TEZA: W sprawie o roszczenia pracownika z tytułu wadliwego rozwiązania umowy o pracę bez wypowiedzenia z powodu popełnienia przez tego pracownika w czasie trwania umowy o pracę przestępstwa sąd powinien ocenić, czy w dacie złożenia oświadczenia o wypowiedzeniu przestępstwo było dla pracodawcy oczywiste. To oznacza, że pracodawca już w tej dacie musi mieć pełną znajomość znamion przestępstwa i prawidłowo odnieść je do zaistniałych i w pełni mu znanych okoliczności faktycznych zdarzenia, które kwalifikuje jako przestępstwo.
Sygn. akt III PK 144/14
WYROK SĄDU NAJWYŻSZEGO z 2 lipca 2015 r.
STAN FAKTYCZNY
Władze szkoły wyższej na nadzwyczajnym posiedzeniu 10 grudnia 2010 r. stwierdziły, że pracownica dydaktyczna uczelni popełniła plagiat. Dlatego 21 grudnia 2010 r. rozwiązano z nią dyscyplinarnie umowę o pracę w trybie art. 52 par. 1 pkt 2 ustawy z 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy (t.j. Dz.U. z 2014 r. poz. 1502 ze zm.; dalej: k.p.). Jako przyczynę wskazano popełnienie przez nią oczywistego przestępstwa plagiatu. Pracownica twierdziła, że brak w jej publikacji informacji o skorzystaniu z cudzego tekstu był efektem nieumyślnego przeoczenia i nie oznacza plagiatu. Nie wystąpiły więc przyczyny rozwiązania umowy o pracę określone w art. 52 par. 1 pkt 2 k.p. Dlatego domagała się odszkodowania za niezgodne z prawem rozwiązanie umowy o pracę.
Sąd rejonowy przyznał pracownicy odszkodowanie. Uznał, że pracodawca nie miał podstaw do zarzucenia jej popełnienia plagiatu, a więc oczywistego przestępstwa z art. 115 par. 1 ustawy z 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych (t.j. Dz.U. z 2006 r. nr 90, poz. 631 ze zm.), gdyż nie miał żadnych dowodów wykazujących istnienie znamion przestępstwa. W szczególności nie ustalił zamiaru sprawcy, co wymagało przeprowadzenia postępowania dowodowego w trybie dyscyplinarnym i co najmniej wysłuchania pracownicy. Postępowanie dowodowe wykazało brak znamion bezpośredniego przywłaszczenia przez pracownicę autorstwa cudzego utworu, a nawet brak podstaw do przyjęcia, że dopuściła się zarzucanego jej czynu z zamiarem ewentualnym.
Sąd okręgowy stwierdził natomiast, że postępowanie dowodowe świadczy o winie pracownicy i oddalił jej powództwo. Niewiarygodne jest twierdzenie, że do pominięcia informacji o skorzystaniu z cudzego tekstu doszło bez udziału pracownicy. Zresztą dla zaistnienia przestępstwa informacja ta nie ma znaczenia, gdyż nawet jej umieszczenie w publikacji nie pozbawia czynu zarzucanego zwolnionej przestępczego charakteru. Włączenie tej uwagi do tekstu nie spełnia bowiem wymogów dozwolonego cytowania ani wymogów korzystania z twórczości zależnej (art. 2 i art. 29 prawa autorskiego). Zatem zarzucany pracownicy czyn stanowi oczywiste przestępstwo z art. 115 prawa autorskiego uniemożliwiający dalsze jej zatrudnienie i uzasadnia rozwiązanie stosunku pracy.
W skardze kasacyjnej pracownica twierdziła, że stwierdzenie oczywistości przestępstwa powinno nastąpić jeszcze przed rozwiązaniem z pracownikiem umowy o pracę, a nie dopiero w postępowaniu przed sądem.
UZASADNIENIE
Sąd Najwyższy przyznał rację pracownicy i uchylił zaskarżony wyrok. Zgodnie z art. 52 par. 1 pkt 2 k.p. pracodawca może rozwiązać umowę o pracę bez wypowiedzenia z winy pracownika w razie popełnienia przez pracownika w czasie trwania umowy o pracę przestępstwa, które uniemożliwia dalsze zatrudnianie go na zajmowanym stanowisku, jeżeli przestępstwo jest oczywiste lub zostało stwierdzone prawomocnym wyrokiem. Z kolei zgodnie z art. 115 ust. 1 prawa autorskiego, kto przywłaszcza sobie autorstwo albo wprowadza w błąd co do autorstwa całości lub części cudzego utworu albo artystycznego wykonania, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat trzech. Oczywistość (lub prawomocne stwierdzenie) przestępstwa musi istnieć przed złożeniem przez pracodawcę oświadczenia o rozwiązaniu umowy. Późniejsze wykazanie oczywistości przestępstwa lub uprawomocnienie się orzeczenia stwierdzającego przestępstwo nie uzdrawia czynności rozwiązania umowy. Zatem w tego typu sprawach sąd pracy powinien ocenić, czy w dacie złożenia oświadczenia o wypowiedzeniu przestępstwo było dla pracodawcy oczywiste, czyli że już w tej dacie miał pełną znajomość znamion przestępstwa i prawidłowo odniósł je do w pełni mu znanych okoliczności faktycznych zdarzenia, które kwalifikuje jako przestępstwo. Rozwiązanie z powodu oczywistości przestępstwa musi być dokonane z najwyższą starannością.
W sprawie chodziło o wypełnienie znamion co najmniej jednej z postaci przestępstwa z art. 115 ust. 1 prawa autorskiego, tj. przywłaszczenia autorstwa (zamiar bezpośredni, przestępstwo bezskutkowe) lub wprowadzenia w błąd co do autorstwa (przestępstwo skutkowe, zamiar bezpośredni lub ewentualny). Wniosek o oczywistości przestępstwa plagiatu sąd okręgowy oparł błędnie głównie na ustaleniu w postępowaniu sądowym, że pracownica nie zamieściła w swojej publikacji informacji (odesłania), iż skorzystała przy jej opracowaniu z cudzego tekstu, podczas gdy sąd powinien zbadać stan świadomości pracodawcy w chwili składania oświadczenia o rozwiązaniu umowy o pracę. Gdyby pracownica zamieściła takie odesłanie, wówczas należałoby szczegółowo wyjaśnić, czy jego zamieszczenie wyłącza uznanie, że pracownica działała w zamiarze przywłaszczenia autorstwa, wykraczając poza prawo cytatu lub nie mając zgody autora na stworzenie dzieła zależnego. Chodzi o to, czy można przyjąć, że w tej sytuacji była przekonana, iż zamieszczenie odesłania oznacza, że nie przywłaszcza sobie autorstwa ani nie wprowadza w błąd. Kwestie te powinny być ustalone w sposób niebudzący wątpliwości przez pracodawcę przed złożeniem oświadczenia woli o rozwiązaniu stosunku pracy.