Osobie niezdolnej do pracy przysługuje między innymi zasiłek chorobowy i świadczenie rehabilitacyjne. Przez pewien okres pracodawca nie można jej też zwolnić.

Prawo chroni pracownika niezdolnego do pracy, zwłaszcza zapewniając mu przez długi okres środki niezbędne do utrzymania.

1. Wynagrodzenie i zasiłek chorobowy

Przede wszystkim ubezpieczona osoba, która dostarczyła zwolnienie lekarskie pracodawcy, przez pierwszy okres choroby, czyli 33 dni, otrzyma wynagrodzenie chorobowe od pracodawcy. Wyjątkowo ZUS wypłaci świadczenie od samego początku, jeżeli pracodawca zatrudnia mniej niż 20 pracowników.

Natomiast od 34 dnia niezdolności do pracy ZUS wyręcza pracodawcę i wypłaca osobom ubezpieczonym zasiłek chorobowy. Jak otrzymać zasiłek chorobowy przeczytasz tutaj>> Terminy zarówno w przypadku wynagrodzenia, jak i zasiłku ulegają skróceniu w przypadku pracownika, który ukończył 50. rok życia - pracodawca wypłaca wynagrodzenie tylko przez 14 dni, a od 15. dnia niezdolności do pracy pracownikowi przysługuje zasiłek chorobowy z ZUS.

Zasiłek chorobowy przysługuje przy tym przez okres nie dłuższy niż 182 dni, a w przypadku gruźlicy oraz gdy niezdolność do pracy przypada na okres ciąży - przez maksymalnie 270 dni.

Większość chorych pracowników otrzyma wynagrodzenie i zasiłek w wysokości 80 procent normalnego wynagrodzenia, które ulegają jednak obniżeniu do 70 proc,. gdy chory przebywa w szpitalu. Pełne świadczenie otrzymają osoby, u których choroba jest skutkiem wypadku w pracy (albo w drodze z/do pracy), osoby poddające się badaniom lub zabiegom związanym z oddaniem komórek, tkanek lub narządów, bądź chore kobiety w ciąży.

2. Świadczenie rehabilitacyjne

Jeżeli po 182 dniach (lub 270 dniach) ubezpieczony nadal jest niezdolny do pracy, ale dalsze leczenie może umożliwić mu powrót do aktywności zawodowej, to przysługuje mu świadczenie rehabilitacyjne. Zostaje ono przyznane na okres niezbędny do przywrócenia zdolności do pracy, nie dłużej jednak niż przez 12 miesięcy. Wynosi ono:

  • 90 proc. podstawy wymiaru zasiłku chorobowego za okres pierwszych 3 miesięcy,
  • 75 proc. podstawy wymiaru zasiłku chorobowego za pozostały okres,
  • 100 proc. jeśli niezdolność do pracy przypada w okresie ciąży.

Zakaz zwalniania

Prawo chroni też chorego pracownika przed zwolnieniem - pracodawca nie może bowiem rozstać się z pracownikiem, jeśli jego nieobecność w pracy jest usprawiedliwiona i nie upłynął jeszcze okres uprawniający do rozwiązania umowy o pracę bez wypowiedzenia.

Przełożony nie może więc wypowiedzieć umowy osobie, która przebywa ona na zwolnieniu lekarskim. Dokonanie wtedy wypowiedzenia czyni je bezskutecznym, o czym orzeka sąd pracy.

Prawo nie chroni jednak pracownika, który choruje przez długi okres czasu. Pracodawca może więc rozwiązać umowę z pracownikiem w trybie natychmiastowym, bez zachowania okresu wypowiedzenia, kiedy pracownik z powodu choroby był w pracy nieobecny:

  • dłużej niż trzy miesiące – gdy pracownik był zatrudniony u danego pracodawcy krócej niż sześć miesięcy,
  • dłużej niż łączny okres pobierania z tego tytułu wynagrodzenia i zasiłku oraz pobierania świadczenia rehabilitacyjnego przez pierwsze trzy miesiące – gdy pracownik był zatrudniony u danego pracodawcy co najmniej sześć miesięcy lub jeżeli niezdolność do pracy została spowodowana wypadkiem przy pracy albo chorobą zakaźną.

Dopuszczalne jest również rozwiązanie stosunku pracy z pracownikiem przebywającym na zwolnieniu lekarskim w trybie dyscyplinarnym, jeżeli ten dopuścił się ciężkiego naruszenia podstawowych obowiązków pracowniczych. Przepisy nie chronią też przed zwolnieniem pracownika, gdy pracodawca ogłasza upadłość lub likwidację.

3. Zasiłek wyrównawczy

Dodatkowe świadczenia z ZUS ustawodawca przewidział natomiast w przypadku, gdy niezdolność do pracy powstała na skutek wypadku przy pracy lub choroby zawodowej.

Poszkodowany może otrzymać między innymi zasiłek wyrównawczy, który ma zrekompensować ubezpieczonemu pracownikowi straty w zarobkach, jakie ponosi z powodu obniżenia jego sprawności do pracy (może chodzić o obniżenie sprawności fizycznej bądź psychicznej). Świadczenie otrzyma pracownik, gdy jego miesięczne wynagrodzenie uległo obniżeniu wskutek poddania się rehabilitacji zawodowej.

Rehabilitacji mogą być poddani pracownicy:

  • zagrożeni chorobą zawodową i wymagający przekwalifikowania,
  • zatrudnieni w warunkach szczególnie uciążliwych lub szkodliwych dla zdrowia, jeżeli stan ich zdrowia wymaga zmiany rodzaju pracy,
  • którzy wskutek wypadku lub dłuższej choroby utracili czasowo zdolność do pracy i wymagają adaptacji do pracy.

Zasiłek wyrównawczy wypłaca pracodawca, jeśli zakład zatrudnia powyżej 20 ubezpieczonych. W pozostałych przypadkach obowiązek ten przejmuje ZUS.

Komu nie przysługuje zasiłek wyrównawczy, dowiesz się tutaj>>

Wysokość zasiłku zależy od zarobków pracownika, bowiem świadczenie to stanowi różnicę między przeciętnym miesięcznym wynagrodzeniem sprzed odbywania rehabilitacji zawodowej a wynagrodzeniem otrzymywanym później. Podstawę wymiaru zasiłku stanowi wynagrodzenie wypłacone za okres 12 miesięcy kalendarzowych poprzedzających miesiąc, w którym dana osoba nabyła prawo do tego świadczenia.

4. Renta z ZUS

Natomiast w przypadku, gdy orzecznik ZUS stwierdzi, że pracownik jest niezdolny do pracy (trwale lub czasowo), otrzyma on rentę z tytułu niezdolności do pracy. W przypadku osób, które uległy wypadkowi w pracy lub zapadły na chorobę zawodową, nie jest wymagany warunek posiadania odpowiedniego stażu składkowego i nieskładkowego.

Ponadto osobie, która spełnia warunki wymagane do uzyskania renty z tytuły niezdolności do pracy, może też przysługiwać renta szkoleniowa, o ile uzyska ona orzeczenie o celowości przekwalifikowania zawodowego ze względu na niezdolność do pracy w dotychczasowym zawodzie.

Ta renta przyznawana jest na okres 6 miesięcy, ale może zostać wydłużona na wniosek starosty do 36 miesięcy. Starosta ma prawo także skrócić okres 6 miesięcy, jeśli zawiadomi organ rentowy o braku możliwości przekwalifikowania danej osoby do innego zawodu lub o tym, że rencista nie poddaje się przekwalifikowaniu zawodowemu.

5. Jednorazowe odszkodowanie

Wreszcie ZUS może przyznać ubezpieczonemu jednorazowe odszkodowanie, jeżeli ten w wyniku wypadku doznał stałego lub długotrwałego uszczerbku na zdrowiu. W okresie od dnia 1 kwietnia 2016 r. do dnia 31 marca 2017 r. kwoty jednorazowych odszkodowań z tytułu wypadku przy pracy lub choroby zawodowej wynoszą:

  • 780 zł za każdy procent stałego lub długotrwałego uszczerbku na zdrowiu;
  • 780 zł za każdy procent stałego lub długotrwałego uszczerbku na zdrowiu, z tytułu zwiększenia tego uszczerbku co najmniej o 10 punktów procentowych;
  • 13 649 zł z tytułu orzeczenia całkowitej niezdolności do pracy oraz niezdolności do samodzielnej egzystencji ubezpieczonego;
  • 13 649 zł z tytułu orzeczenia całkowitej niezdolności do pracy oraz niezdolności do samodzielnej egzystencji wskutek pogorszenia się stanu zdrowia rencisty.

Jednorazowe świadczenie dostaną również członkowie rodziny zmarłego ubezpieczonego lub rencisty.

Podstawa prawna:

Ustawa z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy (Dz.U. 1974 nr 24 poz. 141)

Ustawa z dnia 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (Dz.U. 1999 nr 60 poz. 636)

Obwieszczenie Ministra rodziny, Pracy i Polityki społecznej z dnia 26 lutego 2016 r. w sprawie wysokości kwot jednorazowych odszkodowań z tytułu wypadku przy pracy lub choroby zawodowej (poz. 206)