W tygodniku Kadry i Płace w dodatku Ubezpieczenia i Świadczenia (nr 23 z 4 lutego 2016 r.) opisywaliśmy już część zmian, które ustawa z 10 września 2015 r. wprowadziła do ustawy z 29 sierpnia 1997 r. – Ordynacja podatkowa (t.j. Dz.U. z 2015 r. poz. 613 ze zm.) oraz do ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (t.j. Dz.U. z 2015 r. poz. 121 ze zm.; dalej: ustawa systemowa), a dokładnie do przepisów regulujących kwestie zabezpieczeń oraz dochodzenia przez ZUS należności składkowych. Dziś jednak opisujemy je kompleksowo.
Zmiany w podatkach mają wpływ na składki
Jak wiadomo, w wielu przypadkach należności podatkowe i składkowe regulowane są przez te same przepisy ordynacji podatkowej. W przypadku składek – na mocy odesłania z art. 31 ustawy systemowej. Zatem zmiana reguł dotyczących podatków dokonana ustawą z 10 września 2015 r. będzie miała też wpływ na dłużników ZUS.
Co nowego w ordynacji podatkowej / Dziennik Gazeta Prawna
Istotne jest to, że od 1 stycznia 2016 r. w postępowaniu przed ZUS można wysłać pismo z placówki pocztowej w dowolnym kraju UE. Dotychczas, aby termin złożenia pisma uznano za zachowany, musiało być ono nadane w polskim urzędzie pocztowym lub w polskiej placówce konsularnej. Wysłanie pisma z poczty zagranicznego operatora nie prowadziło do zachowania terminu. Dotychczas data nadania pisma w urzędzie pocztowym w innym państwie UE była uznawana tylko w procedurze cywilnej. Od 1 stycznia jest to możliwe także w postępowaniu przed ZUS, ale, co trzeba podkreślić, tylko w odniesieniu do należności składkowych. PRZYKŁAD 1
Zmiana ta jest zdecydowanie korzystna dla dłużników, a potrzebna tym bardziej, że wielu z nich mieszka za granicą.
Co nowego w ustawie systemowej
Ustawa z 10 września 2015 r. wprowadziła też wiele zmian do ustawy systemowej.
Co nowego w ustawie systemowej? / Dziennik Gazeta Prawna
Choć zmiany wydają się drobne, to tylko pozornie, bo mało kto zauważył, jak mocno wzmacniają pozycję ZUS wobec dłużnika. Od stycznia 2016 r. może on na przykład łatwiej przeprowadzić skuteczną egzekucję.
Hipoteka także na udziale
Do tej pory dopuszczalne było jedynie ustanowienie zabezpieczenia na całości, a nie na części ułamkowej użytkowania wieczystego lub spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu. Ograniczało to możliwość wpisywania hipoteki do tych tylko nieruchomości, do których prawo w całości należało do dłużnika. Po zmianach będzie to możliwe nawet wtedy, gdy posiada on tylko udział. PRZYKŁAD 2
Można zatem domniemywać, że zwiększy się liczba kierowanych przez ZUS wniosków o wpis hipoteki. Pojawiają się jednak wątpliwości, czy przełoży się to rzeczywiście na ściągalność, skoro zakład niechętnie wszczyna egzekucję z zabezpieczonych nieruchomości, stosując samą hipotekę raczej jako straszak na dłużników, a nie faktyczne narzędzie wyegzekwowania długu.
Bez udziału sądu
ZUS szybciej wyegzekwuje zaległe składki od dłużnika rzeczowego, tj. od osoby, która jest właścicielem nieruchomości obciążonej hipoteką na rzecz ZUS, mimo że sama nigdy żadnego zadłużenia nie miała. Zmiana przepisów pozwala bowiem na przeprowadzenie w takim wypadku egzekucji w trybie ustawy z 17 czerwca 1966 r. o postępowaniu egzekucyjnym w administracji (t.j. Dz.U. z 2014 r. poz. 1619 ze zm.). Dotychczas nie było to możliwe, bo egzekucja mogła nastąpić wyłącznie w drodze egzekucji sądowej. To wymagało oczywiście uzyskania orzeczenia sądu, co w przypadku egzekucji administracyjnej nie jest potrzebne. PRZYKŁAD 3
Większa odpowiedzialność osób trzecich
Osoba trzecia, np. członek zarządu spółki kapitałowej, odpowiada za nieopłacone składki nie tylko swoim majątkiem odrębnym, lecz także majątkiem objętym wspólnością małżeńską. To pozwala wierzycielowi (ZUS) na ustanawianie hipoteki np. na wspólnym domu. Dotychczas ZUS mógł zabezpieczać się jedynie wtedy, gdy nieruchomość lub jej część ułamkowa należała wyłącznie do osoby trzeciej. Taka luka wynikała z tego, że w ustawie systemowej nie było odesłania do regulujących te kwestie przepisów ordynacji podatkowej. Od 1 stycznia objęcie nawet całego majątku wspólnością małżeńską nie uchroni przed jego obciążeniem i ustanowieniem hipoteki. PRZYKŁAD 4
Odesłania do ordynacji
Nowelizacja wprowadziła zmiany nie tylko do samej treści ustawy systemowej, lecz także zmodyfikowała jej relacje z ordynacją przez usunięcie lub dodanie odesłania do jej przepisów.
Z ustawy systemowej wykreślono odesłanie do przepisów ordynacji mówiących o wydawaniu postanowień w sprawie zaliczenia wpłaty na poczet:
● zaległości,
● odsetek za zwłokę,
● kosztów upomnienia,
● obowiązku wydawania zaświadczeń o wysokości zaległości zbywającego przedsiębiorstwo.
Dotychczas były poważne wątpliwości co do tego, czy ZUS ma obowiązek wydawania tego rodzaju rozstrzygnięć. Nowelizacja wreszcie je usuwa. Ale w praktyce to i tak niewiele zmieni, bo ZUS także przed 2016 r. stał na stanowisku, że tych postanowień wydawać nie musi, i ich nie wydawał. Niemniej jednak zmiana pozbawia płatników możliwości kwestionowania takiej interpretacji przepisów, a dłużnicy ZUS – w przeciwieństwie do dłużników urzędu skarbowego – wymienionych wyżej postanowień nie otrzymają już w świetle obowiązujących przepisów.
Od 1 stycznia nie ma też wątpliwości, jak obliczać odsetki za długi składkowe po ogłoszeniu upadłości płatnika. Zgodnie z przepisami ordynacji, które obecnie stosuje się już także do zaległości składkowych, ogłoszenie upadłości płatnika lub jego następcy prawnego pozostaje bez wpływu na możliwość naliczania odsetek za zwłokę przy obciążeniu odpowiedzialnością osoby trzeciej (np. członka zarządu sp. z o.o.). Dotychczas możliwość obciążenia osoby trzeciej odsetkami za okres po ogłoszeniu upadłości nie wynikała wprost z przepisów, również orzecznictwo sądowe nie było w tej kwestii jednolite. Od tego roku zagadnienie to nie powinno już wywoływać kontrowersji.
Na mocy kolejnego odesłania do Ordynacji wprowadzono również nowe zasady naliczania odsetek. Będą one biegły dla osoby trzeciej (np. spadkobiercy) aż do dnia spłaty zaległości, a nie tak jak dotychczas, tylko do dnia wydania decyzji przenoszącej na nich zadłużenie. Ma to oczywiście zmobilizować dłużników do szybszego uregulowania należności, bo każdy dzień zwłoki będzie dla nich oznaczał realną stratę.
Odpowiedzialność spadkobierców po nowemu
Zagadnienie, któremu warto poświęcić szczególną uwagę, to odpowiedzialność spadkobierców. Nie trzeba bowiem prowadzić firmy ani zasiadać w zarządzie, aby pewnego dnia stać się dłużnikiem ZUS. Warto więc wiedzieć, na jakich zasadach odbywają się obciążenia zaległościami osób trzecich.
Co się zmieniło w egzekucji administracyjnej / Dziennik Gazeta Prawna
Do tej pory decyzje przenoszące odpowiedzialność ze zmarłego dłużnika (płatnika) na jego spadkobierców były wydawane odrębnie na każdego z nich. Obecnie zakład będzie mógł orzec o odpowiedzialności poszczególnych spadkobierców w jednej decyzji. Będzie mógł to zrobić na podstawie wcześniejszych decyzji ostatecznych wydanych wobec spadkodawcy lub jego zobowiązań składkowych wynikających z deklaracji rozliczeniowych. Jeżeli natomiast deklaracja złożona przez spadkodawcę okazała się nieprawidłowa lub jej w ogóle nie złożono, ZUS we wspólnej decyzji będzie jednocześnie ustalał wysokość zobowiązania spadkodawcy.
Problemem może się okazać treść takich decyzji, nie wiadomo, jak ta kwestia zostanie rozstrzygnięta. Jedna decyzja ma ustalać lub obejmować odpowiedzialność każdego ze spadkobierców, a przecież zakres tej odpowiedzialności może być różny w zależności od przeprowadzonego lub nie działu spadku. Odpowiedzialność do czasu działu spadku jest bowiem solidarna. Od chwili działu spadku spadkobiercy ponoszą odpowiedzialność za długi spadkowe tylko do wielkości udziałów w spadku. Zatem w decyzji o odpowiedzialności spadkobierców niezbędne jest rozliczenie całości zadłużenia spadkodawcy proporcjonalnie do wysokości zgodnej z działem spadku dla każdego ze spadkobierców.
WAŻNE Do odpowiedzialności osób trzecich z tytułu zaległości składkowych powstałych przed dniem wejścia w życie nowelizacji stosuje się dotychczasowe zasady.
PRZYKŁAD 1
Odwołanie wysłane z brytyjskiej poczty
Pan Jan prowadził przez kilka lat małą firmę. Nie opłacał regularnie składek, ZUS wydał więc decyzję o stwierdzeniu należności z tego tytułu. Pan Jan nie zgadza się z wysokością zadłużenia określonego w decyzji, chciałby złożyć odwołanie. Przebywa jednak w Wielkiej Brytanii, a na złożenie odwołania zostały mu tylko dwa dni.
Po zmianie nie musi już szukać konsulatu, aby zachować termin do złożenia odwołania. Może je w ciągu dwóch pozostałych dni wysłać z brytyjskiej placówki pocztowej. Niezależnie od tego, kiedy przesyłka trafi do polskiego urzędu, termin do złożenia odwołania będzie zachowany.
PRZYKŁAD 2
Na części ułamkowej
Pan Jan był członkiem zarządu spółki ABC. Spółka nie opłacała składek przez kilka miesięcy. ZUS wydał w 2015 r. decyzję, w której stwierdził odpowiedzialność pana Jana jako osoby trzeciej za te zaległości.
Pan Jan jest wraz z żoną posiada prawo własności do lokalu mieszkalnego oraz udział w prawie użytkowania wieczystego gruntu, na którym stoi budynek. Od 1 stycznia 2016 r. ZUS może skierować do sądu wniosek o obciążenie hipoteką i lokalu mieszkalnego, i udziału w prawie użytkowania wieczystego gruntu.
PRZYKŁAD 3
ZUS sam wystawi tytuł wykonawczy
Pani Anna odziedziczyła po zmarłych rodzicach dom obciążony hipoteką przymusową na rzecz ZUS. W latach 90. prowadzili wspólnie firmę i nie płacili składek. ZUS postanowił wyegzekwować zaległe kwoty.
Przed zmianą przepisów musiałby wystąpić do sądu, aby uzyskać tytuł wykonawczy i móc wystąpić do komornika o przeprowadzenie egzekucji, bo pani Anna jest tylko dłużnikiem rzeczowym. Od 1 stycznia 2016 r. może sam wystawić tytuł wykonawczy i skierować wniosek o przeprowadzenie egzekucji administracyjnej do naczelnika urzędu skarbowego.
PRZYKŁAD 4
Wspólnota nie uchroni przed egzekucją
Pan Grzegorz był członkiem zarządu spółki ABC. Spółka nie płaciła składek przed dość długi czas. ZUS wydał w styczniu 2016 r. decyzję stwierdzającą odpowiedzialność pana Grzegorza jako osoby trzeciej za powstałe zaległości. Pan Grzegorz nie posiada majątku odrębnego poza rzeczami do użytku osobistego, a sporą nieruchomość i położony na niej dom nabył już w trakcie małżeństwa.
Przed zmianą przepisów nie byłoby możliwe ustanowienie hipoteki na nieruchomości, ponieważ wchodzi ona do wspólności małżeńskiej. ZUS może skierować do sądu wniosek o ustanowienie zabezpieczenia także na tego typu nieruchomościach.
Procedura egzekucyjna bardziej skuteczna
Zmianie uległy nie tylko zasady odpowiedzialności za długi składkowe. Znowelizowano także przepisy postępowania egzekucyjnego, dzięki czemu odzyskiwanie należności ZUS ma być skuteczniejsze
Niejako przy okazji uchwalania ustawy z 10 lipca 2015 r. o administracji podatkowej zmieniono dodatkowo inne ustawy: ustawę o postępowaniu egzekucyjnym w administracji oraz ordynację podatkową, których przepisy dotyczą osób zobowiązanych do spłaty zadłużenia wobec ZUS. Znowelizowane przepisy zaczęły obowiązywać 1 stycznia tego roku wraz z opisanymi wcześniej zmianami w ustawie systemowej i ordynacji podatkowej. Nowelizacja miała na celu z jednej strony uelastycznienie całej procedury egzekucyjnej, a z drugiej – kolejne wzmocnienie pozycji ZUS w postępowaniu egzekucyjnym. W tym przypadku ZUS (a dokładniej – dyrektor oddziału ZUS) będzie działał jako organ egzekucyjny, organem nadzoru będzie zaś dyrektor izby skarbowej. TABELA
SMS przed egzekucją
W ustawie o postępowaniu egzekucyjnym w administracji dodano regulację, zgodnie z którą przed podjęciem czynności zmierzających do zastosowania środków egzekucyjnych wierzyciel, czyli ZUS, będzie mógł podejmować działania informacyjne wobec zobowiązanego skierowane na dobrowolne wykonanie przez niego obowiązku. Rozporządzenie wierzycielskie doprecyzowuje, że działania informacyjne mogą być podejmowane w szczególności poprzez internetowy portal informacyjny, krótką wiadomość tekstową (SMS), e-mail, telefon, faks. Tego rodzaju działania wierzyciel może podjąć wtedy, gdy zachodzi uzasadnione okolicznościami przypuszczenie, że zobowiązany dobrowolnie wykona obowiązek bez konieczności wszczęcia egzekucji administracyjnej.
Rozporządzenie wierzycielskie przewiduje też, że takie czynności powinny być rejestrowane w postaci papierowej lub elektronicznej poprzez wskazanie ich formy oraz daty podjęcia. Jednym słowem ZUS przypomni, np. wysyłając SMS do pana Kowalskiego, że ma on nieopłacone składki i powinien je niezwłocznie uregulować.
Pytanie tylko, w jaki sposób pracownicy zakładu mieliby dokonywać ocen, czy zobowiązany jest skłonny dobrowolnie uregulować zaległość, czy też nie, skoro punktem wyjścia każdej sytuacji jest właśnie opóźnienie w wypełnieniu ustawowego obowiązku, jaki spoczywa na płatniku składek? Pozostaje ono bez odpowiedzi. Można mieć jednak uzasadnione obawy co do praktycznego zastosowania nowej regulacji. Niewątpliwe zamysłem ustawodawcy było zwiększenie efektywności działań podejmowanych przez wierzycieli przed formalnym wszczęciem egzekucji, działań podejmowanych de facto w interesie samych zobowiązanych. Dobrowolne uregulowanie zaległości nie narazi bowiem dłużnika na konieczność zapłaty dodatkowych kosztów związanych z prowadzeniem egzekucji.
ZUS może sam zrezygnować...
Od stycznia ZUS zyskał też nowe uprawnienia, jeśli chodzi o wstrzymanie wszczęcia postępowania egzekucyjnego. Trzeba odróżnić dwie sytuacje. ZUS jest zawsze wierzycielem, ale dłużnikiem może być:
1) bezpośrednio płatnik,
2) osoba trzecia, np. wspólnik spółki jawnej.
W pierwszym przypadku od stycznia 2016 r. odstąpienie od czynności zmierzających do egzekucji (a więc w efekcie – samej egzekucji) jest możliwe wtedy, gdy nie upłynęło 12 miesięcy od dnia umorzenia postępowania egzekucyjnego wszczętego na wniosek tego samego wierzyciela i prowadzonego na podstawie tytułu wykonawczego obejmującego inne należności pieniężne zobowiązanego.
Umorzenie musi nastąpić z powodu uznania, że w egzekucji nie uzyska się kwoty przewyższającej wydatki egzekucyjne. ZUS nie jest więc, tak jak dotychczas, przynajmniej w teorii, zobowiązany do wszczynania egzekucji, nawet jeśli już na pierwszy rzut oka widać, że będzie znowu bezskuteczna. ZUS nie może jednak odstąpić od tych czynności, jeśli ujawniony zostanie majątek lub źródła dochodu zobowiązanego przewyższające kwotę wydatków egzekucyjnych. Można się więc spodziewać, że zakład będzie za każdym razem przeprowadzał wnikliwie postępowania wyjaśniające w celu ustalenia składników majątkowych zobowiązanego mogących ewentualnie stanowić przedmiot zajęcia. I znów pojawia się – jako warunek odstąpienia – uzasadnione przypuszczenie, że tak ustalony majątek nie pozwoli na uzyskanie w toku egzekucji kwot przewyższających wydatki egzekucyjne. PRZYKŁAD 5
W przypadku osób, które mogą zostać obciążone długami składkowymi jako osoby trzecie (np. wspólnicy spółki jawnej), procedura jest bardziej skomplikowana. W takiej sytuacji odstąpienie od czynności zmierzających do zastosowania środków egzekucyjnych, oczywiście oprócz spełnienia wskazanych wyżej przesłanek, będzie wymagało również wystąpienia do takiego dłużnika z wezwaniem do złożenia oświadczenia o posiadanym majątku lub źródłach dochodu w terminie 7 dni od doręczenia wezwania. Jeżeli po otrzymaniu wezwania nie zostanie złożone oświadczenie bądź nie zostanie w nim wykazany majątek bądź źródła dochodu zobowiązanego przewyższające kwotę wydatków egzekucyjnych, z których możliwe byłoby prowadzenie egzekucji administracyjnej, za dzień odstąpienia wierzyciel przyjmie dzień doręczenia tego wezwania.
Elementy, jakie powinno zawierać wezwanie oraz sposób doręczenia, określa w sposób jednolity dla wszystkich rozporządzenie wierzycielskie. Wprowadza ono wymóg doręczenia wezwania przesyłką za zwrotnym potwierdzeniem odbioru. Tu jednak nasuwają się wątpliwości, czy faktycznie w takiej sytuacji jakikolwiek dłużnik, mając świadomość, że ZUS mógłby odstąpić od czynności zmierzających do zastosowania środków egzekucyjnych, wskazałby dobrowolnie majątek z którego mogłaby być prowadzona egzekucja.
...i to dwa razy
Jeszcze inaczej wygląda sytuacja, gdy ZUS nie działa z pozycji wierzyciela, ale już po wszczęciu postępowania egzekucyjnego jako organ egzekucyjny. Nowelizacja wprowadza dodatkową przesłankę, w której ZUS jako organ egzekucyjny nie przystępuje do egzekucji. Do tej pory miało to miejsce wtedy, gdy obowiązek, którego dotyczył tytuł wykonawczy, nie podlegał egzekucji administracyjnej lub tytuł wykonawczy nie spełniał wymogów określonych w przepisach ustawy o postępowaniu egzekucyjnym. Teraz organ egzekucyjny musi uprawdopodobnić, że nie uzyska się kwoty przewyższającej wydatki egzekucyjne. Wątpliwe jest, czy dyrektor oddziału ZUS, działając tym razem jako organ egzekucyjny, faktycznie skorzysta z tego uprawnienia, skoro również jako wierzyciel dysponował uprawnieniem do odstąpienia od postępowania egzekucyjnego, o czym pisaliśmy wyżej. Nie bez znaczenia jest przy tym, że należności dochodzone przez ZUS mają charakter publicznoprawny, a decyzja o odstąpieniu od ich dochodzenia powinna być każdorazowo podejmowana po starannym przeanalizowaniu danego przypadku. Trudno zatem oczekiwać, że zakład będzie często korzystał z tej właśnie instytucji.
NIP lub PESEL w tytule wykonawczym
Po zmianach ustawa o postępowaniu egzekucyjnym w administracji przewiduje też, że wierzyciel ( ZUS) jest zobowiązany zamieścić na tytule wykonawczym dodatkowo NIP lub PESEL zobowiązanego, o ile dłużnik taki numer posiada. W praktyce nowelizacja ta niewiele zmieni, ponieważ już teraz zakład zamieszcza te elementy na wystawianych tytułach.
Izba skarbowa działa tylko z urzędu
Ograniczono również w pewnym sensie inicjatywę dłużnika. Działanie organu nadzoru (dyrektora izby skarbowej) w zakresie wstrzymania czynności egzekucyjnych lub samej egzekucji prowadzonej przez nadzorowany organ (dyrektora danego oddziału ZUS) może nastąpić, w szczególnie uzasadnionych przypadkach, wyłącznie z urzędu. Zobowiązany nie będzie mógł złożyć o to wniosku.
Wprawdzie ustawa na ten temat milczy, wydaje się jednak niewłaściwe, aby organ pozostawiał złożony wniosek w aktach bez żadnej odpowiedzi. Powinien przynajmniej poinformować dłużnika na piśmie, że właściwy w tej sprawie jest dyrektor izby skarbowej i to bezpośrednio do niego należy przekazać informacje, które mogłyby uzasadniać wstrzymanie z urzędu, na czas określony, prowadzonej egzekucji.
Brak zażalenia wynika ze znowelizowanej ustawy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji, zgodnie z którą na postanowienie o wstrzymaniu czynności egzekucyjnych lub o wstrzymaniu postępowania egzekucyjnego służy zażalenie wierzycielowi niebędącemu jednocześnie organem egzekucyjnym. Faktycznie znaczy to tyle, że zakład mógłby zaskarżać jedynie te postanowienia o wstrzymaniu postępowania (czynności egzekucyjnych), które prowadzone są przez naczelnika urzędu skarbowego na podstawie tytułów wykonawczych wystawionych i przekazanych przez zakład po uprzednio stwierdzonej całkowitej lub częściowej bezskuteczności egzekucji prowadzonej przez dyrektora oddziału ZUS.
Organ egzekucyjny uzyska więcej informacji
Jak się okazuje, dotychczas niektóre banki odmawiały, i to wcale nierzadko, udzielania prowadzącemu egzekucję dyrektorowi oddziału ZUS informacji, np. o stanie obrotów na rachunku zobowiązanego. Z punktu widzenia samego zobowiązanego było to jak najbardziej korzystne, lecz nie sprzyjało skutecznej egzekucji. Wprowadzona modyfikacja ma w założeniu być lekarstwem na dotychczasowe problemy w tym zakresie, i jeśli tak się stanie, zwiększy to być może skuteczność podejmowanych działań egzekucyjnych. Warunkiem uzyskania takich informacji od banku jest jednak formalne wszczęcie postępowania egzekucyjnego.
ZUS sam oceni swoje postępowanie
Skargi na czynności egzekucyjne i na przewlekłość prowadzonego postępowania egzekucyjnego rozpatrują organy egzekucyjne, a nie – jak do tej pory – organ nadzoru, czyli dyrektor izby skarbowej. W przypadku ZUS to dyrektor danego oddziału jako organ egzekucyjny będzie teraz badał zarówno pod względem formalnym, jak i merytorycznym złożone w toku postępowania egzekucyjnego skargi. Trzeba pamiętać, że będzie to dotyczyło tylko skarg złożonych po 1 stycznia 2016 r., a nie tych wcześniejszych, które zgodnie z dotychczas obowiązującymi zasadami przekazuje się dyrektorowi izby skarbowej.
Termin na złożenie skargi na czynności egzekucyjne nadal wynosi 14 dni od dnia zawiadomienia zobowiązanego o dokonanej czynności egzekucyjnej. Po przeprowadzeniu postępowania wyjaśniającego dyrektor oddziału ZUS musi rozstrzygnąć sprawę co do istoty w formie postanowienia. W przypadku uznania skargi za zasadną organ rozstrzygający skargę powinien uchylić zaskarżoną czynność egzekucyjną lub usunąć stwierdzone wady czynności. Jeśli natomiast uzna skargę za niezasadną, to powinien ją oddalić.
Gdyby skarga została wniesiona po upływie ustawowego terminu, należy liczyć się z odmową wszczęcia przez organ egzekucyjny postępowania, co nie wyklucza działania organu z urzędu, o ile faktycznie zaszły przesłanki do uchylenia nieprawidłowej czynności egzekucyjnej.
Trudno ocenić, w jaki stopniu ta zmiana będzie korzystna dla zobowiązanych, skoro skargi będą rozpatrywane przez ten sam podmiot, który prowadzi egzekucję. Nie można z góry zakładać braku obiektywizmu po stronie organu egzekucyjnego. To byłoby niedopuszczalne, tym bardziej że na jego rozstrzygnięcie o oddaleniu skargi będzie stronie przysługiwało zażalenie.
Nowe rozstrzygnięcie o kosztach
Zmienione zostały zasady podejmowania przez organ egzekucyjny rozstrzygnięcia o wysokości powstałych w toku postępowania kosztów egzekucyjnych. Organ egzekucyjny ma obowiązek pisemnego zawiadomienia zobowiązanego o wysokości powstałych kosztów egzekucyjnych, gdy dłużnik wystąpi o to z wnioskiem złożonym w terminie 6 miesięcy od dnia, w którym:
● wyegzekwowano wykonanie obowiązku (w przypadku egzekucji z nieruchomości od dnia, w którym postanowienie o przyznaniu własności nieruchomości stało się ostateczne),
● postanowienie o umorzeniu postępowania egzekucyjnego stało się ostateczne.
Nie dotyczy to jednak przypadków, w których koszty egzekucyjne obciążą wierzyciela, ponieważ w takiej sytuacji organ egzekucyjny (czyli ZUS albo naczelnik urzędu skarbowego, jeżeli egzekucja jest prowadzona np. z nieruchomości) powinien skierować właśnie do niego zawiadomienie o wysokości kosztów egzekucyjnych w terminie jednego miesiąca od dnia doręczenia wierzycielowi ostatecznego postanowienia o umorzeniu postępowania egzekucyjnego.
Wydanie przez dyrektora oddziału ZUS postanowienia w sprawie kosztów będzie konieczne wtedy, gdy w terminie 14 dni od dnia doręczenia zawiadomienia o wysokości koszów egzekucyjnych wystąpi o to wierzyciel bądź zobowiązany. W przeciwnym razie organ egzekucyjny nie ma obowiązku wydawania takiego postanowienia.
Ordynacja podatkowa znowu zmieniona
Ustawodawca dokonał również ustawą z 10 lipca 2015 r. zmiany art. 108 ordynacji podatkowej. ZUS nie musi już przed orzeczeniem o odpowiedzialności osoby trzeciej za zaległości (w tym przypadku składkowe) wydawać decyzji określającej wysokość zobowiązania wobec dłużnika pierwotnego-płatnika składek.
W sprawach, w których wobec płatnika składek nie została wydana decyzja o wysokości zadłużenia i nie było wobec niego prowadzone postępowanie egzekucyjne, postępowanie w sprawie przeniesienia na osoby trzecie odpowiedzialności za zobowiązania nie będzie mogło być wszczęte przed dniem odstąpienia wobec płatnika składek od czynności zmierzających do zastosowania środków egzekucyjnych. Egzekucja zobowiązania wynikającego z wydanej już decyzji o odpowiedzialności osoby trzeciej może być wszczęta dopiero wtedy, gdy odstąpiono od czynności zmierzających do zastosowania środków egzekucyjnych albo nie przystąpiono do egzekucji administracyjnej w wyniku uprawdopodobnienia przez organ braku możliwości uzyskania w toku egzekucji kwoty przewyższającej wydatki egzekucyjne.
Jakich informacji o dłużnikach ZUS może żądać od banku? / Dziennik Gazeta Prawna
Nowa regulacja nie znajdzie zastosowania do tych postępowań w sprawie przeniesienia odpowiedzialności na osoby trzecie, które zostały wszczęte i niezakończone przed 1 stycznia 2016 r.
WAŻNE Takich samych informacji jak od banków ZUS może zażądać również do spółdzielczych kas oszczędnościowo-kredytowych oraz podmiotów prowadzących rachunki papierów wartościowych lub inne rachunki, na których zapisane są instrumenty finansowe, a także rachunki pieniężne.
WAŻNE Dłużnik nie będzie mógł wystąpić z wnioskiem o wstrzymanie prowadzonej egzekucji do dyrektora izby skarbowej. Gdyby złożył taki wniosek bezpośrednio do organu prowadzącego egzekucję, dyrektor oddziału ZUS nie ma obowiązku przekazania go do adresata – dyrektora izby skarbowej.
! Na wydane przez dyrektora izby skarbowej postanowienie o wstrzymaniu czynności egzekucyjnych lub postępowania egzekucyjnego prowadzonego przez dyrektora oddziału ZUS nie służy zakładowi zażalenie.
! Jeżeli dłużnikiem jest płatnik, to ZUS jako wierzyciel bada jego majątek, ale nie musi żądać od dłużnika oświadczenia o jego sytuacji finansowej. Inaczej, gdy dłużnikiem jest osoba trzecia, np. wspólnik spółki jawnej. Wtedy ZUS musi wystąpić do takiego dłużnika z wezwaniem do złożenia oświadczenia o posiadanym majątku lub źródłach dochodu.
Tabela 1. Kto może działać jako organ egzekucyjny
Dyrektor oddziału ZUS Naczelnik urzędu skarbowego
Gdy egzekucja jest prowadzona wyłącznie z:wynagrodzenia za pracę,świadczeń z ubezpieczenia społecznego,z renty socjalnej,z wierzytelności pieniężnych,rachunków bankowych. Może prowadzić egzekucję z każdego, dozwolonego prawem przedmiotu, w tym nieruchomości obciążonej hipoteką.
PRZYKŁAD 5
Sytuacja dłużnika bez zmian
Pan Adam prowadził małą firmę, przez kilkanaście miesięcy nie płacił składek. ZUS wydał decyzję stwierdzającą wysokość zadłużenia, a po pewnym czasie wszczął egzekucję. W trakcie jej prowadzenia okazało się jednak, że pan Adam nie posiada żadnego majątku – jest bezrobotny, mieszka z rodziną w domu, którego nie jest właścicielem. Egzekucja została więc umorzona we wrześniu 2015 r.
ZUS może w lutym 2016 r. tylko zbadać, czy nadal ewentualnie uzyskane w postępowaniu kwoty nie przewyższą wydatków egzekucyjnych. Jeśli sytuacja się nie zmieniła, to nie musi wszczynać egzekucji.