jednak podkreślić, że zliberalizowany sposób obliczania świadczenia przez ZUS może wprawdzie niekiedy umożliwić ustalenie podstawy wymiaru świadczenia z 20 dowolnie wybranych lat, ale uwzględnienie przychodów zerowych w poszczególnych latach powoduje obniżenie podstawy wymiaru, a tym samym - niższą wysokość emerytury.

Ustalanie podstawy wymiaru na nowo

Od 1 stycznia 2009 r. nowe przepisy umożliwią przyjęcie do podstawy wymiaru emerytury minimalnego wynagrodzenia za lata, w których osoba pozostawała w stosunku pracy i podlegała ubezpieczeniu społecznemu, ale nie udowodniła zarobków.
Zgodnie z nowym przepisem ustawy emerytalnej (art. 15 ust. 2a), jeżeli nie można ustalić podstawy wymiaru składek w okresie pozostawania w stosunku pracy wskazanym do ustalenia podstawy wymiaru emerytury i renty, za podstawę wymiaru składek przyjmuje się kwotę obowiązującego w tym okresie minimalnego wynagrodzenia pracowników, proporcjonalnie do okresu podlegania ubezpieczeniu i wymiaru czasu pracy.
Nie wiadomo, jak będzie interpretował ten przepis ZUS. Wydaje się jednak, iż w sytuacji gdy osoba pracowała np. na pół etatu i nie udało jej się udokumentować za ten okres pracy wynagrodzeń, ZUS przyjmie jej proporcjonalnie - połowę najniższego (minimalnego) wynagrodzenia obowiązującego w tym okresie. Również osoba, która podlegała ubezpieczeniom na przykład przez trzy miesiące w danym roku kalendarzowym i nie udowodniła za ten okres wynagrodzeń, będzie miała możliwość ustalenia podstawy wymiaru za ten rok z uwzględnieniem najniższego (minimalnego) wynagrodzenia ustalonego za trzy miesiące podlegania ubezpieczeniom.
Dla osób występujących o przeliczenie emerytury istotne będzie złożenie wniosku w tej sprawie w 2009 roku. Jeżeli bowiem wniosek o ponowne obliczenie wysokości emerytury zostanie zgłoszony nie później niż w ciągu 12 miesięcy od dnia wejścia w życie ustawy zmieniającej (a więc do końca 2009 r.), emerytura w wysokości przeliczonej według nowych zasad będzie przysługiwała od dnia wejścia w życie tej ustawy, a więc od 1 stycznia 2009 r. Bez względu więc na to, czy wniosek do ZUS zostanie złożony w styczniu, lipcu czy grudniu następnego roku, ZUS wypłaci wyrównanie świadczenia od stycznia 2009 r.
Kwota bazowa przy przeliczaniu
Emerytura zostanie przeliczona z uwzględnieniem tzw. starej kwoty bazowej - ostatnio przyjętej do obliczenia świadczenia. Jeśli wnioskodawca będzie jednocześnie spełniał dodatkowe warunki, a więc m.in. gdy wskaże zarobki przynajmniej w części osiągnięte po przyznaniu emerytury, możliwe będzie zastosowanie kwoty bazowej obowiązującej w dniu zgłoszenia wniosku o przeliczenie.
Jeśli natomiast wniosek o przeliczenie emerytury z uwzględnieniem najniższych (minimalnych) wynagrodzeń zostanie zgłoszony po upływie 12 miesięcy od dnia wejścia w życie omawianej nowelizacji, ZUS będzie wypłacał świadczenie ustalone według nowych zasad od pierwszego dnia miesiąca, w którym zgłoszono wniosek. Gdy zatem emeryt nie złoży wniosku o przeliczenie w 2009 roku, nie może oczekiwać, że ZUS wyrówna mu świadczenie za 2009 rok.
Obecnie nie wiadomo jeszcze, czy ZUS będzie wymagał złożenia wniosku o przeliczenie świadczenia na specjalnie przygotowanym do tego formularzu. Wydaje się, że wystarczające będzie złożenie go w zwykłej formie pisemnej, a nawet ustnie do protokołu w jednostce ZUS.
Wniosek trzeba będzie złożyć w oddziale (inspektoracie) ZUS wypłacającym emeryturę. W przypadku złożenia wniosku w innej placówce zostanie on przekazany do jednostki właściwej, ale taki obieg dokumentacji może wydłużyć postępowanie w sprawie przeliczenia świadczenia.

Korzyści z przeliczenia emerytury

Uwzględnienie najniższego (minimalnego) wynagrodzenia zamiast zerowego za poszczególne lata przyjęte do ustalenia podstawy wymiaru spowoduje podwyższenie dotychczas pobieranego świadczenia. W niektórych przypadkach takie podwyższenie może być dość wysokie. Wszystko zależy od tego, ile lat z zerowymi zarobkami zostało wcześniej przyjętych do ustalenia podstawy wymiaru świadczenia, a także ile wnioskodawca udowodnił lat składkowych i nieskładkowych.
Z przedstawionych w przykładach obliczeń wynika, że ubezpieczony z 25-letnim okresem składkowym i nieskładkowym, który zarabiał w okresie swojej aktywności zawodowej ok. 97 proc. średniej płacy i nie udało mu się udowodnić zarobków z dwóch lat (na 20 przyjętych do ustalenia podstawy wymiaru), może zyskać około 26 zł miesięcznie. Jeśli jednak nie udowodnił zarobków z okresu pięciu lat, to różnica wyniesie już ponad 66 zł miesięcznie. Gdyby ten sam ubezpieczony miał 33 lata składkowe i nieskładkowe, różnica wyniosłaby w pierwszym przypadku niecałe 36 zł, a w drugim - już ponad 90 zł.
Na podstawie powyższego można wysnuć następującą zasadę: im więcej lat przyjęto z zerowym przychodem oraz im wyższa jest podstawa wymiaru świadczenia i dłuższy staż ubezpieczeniowy, tym więcej emeryt zyska na przeliczeniu świadczenia.
Nowelizacja ustawy emerytalnej jest także korzystna dla osób, które nie miały dotychczas ustalonej podstawy wymiaru świadczenia z uwzględnieniem lat z zerowymi przychodami. Będą one bowiem mogły wnioskować o ustalenie podstawy wymiaru świadczenia z innych lat niż dotychczas (np. z innego dziesięciolecia) albo też według innego wariantu (np. 20 wybranych lat zamiast dziesięciu kolejnych), z uwzględnieniem minimalnego wynagrodzenia za rok (lata), w którym były ubezpieczone, ale za które nie mają dokumentów potwierdzających wysokość wynagrodzeń. Jeśli taki wariant obliczenia podstawy wymiaru świadczenia okaże się dla nich korzystniejszy, ZUS dokona przeliczenia emerytury.
PRZYKŁAD
ZMIANA WARIANTU USTALENIA PODSTAWY WYMIARU EMERYTURY
Janina B. od 2002 roku jest uprawniona do emerytury. Udowodniła 28 lat składkowych oraz 2 lata nieskładkowe. Ponieważ pracodawca, u którego pracowała przez długi czas, uległ likwidacji i nie wiadomo, gdzie znajduje się dokumentacja osobowo-płacowa jego pracowników, udało jej się udowodnić zarobki tylko za 18 lat. Janina B. miała kilka przerw w ubezpieczeniu, w związku z czym korzystne byłoby dla niej ustalenie podstawy wymiaru świadczenia z 20 dowolnie wybranych lat kalendarzowych. Ponieważ nie mogła udowodnić tylu lat z poświadczonymi zarobkami, ZUS obliczył jej świadczenie z dziesięciu kolejnych lat kalendarzowych. Po 31 grudnia 2008 r. Janina B. będzie mogła wnioskować do ZUS o przeliczenie świadczenia i ustalenie podstawy wymiaru z 20 dowolnie wybranych lat kalendarzowych. ZUS będzie mógł bowiem przyjąć do podstawy wymiaru dwa lata, w których była ona ubezpieczona, ale nie udowodniła wynagrodzeń, uwzględniając najniższe wynagrodzenia obowiązujące w tych latach.
PRZYKŁAD
EMERYTURA Z ZEROWYMI ZAROBKAMI Z 2 LAT DLA OSOBY Z DŁUGIM STAŻEM A PO PRZELICZENIU W 2009 ROKU
Uprawniony do emerytury od kwietnia 2008 r. udowodnił 27 lat składkowych oraz 6 lat nieskładkowych. ZUS obliczył mu emeryturę z 20 lat kalendarzowych wybranych z całego okresu podlegania ubezpieczeniu, tj. 1981-2000. Za lata 1993 i 1994 nie mógł potwierdzić wysokości zarobków. Wysokość udokumentowanych wynagrodzeń za pozostałe lata wymieniono w tabeli na stronie E2 Podstawa wymiaru emerytury obliczonej z 20 lat dla osoby, której ZUS przyjął zerowe wynagrodzenia za lata 1993-1994, wyniosła - 1988,22 zł = 2275,37 zł x 87,38 proc. (patrz obliczenia na stronie E2). Emeryturę ZUS obliczył w następujący sposób:
• 24 proc. x 2 275,37 zł = 546,09 zł (część socjalna świadczenia),
• 27 x 1,3 proc. x 1988,22 zł = 697,87 zł (część należna za okresy składkowe),
• 6 x 0,7 proc. x 1988,22 zł = 83,51 zł (część należna za okresy nieskładkowe).
Emerytura wyniosła więc 1327,47 zł (546,09 zł + 697,87 zł + 83,51 zł). Jeśli uprawniony do emerytury wystąpi w 2009 roku o jej przeliczenie i uwzględnienie za lata 1993 i 1994 najniższego wynagrodzenia, podstawa wymiaru emerytury obliczonej z 20 lat wyniesie 2079,69 zł (2275,37 zł x 91,40 proc.). ZUS obliczy świadczenie w następujący sposób:
• 24 proc. x 2 275,37 zł = 546,09 zł (część socjalna świadczenia),
• 27 x 1,3 proc. x 2079,69 zł = 729,97 zł (część należna za okresy składkowe),
• 6 x 0,7 proc. x 2079,69 zł = 87,35 zł (część należna za okresy nieskładkowe).
Emerytura obliczona z uwzględnieniem najniższych wynagrodzeń w latach 1993-1994 wyniosłaby więc 1363,41 zł (546,09 zł + 729,97 zł + 87,35 zł) i wzrosłaby w stosunku do świadczenia obliczonego z zerowymi zarobkami za te lata o 35,94 zł (1363,41 zł - 1327,47 zł).

Istotna liczba lat z przychodem zerowym

Gdy ZUS przyjął niewielką liczbę lat, np. rok czy dwa, z przychodem zerowym, do ustalenia podstawy wymiaru emerytury wzrost przeliczonego świadczenia nie będzie duży. Istotne jest również to, czy podstawa wymiaru świadczenia była obliczona z dziecięciu kolejnych lat kalendarzowych czy też z 20 lat wybranych z całego okresu ubezpieczenia. Zastąpienie zerowych zarobków najniższymi wynagrodzeniami będzie bardziej odczuwalne finansowo dla osób, którym podstawę wymiaru emerytury ustalono z dziesięciu kolejnych lat kalendarzowych.
Może zdarzyć się, że obliczając podstawę wymiaru emerytury z dziesięciu kolejnych lub 20 dowolnie wybranych lat kalendarzowych, ZUS uwzględnił przychody zerowe za dłuższy okres niż rok lub dwa lata. W takiej sytuacji kwota emerytury po przeliczeniu (zgodnie z nowymi przepisami, które zaczną obowiązywać od 1 stycznia 2009 r.) będzie znacznie wyższa od kwoty świadczenia obliczonego poprzednio.

Udowodnienie bardzo długiego stażu emerytalnego

Liczba udowodnionych okresów składkowych i nieskładkowych decyduje nie tylko o nabyciu prawa do emerytury, ale ma również bardzo istotny wpływ na jej wysokość. Jak bowiem wynika z podanego wcześniej wzoru, ustalając tę wysokość, ZUS oblicza część należną za okresy składkowe oraz część należną za okresy nieskładkowe.
Należy przypomnieć, że okresy składkowe to takie, w których dana osoba pracowała i opłacane były za nią składki na ZUS, a także niektóre okresy, za które składka nie została opłacona, gdyż nie było takiego obowiązku (są to m.in. okresy pozostawania w stosunku pracy, prowadzenia działalności gospodarczej). Natomiast okresy nieskładkowe to generalnie okresy braku aktywności zawodowej, za które nie zostały odprowadzone składki na ubezpieczenie społeczne, w tym m.in. okresy pobierania wynagrodzenia za czas niezdolności do pracy czy też zasiłku chorobowego. Okresy nieskładkowe podlegają uwzględnieniu (również przy ustalaniu wysokości emerytury) w wymiarze nieprzekraczającym jednej trzeciej udowodnionych okresów składkowych. Warto zapamiętać, że przy obliczaniu wysokości emerytury uwzględniane są jedynie pełne miesiące okresów składkowych i nieskładkowych, a pojedyncze dni podlegają wyłączeniu.
Zasada jest następująca: im więcej okresów składkowych i nieskładkowych udowodni zainteresowany, tym wyższa jest część emerytury należna za okresy składkowe i nieskładkowe obliczana z uwzględnieniem podstawy wymiaru świadczenia. Innymi słowy, im więcej jest tych okresów, tym podstawa wymiaru obliczona na podstawie zarobków uzyskanych w poszczególnych latach ma większe znaczenie dla kwoty emerytury.
W związku z przedstawioną zależnością osoby, którym ZUS przyjął przy ustaleniu podstawy wymiaru świadczenia określoną liczbę lat z zerowymi zarobkami i które udowodniły bardzo długi staż ubezpieczeniowy, zyskają na nowelizacji ustawy emerytalnej, pozwalającej uwzględnić najniższe (minimalne) wynagrodzenia zamiast zerowych, znacznie więcej niż osoby, które miały o kilka czy tym bardziej kilkanaście lat krótszy staż składkowy i nieskładkowy. Oczywiście na zmianie przepisów najwięcej zyskają te osoby, które oprócz długiego stażu ubezpieczeniowego miały obliczoną podstawę wymiaru świadczenia z uwzględnieniem dużej liczby lat z zarobkami zerowymi, a nieco mniej te osoby, którym ZUS przyjął poprzednio zarobki zerowe za rok lub dwa.
PRZYKŁAD
ZEROWE ZAROBKI Z 5 LAT DLA OSOBY Z DŁUGIM STAŻEM PRACY A WYSOKOŚĆ EMERYTURY PO PRZELICZENIU W 2009 ROKU
Mężczyzna nabył prawo do emerytury w kwietniu 2008 r. Udowodnił 27 lat składkowych oraz 6 lat nieskładkowych. ZUS ustalił podstawę wymiaru emerytury z 20 lat kalendarzowych wybranych z całego okresu podlegania ubezpieczeniu - z lat 1981-2000. Z uwagi, że zainteresowany nie zdołał udowodnić zarobków w latach 1993-1997, ZUS przyjął za te lata przychody zerowe. W pozostałych latach osiągnął wynagrodzenia w wysokości określonej w tabeli wyżej. Posiada dokumenty poświadczające ich wysokość.
Podstawa wymiaru emerytury ustalonej z 20 lat dla osoby, której ZUS przyjął zerowe wynagrodzenia za lata 1993-1997, wyniosła 1659,65 zł (patrz obliczenia wyżej). ZUS obliczył świadczenie w następujący sposób:
• 24 proc. x 2 275,37 zł = 546,09 zł (część socjalna świadczenia),
• 27 x 1,3 proc. x 1659,65 zł = 582,54 zł (część należna za okresy składkowe),
• 6 x 0,7 proc. x 1659,65 zł = 69,71 zł (część należna za okresy nieskładkowe).
Emerytura wyniosła 1198,34 zł (546,09 zł + 582,54 zł + 69,71 zł). Po przeliczeniu na wniosek emeryta złożony w 2009 roku i przyjęciu przez ZUS najniższego wynagrodzenia za lata 1993-1997 podstawa wyniesie 1889,01 zł (patrz obliczenia wyżej). ZUS obliczy emeryturę w następujący sposób:
• 24 proc. x 2275,37 zł = 546,09 zł (część socjalna świadczenia),
• 27 x 1,3 proc. x 1889,01 zł = 663,04 (część należna za okresy składkowe),
• 6 x 0,7 proc. x 1889,01 zł = 79,34 zł (część należna za okresy nieskładkowe).
Emerytura obliczona z uwzględnieniem najniższych wynagrodzeń w latach 1993-1997 wyniesie 1288,47 zł (546,09 zł + 663,04 zł + 79,34 zł) i wzrośnie w stosunku do świadczenia obliczonego z uwzględnieniem zerowych zarobków za te lata o 90,13 zł (1288,47 zł - 1198,34 zł).
PODSTAWA PRAWNA
Art. 15 ustawy z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (t.j. Dz.U. z 2004 r. nr 39, poz. 353 z późn. zm.).
Ustawa z 4 września 2008 r. o zmianie ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz.U. nr 192, poz. 1180).
Rozporządzenie Rady Ministrów z 1 kwietnia 1985 r. w sprawie szczegółowych zasad ustalania podstawy wymiaru emerytur i rent (t.j. Dz.U. z 1989 r. nr 11, poz. 63 z późn. zm.).
Rozporządzenie Rady Ministrów z 7 lutego 1983 r. w sprawie postępowania o świadczenia emerytalno-rentowe i zasad wypłaty tych świadczeń (Dz.U. nr 10, poz. 49 z późn. zm.).
Przykład: Podstawa emerytury z 10 kolejnych lat z uwzględnieniem 2 lat bez poświadczonych zarobków / DGP
Wysokość minimalnego (najniższego) miesięcznego wynagrodzenia za pracę / DGP
Przykład: Podstawa emerytury z 20 lat po uwzględnieniu 2 lat bez poświadczonych zarobków / DGP
Przeciętne wynagrodzenie w latach 1950-2007 / DGP