Szczepienia i obowiązek szkolny, a także nakaz płacenia alimentów - nawet jeżeli rodzic nie chce spełnić tych obowiązków wobec dziecka, zostanie zmuszony przez państwo do ich realizacji.

Dziecko pozostaje pod władzą rodzicielską, co oprócz uprawnień rodzi także szereg obowiązków opiekuna wobec dziecka.

1. Odpowiedni rozwój fizyczny i duchowy dziecka

W ramach wykonywania władzy rodzicielskiej opiekunowie mają obowiązek zapewnić dziecku warunki, które pozwolą mu się prawidłowo rozwijać.

Muszą oni m.in. dbać o rozwój fizyczny i duchowy dziecka. Tak więc spoczywa na nich obowiązek zapewnienia najmłodszym warunków, które pozwolą im prawidłowo się rozwijać, na co składają się:

  • oddziaływania fizyczne - w tym dbałość o życie, zdrowie, sprawność fizyczną dziecka, jego wypoczynek oraz zapewnienie mu odpowiednich warunków mieszkaniowych, ubrania i wyżywienia,
  • oddziaływania duchowe - wpajanie dziecku zasad moralnych i zasad współżycia społecznego, kształtowanie jego charakteru i nawyków.

Podejmując decyzje w sprawie dziecka, rodzice powinni się dobrem dziecka i jednocześnie zgodnością z interesem społecznym. Jeżeli opiekunowie nie sprawują pieczy nad dzieckiem z należytą starannością, możliwa jest ingerencja sądu rodzinnego i opiekuńczego, który ma szeroki zakres zachowań. W zależności od stopnia, w jakim dobro dziecka jest zagrożone, sąd może tylko pouczyć rodziców, ustanowić rodzinie kuratora sądowego, ograniczyć lub zawiesić władzę rodzicielską, wreszcie w ostateczności ma także prawo pozbawić opiekunów władzy rodzicielskiej lub osobistej styczności z dzieckiem.

2. Alimenty dla dziecka

Obowiązki rodzica wobec dziecka nie wygasają także po rozwodzie opiekunów. Nadal muszą oni dostarczać między innymi środki na utrzymanie i wychowania dziecka, dopóki nie będzie się ono w stanie samodzielnie utrzymać.

Sąd przyznając alimenty kieruje się usprawiedliwionymi potrzebami dziecka, ale bierze także pod uwagę możliwości zarobkowe i majątkowe rodziców.

Za uchylanie się od płacenia alimentów rodzicowi grozi egzekucja komornicza (jak dokładnie wygląda egzekucja dokonywana przez komornika, dowiesz się tutaj>>), gmina może dłużnikowi odebrać prawo jazdy i wpisać go na listę dłużników - wreszcie za przestępstwo alimentacji grozi mu kara grzywny, ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2.

3. Obowiązek szkolny

Rodzic kieruje więc wychowaniem dziecka, co wiąże się z podejmowaniem szeregu decyzji konkretnych decyzji, związanych między innymi z edukacją dziecka. O ile opiekun może wyznaczyć kierunek edukacji dziecka, to nie może się uchylać od realizacji obowiązku szkolnego lub obowiązku nauki. Może on być realizowany w przedszkolu/szkole albo poprzez równorzędny udział w zajęciach wychowawczych lub w formach pozaszkolnych.

Rodzice mają obowiązek zgłosić dziecko do przedszkola/szkoły oraz zapewnić regularne uczęszczanie dziecka na zajęcia i stworzyć podopiecznemu warunki umożliwiające przygotowywanie się do zajęć szkolnych. Z kolei rodzice dzieci w wieku 16 - 18 lat muszą powiadamiać organy gminy o aktualnej formie spełniania przez dziecko obowiązku szkolnego lub obowiązku nauki.

Natomiast jeśli obowiązek szkolny/nauki ma być realizowany poza placówką edukacyjną, zgodę musi najpierw wydać dyrektor przedszkola czy szkoły, a rodzice mają obowiązek między innymi oświadczyć, że zapewnią dziecku warunki umożliwiające realizację podstawy programowej obowiązującej na danym etapie edukacyjnym oraz muszą przypilnować, aby dziecko wypełniało obowiązek szkolny/nauki poza szkołą.

Rodzicom, którzy nie spełniają swoich powinności w tym zakresie, grozi grzywna, nakładana na rodziców przez odpowiednią jednostkę samorządu terytorialnego na wniosek dyrektora szkoły, do której przypisane jest dziecko. Grzywna może być nakładana wielokrotnie z tego samego tytułu, jednorazowo nie może jednak przekroczyć 10 000 zł, a łączna kwota grzywien - 50 000 zł.

4. Obowiązkowe szczepienia dziecka

Rodzice mają także prawo do decydowania o sposobie leczenia dziecka, ale także tu uprawnienie jest w określonych przypadkach ograniczone. Osoby, które mieszkają na terytorium Polski, są zobowiązane do poddania się szczepieniom. W przypadku dzieci odpowiedzialni za wypełnienie tego obowiązku są rodzice lub opiekunowie prawni.

Jeśli więc rodzic odmawia zaszczepienia dziecka, przychodnia lekarska zgłasza sprawę do Państwowej Inspekcji Sanitarnej. O fakcie poinformowany zostaje też wojewoda, który (o ile dalsze ponaglenia do zaszczepienia dziecka nie odnoszą skutku) podobnie jak w przypadku obowiązku szkolnego, może w celu wywarcia przymusu nakładać na opiekunów wielokrotnie grzywnę.

Nie można jednak ograniczać dostępu do edukacji nieszczepionym dzieciom>>

W ostateczności, jeśli lekarz rodzinny, inspektor sanitarny lub instytucje opiekuńcze stwierdzą, że rodzice źle zajmują się dzieckiem, sąd rodzinny i opiekuńczy może ograniczyć lub pozbawić opiekunów władzy rodzicielskiej.

5. Transfuzja krwi dziecka

Do ograniczenia lub odebrania władzy rodzicielskiej może dojść także w przypadku, gdy zagrożone jest zdrowie lub życie dziecka - dzieje się tak na przykład, gdy opiekun odmawia innych świadczeń lekarski, na przykład transfuzji krwi.

Lekarz ma bowiem obowiązek udzielać pomocy lekarskiej w każdym przypadku, gdy zwłoka w jej udzieleniu mogłaby spowodować niebezpieczeństwo utraty życia, ciężkiego uszkodzenia ciała lub ciężkiego uszkodzenia ciała lub ciężkiego rozstroju zdrowia, oraz w innych przypadkach niecierpiących zwłoki

W takich przypadkach, gdy transfuzja jest wymagana - jak podczas transplantacji czy operacji kardiochirurgicznych - lekarz może więc zwrócić się do sądu rodzinnego i opiekuńczego o tymczasowe pozbawienie praw rodzicielskich rodziców dziecka, którzy odmawiają zabiegu.