Jak obliczyć zaliczkę na podatek oraz składkę zdrowotną za miesiąc, w którym pracownik otrzymał wynagrodzenie chorobowe za kilka dni oraz za pozostałą część miesiąca zasiłek chorobowy?
Wynagrodzenie chorobowe podlega składce zdrowotnej, a zasiłek nie. Jako płatnik zasiłku obliczamy zaliczkę na podatek od obu wypłat. Czy składkę zdrowotną w celu ewentualnego jej obniżenia do wysokości zaliczki należy porównać z zaliczką od całego dochodu, czy z zaliczką od samego wynagrodzenia chorobowego?
ODPOWIEDŹ
Niedawna uchwała Sądu Najwyższego wskazuje, że skoro zasiłki z ubezpieczenia społecznego nie są objęte składką zdrowotną, to nie można ich brać pod uwagę przy ustalaniu obniżenia kwoty składki zdrowotnej. Innymi słowy, jeżeli pracownik otrzymuje przychód z dwóch różnych źródeł w ramach tego samego tytułu do ubezpieczeń, to osobno należy ustalić zaliczkę i składki od przychodu ze stosunku pracy, dokonując obniżenia, gdy składka zdrowotna przewyższy tę zaliczkę, i osobno ustalić zaliczkę od zasiłku (uchwała Sądu Najwyższego z 2 lutego 2016 r., sygn. III UZP 18/15).
Płatnik składek jest zobowiązany według zasad wynikających z przepisów ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych obliczać, potrącać z dochodów ubezpieczonych, rozliczać oraz opłacać należne składki za każdy miesiąc kalendarzowy (art. 46 ust. 1 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, dalej: ustawa systemowa). Składki na ubezpieczenia społeczne nalicza się i opłaca od podstawy wymiaru, którą u pracowników stanowi przychód w rozumieniu przepisów o podatku dochodowym od osób fizycznych z tytułu zatrudnienia w ramach stosunku pracy. W podstawie tej:
1) nie uwzględnia się wynagrodzenia za czas niezdolności do pracy wskutek choroby lub odosobnienia w związku z chorobą zakaźną oraz zasiłków,
2) uwzględnia się również przychód z tytułu umowy agencyjnej, umowy-zlecenia lub innej umowy o świadczenie usług, do której zgodnie z kodeksem cywilnym stosuje się przepisy dotyczące zlecenia albo umowy o dzieło, jeżeli z pracownikiem została dodatkowo zawarta taka umowa cywilna lub jest ona wykonywana na rzecz własnego pracodawcy (art. 8 ust. 2a ustawy systemowej).
Z kolei podstawą wymiaru składki na ubezpieczenie zdrowotne jest taki sam przychód jak dla składek społecznych, ale z tym wyjątkiem, że wynagrodzenie chorobowe jest ujmowane w tej podstawie. Natomiast zasiłki także nie są objęte składką zdrowotną. Ponadto przychód ze stosunku pracy będący podstawą wymiaru składki zdrowotnej zmniejsza się o kwoty składek na ubezpieczenia emerytalne, rentowe i chorobowe finansowane przez pracownika, potrącone przez płatnika z jego środków.
Obliczając wysokość składki zdrowotnej, która jest miesięczna, niepodzielna i wynosi 9 proc. podstawy wymiaru, należy pamiętać o zasadzie określonej w art. 83 ust. 1 ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych. Zgodnie z nią w przypadku gdy składka na ubezpieczenie zdrowotne obliczona przez płatnika, którym jest m.in. zakład pracy czy podmiot zlecający wykonanie umowy-zlecenia, jest wyższa od zaliczki na podatek dochodowy od osób fizycznych obliczonej przez tego płatnika zgodnie z przepisami ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych (dalej: ustawa podatkowa), składkę obliczoną za poszczególne miesiące obniża się do wysokości tej zaliczki. Ten przepis oznacza, że nie zawsze składka zdrowotna obliczona przez płatnika w ustawowej wysokości i od prawidłowej podstawy wymiaru, faktycznie jest przekazywana na konto ZUS. W niektórych przypadkach na kwotę składki należnej do ZUS ma wpływ zaliczka na podatek PIT. Zależy to od poziomu dochodu ubezpieczonego. Ze względu na to, że składka na ubezpieczenie zdrowotne podlega odliczeniu od podatku dochodowego na zasadach określonych w ustawie podatkowej, a więc w wysokości nie wyższej niż 7,75 proc. podstawy wymiaru, także sama składka zdrowotna decyduje, ile podatku dostanie urząd skarbowy. Przy obliczaniu obciążeń podatkowo-składkowych należy więc porównać wysokość obliczonej na ogólnych zasadach składki zdrowotnej z kwotą zaliczki na podatek, ale przed odliczeniem samej składki zdrowotnej. W praktyce może więc wystąpić sytuacja, gdy składka zdrowotna wyniesie 0 zł, bo dochód pracownika był na tyle niski, że nie wywołał obowiązku podatkowego. W innym z kolei przypadku zaliczka do zapłaty wyniesie 0 zł, bo taki wynik pojawi się po odliczeniu składki zdrowotnej. [tabele 1 i 2]
Pracodawca płatnikiem zasiłków
W razie niezdolności pracownika do pracy spowodowanej chorobą za łącznie 33 (lub 14 u pracownika w wieku powyżej 50 lat) dni w roku kalendarzowym przysługuje mu od pracodawcy wynagrodzenie chorobowe. Począwszy od 34. (lub 15.) dnia pracownik nabywa prawo do zasiłku z ubezpieczenia społecznego. Wynagrodzenie chorobowe jest przychodem ze stosunku pracy, więc podlega opodatkowaniu na zasadach ogólnych. Płatnikiem zaliczek jest zawsze pracodawca, bo to on z własnych funduszy takie wynagrodzenie finansuje. Natomiast zasiłki, w tym także macierzyńskie i opiekuńcze, wypłaca w danym roku kalendarzowym albo również zakład pracy, albo ZUS. Zależy to od liczby ubezpieczonych zgłoszonych do ubezpieczenia chorobowego na 30 listopada poprzedniego roku. Jeżeli płatnikiem zasiłków jest zakład pracy, to zgodnie z art. 31 ustawy podatkowej jest on również płatnikiem zaliczek na podatek od wypłacanych świadczeń zasiłkowych, mimo że nie są one zaliczane do przychodów ze stosunku pracy, lecz do innych źródeł. Miesięczne zaliczki na podatek ustala się od dochodu, za który zgodnie z art. 32 ustawy podatkowej ustawodawca uważa uzyskane w ciągu miesiąca przychody w rozumieniu art. 12 oraz zasiłki pieniężne z ubezpieczenia społecznego wypłacane przez płatnika, po odliczeniu kosztów uzyskania w wysokości określonej w art. 22 ust. 2 pkt 1 albo pkt 3 lub w ust. 9 pkt 1–3 (odpowiednio 111,25 zł, 139,06 zł oraz koszty procentowe, np. za prace twórcze) oraz po odliczeniu potrąconych przez płatnika w danym miesiącu składek na ubezpieczenie społeczne.
Zatem z podatkowego punktu widzenia dochód ze stosunku pracy i wypłacony zasiłek podlegają opodatkowaniu łącznie. W praktyce zwykle oblicza się jedną zaliczkę zarówno od wynagrodzeń, jak i zasiłków.
Jakie wnioski z uchwały SN
W lutym 2016 r. Sąd Najwyższy wydał uchwałę, zgodnie z którą w przypadku gdy pracownik otrzymuje w ciągu miesiąca wynagrodzenie ze stosunku pracy i zasiłek chorobowy, a więc dwa różne rodzaje przychodów, to również składki powinny być obliczane od każdego z przychodów odrębnie. Zasiłki nie podlegają w ogóle oskładkowaniu, a to znaczy, że nie można takiego przychodu brać pod uwagę przy ustalaniu, czy przysługuje obniżenie kwoty składki zdrowotnej należnej do ZUS. Składkę od wynagrodzenia należy obliczyć według ogólnego wzoru i następnie sprawdzić, czy jest ona wyższa od zaliczki na podatek obliczonej wyłącznie od wynagrodzenia. Jeżeli składka zdrowotna jest wyższa od tak obliczonej zaliczki podatkowej, to składkę tę obniża się do wysokości zaliczki. Natomiast oddzielnie należy obliczyć zaliczkę od samego zasiłku. [tabela 3]
Stosując się do omawianej uchwały SN, płatnik powinien przygotować dwie listy wypłat i osobno rozliczyć przychód ze stosunku pracy oraz zasiłek. Z powyższych list wynika, że wyliczona składka na ubezpieczenie zdrowotne od samego wynagrodzenia chorobowego jest wyższa od zaliczki ustalonej od tego wynagrodzenia, co powoduje obniżenie tej składki do kwoty zaliczki, a więc do 0 zł. Gdyby natomiast zsumować wynagrodzenie chorobowe z zasiłkiem i obliczyć składkę zdrowotną od wynagrodzenia, ale zaliczkę od sumy wypłat, to składka zdrowotna wcale nie przewyższyłaby podatku, a tym samym ZUS otrzymałby składkę w wyliczonej wysokości, tj. 30,44 zł, a nie 0 zł. ©?
Tabela 1. Trzeba odprowadzić zaliczkę na podatek

Tabela 2. Składka zdrowotna do ZUS wynosi zero złotych

Tabela 3. Wynagrodzenie chorobowe mniejsze niż zasiłek

Podstawa prawna
Art. 31, art. 32 ustawy z 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (t.j. Dz.U. z 2012 r. poz. 361 ze zm.).
Art. 18 ust. 1, ust. 2 ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (t.j. Dz.U. z 2015 r. poz. 121 ze zm.).
Art. 81 ust. 1, ust. 5, ust. 6, art. 82 ust. 2, art. 83 ust. 1 ustawy z 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (t.j. Dz.U. z 2015 r. poz. 581 ze zm.).