TEZA: Dopuszczalne jest usprawiedliwione obiektywnymi przyczynami wypowiedzenie porozumienia kończącego zakładowy spór zbiorowy (na podstawie art. 3651 par. 1 k.c. w związku z art. 300 k.p., wynikające z postanowień rozwiązanego porozumienia zbiorowego lub per analogiam do art. 2417 k.p.), a w konsekwencji legalne i usprawiedliwione jest dokonywanie indywidualnych wypowiedzeń warunków pracy i płacy, które były oparte lub wynikały z rozwiązanego z upływem okresu wypowiedzenia zbiorowego porozumienia prawa pracy inkorporowanego do treści indywidualnych umów o pracę.
Sygn. akt III PK 26/15
WYROK SĄDU NAJWYŻSZEGO z 5 listopada 2015 r.
STAN FAKTYCZNY
Z powodu stale pogarszającej się od 2007 r. sytuacji finansowej 30 grudnia 2011 r. szpital wypowiedział (za trzymiesięcznym okresem wypowiedzenia) porozumienie postrajkowe z 2007 r. ustalające wysokość zarobków lekarzy. Związki zawodowe pracowników szpitala nie podjęły współpracy w sprawie zawarcia nowego porozumienia obniżającego płace, wobec czego szpital wydał regulamin zwolnień grupowych, a w lipcu 2012 r. złożył poszczególnym lekarzom wypowiedzenia obniżające dotychczasowe zarobki o ok. 9 proc. z powodu braku środków na pokrycie całości kosztów utrzymania szpitala, w tym kosztów wynagrodzeń. Lekarze domagali się przywrócenia poprzednich warunków płacy.
Sądy obu instancji oddaliły powództwa. Uznały, że zbiorowe porozumienie z 2007 r. mogło zostać skutecznie wypowiedziane (per analogiam z art. 2417 k.p.) i nie było potrzeby uprzedniego kierowania do lekarzy indywidualnych wypowiedzeń jego postanowień. Z chwilą skutecznego rozwiązania porozumienia pracodawca miał podstawy do złożenia lekarzom wypowiedzeń zmieniających warunki płacy.
W skardze kasacyjnej lekarze twierdzili, że aby zwolnić się z obowiązujących postanowień porozumienia kończącego spór zbiorowy w drodze wypowiedzenia, pracodawca powinien najpierw każdemu pracownikowi z osobna wypowiedzieć warunki tego porozumienia, stanowiące treść indywidualnych umów o pracę i dopiero wówczas złożyć każdemu wypowiedzenie zmieniające warunki umowy o pracę na niekorzyść w stosunku do warunków wynikających z tego porozumienia.
UZASADNIENIE
Sąd Najwyższy nie podzielił stanowiska lekarzy. Dążenie do uzdrowienia sytuacji finansowej i uniknięcia potencjalnej upadłości szpitala, a w konsekwencji utraty miejsc pracy, było usprawiedliwionym uzasadnieniem wypowiedzeń zmieniających warunki płacy personelu medycznego. Opozycja związków zawodowych wobec propozycji wypowiedzenia porozumienia postrajkowego była nieracjonalna. Skoro propozycje pracodawcy co do uzdrowienia trudnej sytuacji finansowej w trybie ustawy z 13 marca 2003 r. o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn niedotyczących pracowników (t.j. Dz.U. z 2015 r. poz. 192 ze zm.) nie spotkały się z odzewem związków zawodowych, szpital wydał regulamin zwolnień grupowych określający zasady doboru pracowników do wypowiedzeń definitywnych oraz zmieniających warunki płacy. Lekarzom zaproponowano jednolite obniżki wynagrodzeń za pracę do stawek wynikających z zakładowego regulaminu wynagradzania, który został wprowadzony zamiast dotychczasowego systemu płacowego, opartego na wypowiedzianym porozumieniu postrajkowym w trybie art. 3651 par. 1 k.c. w związku z art. 300 k.p.
W ocenie SN dopuszczalne jest usprawiedliwione obiektywnymi przyczynami wypowiedzenie porozumienia kończącego zakładowy spór zbiorowy (na podstawie art. 3651 par. 1 k.c. w związku z art. 300 k.p. wynikające z postanowień rozwiązanego porozumienia zbiorowego lub per analogiam do art. 2417 k.p.). Legalne i usprawiedliwione jest dokonywanie indywidualnych wypowiedzeń warunków pracy i płacy, które były oparte lub wynikały z rozwiązanego z upływem okresu wypowiedzenia zbiorowego porozumienia prawa pracy inkorporowanego do treści indywidualnych umów o pracę. Ponadto skoro legalne jest wypowiadanie nazwanych źródeł zakładowego prawa pracy, w tym układów zbiorowych pracy (art. 2417 k.p.), to zasada wolności kontraktowania nienazwanych zbiorowych porozumień prawa pracy nie wyklucza ich wypowiadania na podstawie art. 3651 par. 1 k.c. w związku z art. 300 k.p., jeżeli w sprawach nieuzgodnionych w zbiorowym porozumieniu prawa pracy jego strony przewidziały odpowiednie stosowanie przepisów kodeksu cywilnego lub według argumentum a simile (wnioskowanie z podobieństwa) z art. 2417 k.p. z przyczyn obiektywnie usprawiedliwionych w razie nieuzyskania konstruktywnego stanowiska związków zawodowych w zakresie innych sposobów uzdrowienia sytuacji finansowej dla zapobieżenia upadłości pracodawcy.