Nie kto inny jak zleceniodawca musi rozstrzygnąć, jakie składki płaci zleceniobiorca. Ten pierwszy jest bowiem płatnikiem i to on musi dokonać prawidłowego zgłoszenia do ZUS.
Dziennik Gazeta Prawna
Dziennik Gazeta Prawna
Dziennik Gazeta Prawna
Zatrudnienie zleceniobiorcy rodzi dla zleceniodawcy określone obowiązki względem ZUS. Zleceniodawca staje się płatnikiem składek ZUS, do którego należy m.in. rozstrzyganie, jakim ubezpieczeniom powinien podlegać zatrudniony przez niego zleceniobiorca. Zatem płatnik ma obowiązek od razu w sposób prawidłowy dokonać zgłoszenia zleceniobiorcy do właściwych ubezpieczeń. Jaki charakter mają ubezpieczenia, które mogą obejmować osoby zatrudnione na podstawie umowy-zlecenia lub innej umowy o świadczenie usług, do której zgodnie z przepisami kodeksu cywilnego stosuje się przepisy dotyczące zlecenia?
Otóż zgodnie z naczelną zasadą wyrażoną w art. 6 ust. 1 pkt 4 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych obowiązkowym ubezpieczeniom emerytalnym i rentowym podlegają osoby wykonujące pracę na podstawie umowy agencyjnej lub umowy-zlecenia albo innej umowy o świadczenie usług, do której zgodnie z kodeksem cywilnym stosuje się przepisy dotyczące zlecenia, zwane dalej zleceniobiorcami, oraz osoby z nimi współpracujące. Na mocy ust. 4 te osoby nie podlegają obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym, jeżeli są uczniami gimnazjów, szkół ponadgimnazjalnych, szkół ponadpodstawowych lub studentami, do ukończenia 26 lat.
Natomiast w warunkach zbiegu umowy-zlecenia z innymi tytułami do obowiązkowych ubezpieczeń w wielu przypadkach wykonywanie umowy-zlecenia nie powoduje obowiązku ubezpieczeń społecznych. Dzieje się tak, gdy zleceniobiorca opłaca z innego tytułu obowiązkowe składki na ubezpieczenia emerytalne i rentowe od miesięcznej podstawy wynoszącej co najmniej minimalne wynagrodzenie, a w przypadku zbiegu z działalnością gospodarczą od podstawy wynoszącej co najmniej 60 proc. prognozowanego miesięcznego wynagrodzenia. Wówczas ubezpieczenia emerytalne i rentowe z umowy-zlecenia mają charakter dobrowolny, a nie obowiązkowy. TABELA 1
Między ubezpieczeniem dobrowolnym a obowiązkowym istnieje sporo różnic dotyczących nie tylko woli ich podlegania. Przede wszystkim różni się okres, w jakim osoba podlega ubezpieczeniom. W przypadku obowiązkowych ubezpieczeń zleceniobiorca podlega ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowemu od dnia oznaczonego w umowie jako dzień rozpoczęcia jej wykonywania do dnia jej rozwiązania lub wygaśnięcia. Natomiast przy dobrowolnych ubezpieczeniach emerytalnych i rentowych zleceniobiorca podlega ubezpieczeniom od dnia wskazanego we wniosku o objęcie tymi ubezpieczeniami, nie wcześniej jednak niż od dnia, w którym wniosek został złożony, przy czym ustają one od dnia wskazanego we wniosku o wyłączenie z tych ubezpieczeń. Nie wcześniej jednak niż od dnia, w którym wniosek został złożony, lub od dnia powstania tytułu do obowiązkowych ubezpieczeń. PRZYKŁADY 1 I 2
Różnica w zakresie obowiązkowych i dobrowolnych ubezpieczeń wynika chociażby z zawartości pozycji i pól w formularzu ZUS ZUA, gdzie płatnik musi zadeklarować wprost, do jakich ubezpieczeń zgłasza zleceniobiorcę i od jakiego momentu oraz kodu ubezpieczenia. Za zleceniobiorców, którzy dobrowolnie przystąpili do ubezpieczenia emerytalnego i rentowego, płatnik nie opłaca składek na Fundusz Pracy i Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych.
Prawidłowe ustalenie, jakim ubezpieczeniom podlega zleceniobiorca, ma wpływ na objęcie lub nie takiej osoby ubezpieczeniem chorobowym. Zgodnie z art. 11 ust. 2 ustawy systemowej zleceniobiorca objęty obowiązkowo ubezpieczeniami emerytalnym i rentowym dobrowolnie na swój wniosek może przystąpić do ubezpieczenia chorobowego. W myśl art. 14 ust. 1 ustawy systemowej objęcie dobrowolnym ubezpieczeniem chorobowym następuje od dnia wskazanego we wniosku, nie wcześniej niż od dnia, w którym wniosek został zgłoszony.
Sytuacja może ulec zmianie
W praktyce często się zdarza, że płatnik prawidłowo zgłosił zleceniobiorcę do ubezpieczeń na podstawie dokumentów i informacji uzyskanych od niego, ale po jakimś czasie stan faktyczny objęty tymi dokumentami czy informacją uległ zmianie, o której zleceniobiorca nie poinformował płatnika. Wówczas dochodzi do nieprawidłowości w ZUS. Przykładowo płatnik zgłosił zleceniobiorcę tylko do ubezpieczenia zdrowotnego, gdyż ten oświadczył i udokumentował opłacanie składek na ubezpieczenia społeczne z tytułu prowadzonej działalności gospodarczej. Po jakimś czasie od zatrudnienia zleceniobiorca zawiesił prowadzenie działalności gospodarczej, o czym nie poinformował zleceniodawcy odgrywającego w stosunku do niego roli płatnika składek. W takiej sytuacji od momentu zawieszenia działalności gospodarczej umowa-zlecenie stała się jedynym tytułem do obowiązkowych ubezpieczeń emerytalnych i rentowych.
Należy się liczyć z tym, że wcześniej czy później ZUS zażąda od płatnika prawidłowego zgłoszenia zleceniobiorcy do ubezpieczeń oraz uregulowania zaległych składek, zarówno tych finansowanych przez płatnika, jak i ubezpieczonego. PRZYKŁADY 3 I 4
W jaki sposób usunąć powstałe nieprawidłowości w ZUS? To będzie zależało od rodzaju danych objętych zgłoszeniem. W zgłoszeniu do ubezpieczeń mamy dane identyfikacyjne i dane dotyczące charakteru ubezpieczeń. Różne rodzaje danych poprawiamy bowiem na innych formularzach. TABELA 2
Tryb postępowania wynikający z art. 36 ust. 14 ustawy systemowej uniemożliwia zleceniobiorcy przystąpienie do dobrowolnych ubezpieczeń (zarówno emerytalnych i rentowych, jak i chorobowego) wstecz. PRZYKŁADY 5 I 6
Oskładkowanie umów-zleceń po 1 stycznia 2016 r. prowadzi do sytuacji, w której zleceniobiorcy co do zasady będą zgłaszani do obowiązkowych ubezpieczeń emerytalnych i rentowych chociażby z uwagi na art. 34 ust. 6 ustawy systemowej. Z przepisu tego wynika, że jeżeli do opłacania składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe jest zobowiązany więcej niż jeden płatnik, składka jest opłacana przez każdego płatnika, chyba że ubezpieczony przedłoży płatnikowi dokumenty, z których wynika brak konieczności opłacania obowiązkowych składek. Ryzyko zgłoszenia zleceniobiorcy do niewłaściwych ubezpieczeń spoczywa na płatniku, to płatnik będzie musiał w przyszłości naprawić błąd, który powstał nie z jego winy. Często naprawienie błędu wiąże się z konsekwencjami finansowymi, jak opłacenie składek za ubezpieczonego w tej części, którą powinien sfinansować z własnych środków, czy zapłata odsetek.
Problemy z objęciem zleceniobiorcy właściwymi ubezpieczeniami mogą się ujawnić w momencie, kiedy zleceniobiorca będzie chciał uzyskać świadczenie z ubezpieczenia chorobowego. Jeżeli zakład ustali, że zleceniobiorca opłacający obowiązkowe składki na ubezpieczenia społeczne, w tym chorobową, w rzeczywistości z wykonywanej umowy podlegał ubezpieczeniom dobrowolnie, to nie uwzględni tego tytułu przy ustalaniu świadczenia. PRZYKŁAD 7
Powszechne, często nieuzasadnione objęcie zleceniobiorcy obowiązkowymi ubezpieczeniami społecznymi, może ograniczyć prawo tych osób do ubezpieczeń o charakterze dobrowolnym. Przykładowo, kiedy płatnik zgłosił zleceniobiorcę do obowiązkowych ubezpieczeń społecznych w styczniu, a w marcu ustalił, że postąpił nieprawidłowo, bo zleceniobiorca z tytułu wykonywanej u niego umowy powinien podlegać ubezpieczeniom na zasadzie dobrowolności, dokonuje wówczas wyrejestrowania z obowiązkowych ubezpieczeń na druku ZUS ZWUA z datą zgłoszenia i zgłasza zleceniobiorcę do ubezpieczenia zdrowotnego na druku ZUS ZZA z datą wyrejestrowania. Jednak w tym przypadku zleceniobiorca nie może zostać objęty na jego wniosek dobrowolnymi ubezpieczeniami emerytalnymi i rentowymi od daty rozpoczęcia wykonywania umowy, tzn. wstecz i w ten sposób traci prawo do tych ubezpieczeń. PRZYKŁAD 8
Jeżeli chodzi o ubezpieczenie zdrowotne, to ma ono charakter bezwzględny, co oznacza, że składkę zdrowotną opłaca się z każdego tytułu rodzącego obowiązek ubezpieczeń społecznych, bez względu na to, czy osoba opłaca składki emerytalne i rentowe obowiązkowo, czy dobrowolnie.
WAŻNE
● zgłoszenia do dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego można dokonać tylko na bieżąco – nie można do niego przystąpić z datą wsteczną,
● do dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego nie mogą przystąpić osoby, które z tytułu wykonywanej umowy podlegają dobrowolnym ubezpieczeniom emerytalnym i rentowemu
! Obowiązek odprowadzania składek za zleceniobiorcę nie jest ustalany raz na cały okres trwania umowy. W każdym miesiącu może on wyglądać inaczej, bo jest uzależniony od istnienia drugiego tytułu ubezpieczenia
Tabela 1
Tabela 2 Dane zgłoszeniowe

PRZYKŁAD 1
Zgłoszenie pierwszego dnia
Zleceniobiorca zawarł umowę-zlecenie na okres od 1 lutego do 31 marca. Płatnik ustalił, że podlega on obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym (tj. emerytalnemu, rentowym i wypadkowemu) oraz obowiązkowo ubezpieczeniu zdrowotnemu. Zgłoszenia dokonał na druku ZUS ZUA z kodem tytułu ubezpieczenia i datą powstania obowiązku ubezpieczeń 1 lutego. 31 marca umowa-zlecenia wygasła i płatnik wyrejestrował zleceniobiorcę z ubezpieczeń na druku ZUS ZWUA z datą 1 kwietnia.
PRZYKŁAD 2
Wniosek zleceniobiorcy
Zleceniobiorca rozpoczął wykonywanie umowy-zlecenia 15 stycznia. Na podstawie dokumentów przedłożonych przez zleceniobiorcę płatnik ustalił, że podlega on tylko obowiązkowo ubezpieczeniu zdrowotnemu. Jednak zleceniobiorca 15 stycznia złożył płatnikowi wniosek o objęcie dobrowolnymi ubezpieczeniami emerytalnymi i rentowymi. Płatnik dokonał zgłoszenia zleceniobiorcy do dobrowolnych ubezpieczeń społecznych (emerytalnego, rentowego i wypadkowego) oraz do obowiązkowego ubezpieczenia zdrowotnego na druku ZUS ZUA z kodem ubezpieczenia 04 11 XX z datą powstania obowiązku, czyli z 15 stycznia.
PRZYKŁAD 3
Zawiadomienie ZUS
Płatnik zgłosił zleceniobiorcę tylko do obowiązkowego ubezpieczenia zdrowotnego z datą powstania obowiązku ubezpieczeń, tj. od 10 stycznia 2016 r. W wyniku zawiadomienia ZUS, że zleceniobiorca powinien podlegać także obowiązkowym ubezpieczeniom emerytalnym i rentowym płatnik wyrejestrował zleceniobiorcę z ubezpieczenia zdrowotnego na druku ZUS ZWUA z datą dokonania zgłoszenia, tj. 10 stycznia 2016 r., i ponownie dokonał zgłoszenia do obowiązkowych ubezpieczeń emerytalnych, rentowych, wypadkowego i zdrowotnego na druku ZUS ZUA z datą powstania obowiązku tych ubezpieczeń – 10 stycznia 2016 r. W tym przypadku kod tytułu ubezpieczenia 04 11 XX nie zmienił się.
PRZYKŁAD 4
Raporty zerowe
Płatnik zgłosił zleceniobiorcę na jego wniosek do dobrowolnych ubezpieczeń emerytalnych i rentowych oraz do obowiązkowego ubezpieczenia zdrowotnego z datą 15 stycznia 2016 r. z kodem tytułu ubezpieczenia 04 11 XX. Zakład poinformował płatnika, że ubezpieczony z tytułu wykonywanej u niego umowy powinien podlegać ubezpieczeniom emerytalnym i rentowym obowiązkowo, a nie dobrowolnie, gdyż w imiennych raportach ZUS RCA sporządzanych przez innego płatnika nie są wykazywane składki (raporty zerowe). W tym przypadku płatnik obowiązany jest wyrejestrować zleceniobiorcę z ubezpieczeń na druku ZUS ZWUA z datą 15 stycznia 2016 i ponownie zgłosić do ubezpieczeń, tym razem obowiązkowych ubezpieczeń społecznych (emerytalnych, rentowych, wypadkowego) i ubezpieczenia zdrowotnego z datą 15 stycznia i nowym kodem tytułu ubezpieczenia 04 11 XX.
PRZYKŁAD 5
Wniosek o objęcie ubezpieczeniem
Zleceniobiorca zatrudniony w okresie od 1 stycznia do 31 maja został zgłoszony do obowiązkowych ubezpieczeń emerytalnego, rentowego, wypadkowego i zdrowotnego z datą 1 stycznia. Nie przystąpił do dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego, jednak 15 lutego złożył płatnikowi pisemny wniosek o objęcie go tym ubezpieczeniem. Płatnik w celu objęcia zleceniobiorcy dobrowolnym ubezpieczeniem chorobowym z datą 15 lutego wyrejestrował zleceniobiorcę na druku ZUS ZWUA i ponownie zgłosił go na druku ZUS ZUA do obowiązkowych ubezpieczeń emerytalnego, rentowego, wypadkowego, zdrowotnego i do dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego.
PRZYKŁAD 6
Konieczne wyrejestrowanie
Zleceniobiorca zatrudniony w firmie A od 1 lutego do 31 lipca został zgłoszony tylko do ubezpieczenia zdrowotnego, ponieważ posiadał inny tytuł do obowiązkowych ubezpieczeń emerytalnego i rentowego w firmie B. Płatnik B objął zleceniobiorcę na jego wniosek dobrowolnym ubezpieczeniem chorobowym. ZUS w kwietniu poinformował płatnika A, że zleceniobiorca z tytułu wykonywanej umowy powinien podlegać obowiązkowym ubezpieczeniom emerytalnym i rentowym, ponieważ płatnik B w raportach składkowych ZUS RCA za luty i marzec nie wykazał za tego ubezpieczonego składek. W tej sytuacji płatnik A jest zobowiązany wyrejestrować zleceniobiorcę z ubezpieczenia zdrowotnego na druku ZUS ZWUA z datą 1 lutego i dokonać zgłoszenia do obowiązkowych ubezpieczeń emerytalnych, rentowych i wypadkowego. Musi również zgłosić zleceniobiorcę do ubezpieczenia zdrowotnego na druku ZUS ZUA z datą 1 lutego. Ponieważ płatnik dokonuje czynności zgłoszeniowych w kwietniu, zleceniobiorca nie może wnosić o objęcie dobrowolnym ubezpieczeniem chorobowym od 1 lutego.
PRZYKŁAD 7
Dobrowolne chorobowe wykluczone
Zleceniobiorca od 1 lutego do 30 czerwca podlegał obowiązkowo ubezpieczeniom społecznym z tytułu umowy-zlecenia wykonywanej w firmie A i dobrowolnie przystąpił do ubezpieczenia chorobowego. Składki były płacone od podstawy 5000 zł miesięcznie. W czerwcu zleceniobiorca zachorował i za okres absencji należał mu się zasiłek z ubezpieczenia chorobowego. Płatnik nie był uprawniony do wypłaty zasiłków, więc dokumenty o wypłatę zostały przekazane do ZUS. Jeżeli zakład stwierdzi, że zleceniobiorca miał inny, wcześniejszy tytuł do obowiązkowych ubezpieczeń, a miesięczna podstawa wymiaru składek wynosiła co najmniej minimalne wynagrodzenie, to uzna, iż umowa-zlecenie zawarta z firmą A stanowiła tytuł do dobrowolnych ubezpieczeń emerytalnych i rentowych. Wyklucza to przystąpienie do dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego. W takiej sytuacji płatnik A będzie musiał wyrejestrować zleceniobiorcę z obowiązkowych ubezpieczeń: emerytalnego, rentowego, wypadkowego i zdrowotnego oraz z dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego na druku ZUS ZWUA z datą zgłoszenia, tj. 1 lutego. Będzie musiał zgłosić zleceniobiorcę do obowiązkowego ubezpieczenia zdrowotnego na druku ZUS ZZA z datą 1 lutego.
PRZYKŁAD 8
Podstawa wymiaru powyżej minimalnego
Zleceniobiorca 20 stycznia, tj. z datą rozpoczęcia wykonywania umowy-zlecenia, został zgłoszony przez płatnika A do obowiązkowych ubezpieczeń społecznych i ubezpieczenia zdrowotnego. W marcu na podstawie przedłożonych przez zleceniobiorcę informacji RMUA za styczeń i luty płatnik ustalił, że podlegał on obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym z tytułu umów zawartych z firmą B, a podstawa wymiaru składek była wyższa od kwoty minimalnego wynagrodzenia. W tej sytuacji płatnik A wyrejestrował zleceniobiorcę z obowiązkowych ubezpieczeń na druku ZUS ZWUA z datą 20 stycznia i dokonał zgłoszenia zleceniobiorcy do ubezpieczenia zdrowotnego ZUS ZZA z datą 20 stycznia. Ta operacja sprawiła, że zleceniobiorca nawet gdyby chciał opłacać składki z umowy zawartej z płatnikiem A na zasadzie dobrowolności od 20 stycznia, to nie może skutecznie złożyć takiego wniosku w marcu.
W dokumentach rozliczeniowych są błędy? Trzeba poprawić
Płatnik musi przekazać do ZUS imienny raport miesięczny, w którym wystąpiły nieprawidłowości, oraz skorygowaną deklarację ZUS DRA
Zmiana dokumentów zgłoszeniowych zleceniobiorcy dokonana w ZUS powoduje obowiązek korekty również dokumentów rozliczeniowych sporządzonych za tego ubezpieczonego. TABELA 3
Korekta raportów składkowych jest dokonywana w ramach danego 6-znakowego kodu tytułu ubezpieczenia. Jeżeli płatnik przekazał raport składkowy za osobę, za którą nie powinien być sporządzony, korekty dokona poprzez sporządzenie nowego raportu z podstawą zerową i zerowymi składkami. Natomiast korekta deklaracji rozliczeniowej ZUS DRA jest konsekwencją skorygowania miesięcznych raportów składkowych.
Zgodnie z art. 47 ust. 3 ustawy systemowej płatnik, sporządzając korektę dokumentów rozliczeniowych, jest zobowiązany przekazać do ZUS komplet dokumentów rozliczeniowych korygujących, na który składa się imienny raport miesięczny, w którym wystąpiły nieprawidłowości, oraz skorygowaną deklarację ZUS DRA.
Identyfikator korygowanych dokumentów rozliczeniowych to kolejny numer dokumentu za dany miesiąc, np. 02, 03, 04 itd. przy czym należy pamiętać, że imienny raport korygujący powinien być oznaczony tym samym identyfikatorem, co deklaracja rozliczeniowa korygująca, do której jest dołączany.
Korygowanie dokumentów rozliczeniowych zawsze prowadzi do określonych skutków finansowych, może wystąpić nadpłata lub niedopłata składek zarówno po stronie płatnika, jak i ubezpieczonego. W dalszej części odniosę się do skutków korekty powstałych po stronie ubezpieczonego. PRZYKŁAD 9
Po przesłaniu korekty dokumentów rozliczeniowych do ZUS na koncie płatnika powstanie nadpłata składek na ubezpieczenia społeczne i niedopłata składki zdrowotnej. Niezależnie od tego, w jaki sposób płatnik rozliczy nadpłacone składki z zakładem, zawsze ma obowiązek zwrócić ubezpieczonemu nadpłacone składki, które uprzednio były pobrane z jego środków.
Sytuacja wygląda inaczej, gdy w wyniku korekty trzeba będzie dopłacić składki na ubezpieczenia społeczne czy ubezpieczenia zdrowotne. PRZYKŁAD 10
Obowiązek zapłaty zaległych składek wraz z odsetkami za zwłokę spoczywa wyłącznie na płatniku. Musi on opłacić z własnych środków składki zarówno w części finansowanej przez płatnika, jak i w części, którą powinien sfinansować ubezpieczony z własnych środków, czyli w całości. Ewentualne roszczenie skierowane do ubezpieczonego o zwrot zapłaconych za niego składek wchodzi w rachubę, ale wyegzekwowanie takich należności jest już utrudnione.
Skutki podatkowe
Nadpłata lub niedopłata składek w ZUS powinna być również rozliczona pod względem podatkowym. Nadpłacone składki na ubezpieczenia społeczne płatnik ma obowiązek zwrócić ubezpieczonemu z własnych środków, niezależnie w jaki sposób rozliczy się z zakładem.
Jak więc rozliczyć podatkowo zwrócone ubezpieczonemu składki na ubezpieczenia społeczne, które uprzednio zmniejszały mu podstawę opodatkowania?
Otóż zwrot składek na ubezpieczenia społeczne stanowi przychód z umowy-zlecenia zgodnie z art. 13 pkt 8 w zw. z art. 11 ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, niezależnie od tego, czy umowa trwa, wygasła czy została rozwiązana. Przychód z tytułu zwrotu składek na ubezpieczenia społeczne podlega opodatkowaniu na zasadach ogólnych, zgodnie z art. 41 ust. 1 powołanej ustawy. Od przychodu z tytułu zwrotu składek na ubezpieczenia społeczne płatnik nie nalicza bieżących składek, ma jednak obowiązek pobrać zaliczkę na podatek dochodowy i całą operację uwzględnić w informacji PIT-11. PRZYKŁAD 11
W sytuacji gdy powstanie niedopłata składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe, płatnik ma obowiązek wpłacić zaległe składki do ZUS w całości, zarówno w części własnej, jak i w części, którą powinien sfinansować ubezpieczony z własnych środków. Opłacenie składek za ubezpieczonego stanowi niewątpliwie korzyść tej osoby. Korzyść ta jako przychód powstaje w dacie zapłaty składek na konto ZUS. Z praktyki organów podatkowych wynika, że w sytuacji opłacenia składek za aktualnie pracującego zleceniobiorcę powstaje u niego przychód z umowy-zlecenia zgodnie z art. 13 pkt 8 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych. W tym przypadku płatnik ma obowiązek od powstałego przychodu pobrać zaliczkę na podatek dochodowy. Natomiast opłacenie składek za zleceniobiorcę, z którym zawarta umowa wygasła lub została rozwiązana, stanowi przychód z innych źródeł, o którym mowa w art. 20 ust. 1 ustawy. W tym przypadku powstały przychód zleceniodawca jedynie uwzględnia w informacji PIT-8C.
Kiedy w wyniku korekty powstała niedopłata składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe, mamy do czynienia z nadpłaconą składką zdrowotną. Jeśli płatnik nie zwróci ubezpieczonemu nadpłaconej składki zdrowotnej, a jej wartość skompensuje z kwotą niedopłaconych składek na ubezpieczenia społeczne, rzeczywisty koszt zapłaconych składek za ubezpieczonego ulegnie zmniejszeniu. PRZYKŁAD 12
Gdyby korekta dokumentów rozliczeniowych w ZUS dotyczyła zleceniobiorcy, którego umowa wygasła lub została rozwiązana, zapłacone za niego składki w wysokości 204,93 zł stanowią przychód z innych źródeł, który powinien być wykazany w informacji PIT-8C.
WAŻNE W przypadku gdy nieprawidłowości zauważono wyłącznie w deklaracji rozliczeniowej ZUS DRA, płatnik nie składa imiennych raportów miesięcznych, tylko skorygowaną deklarację ZUS DRA
! Od przychodu z tytułu zwrotu składek na ubezpieczenia społeczne płatnik nie nalicza bieżących składek, ma jednak obowiązek pobrać zaliczkę na podatek dochodowy
Tabela 3
PRZYKŁAD 9
Korekta na podstawie ZUS RMUA
Zleceniobiorca w lutym wykonywał równolegle dwie umowy-zlecenia, jedną z płatnikiem A od 1 stycznia z wynagrodzeniem miesięcznym 2000 zł, drugą z płatnikiem B wykonywaną od 1 lutego z wynagrodzeniem 1000 zł miesięcznie. Obaj płatnicy zgłosili zleceniobiorcę do obowiązkowych ubezpieczeń emerytalnych i rentowych oraz ubezpieczenia zdrowotnego. W marcu zleceniobiorca przedłożył płatnikowi B informację ZUS RMUA wydaną przez płatnika A. Na podstawie informacji RMUA płatnik A ustalił, że umowa-zlecenie wykonywana w lutym na jego rzecz stanowiła tytuł do dobrowolnych, a nie obowiązkowych ubezpieczeń społecznych.
Co powinien zrobić płatnik, aby prawidłowo rozliczyć składki za luty za tego zleceniobiorcę?
KROK 1. Wyrejestrować zleceniobiorcę z obowiązkowych ubezpieczeń na druku ZUS ZWUA z kodem 04 11 XX z datą 1 lutego.
KROK 2. Zgłosić zleceniobiorcę do obowiązkowego ubezpieczenia zdrowotnego na druku ZUS ZZA z kodem 04 11 XX z datą powstania obowiązku ubezpieczeń, tj. 1 lutego.
KROK 3. Dokonać korekty: 1) imiennego raportu ZUS RCA za luty, wykazując podstawę wymiaru składek „0” i składki w wysokości „0”,
2) imiennego raportu ZUS RZA za luty, wykazując podstawę wymiaru składki na ubezpieczenie zdrowotne 1000 zł i składkę zdrowotną w wysokości 90 zł,
3) deklaracji rozliczeniowej ZUS DRA za luty, uwzględniając w niej skorygowane imienne raporty składkowe.
Rezultat
Korekta imiennych raportów składkowych za luty spowodowała po stronie zleceniobiorcy nadpłatę składek na ubezpieczenia społeczne w wysokości 112,60 zł (97,60 zł emerytalna i 15 zł rentowa) oraz niedopłatę składki zdrowotnej w kwocie 10,13 zł.
PRZYKŁAD 10
Inny płatnik wykazał zerową podstawę
Zleceniobiorca w lutym wykonywał równolegle dwie umowy-zlecenia, jedną z płatnikiem A wykonywaną od 1 stycznia z wynagrodzeniem miesięcznym 2000 zł, drugą z płatnikiem B wykonywaną od 1 lutego z wynagrodzeniem 1000 zł miesięcznie. Płatnik B, dysponując informacją od zleceniobiorcy, że podlega on obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym z tytułu umowy-zlecenia zawartej z płatnikiem A, a podstawa wymiaru składek wynosi powyżej minimalnego wynagrodzenia, zgłosił zleceniobiorcę tylko do ubezpieczenia zdrowotnego na druku ZUS ZZA z datą powstania obowiązku ubezpieczeń, tj. 1 lutego. Za luty sporządził imienny miesięczny raport ZUS RZA, w którym wykazał podstawę wymiaru składki zdrowotnej 1000 zł i składkę 90 zł. 20 marca ZUS poinformował płatnika B, że za luty nieprawidłowo rozliczył składki za zleceniobiorcę, ponieważ płatnik A za luty wykazał w imiennym raporcie ZUS RCA sporządzonym za tego ubezpieczonego podstawę zerową i składki w wysokości „0”.
Co powinien zrobić płatnik B? W terminie siedmiu dni powinien dokonać korekty dokumentów zgłoszeniowych i rozliczeniowych.
KROK 1. Wyrejestrować zleceniobiorcę z ubezpieczenia zdrowotnego na druku ZWUA z kodem 04 11 XX z datą 1 lutego.
KROK 2. Zgłosić zleceniobiorcę do obowiązkowych ubezpieczeń emerytalnego, rentowego i wypadkowego oraz ubezpieczenia zdrowotnego na druku ZUS ZUA z kodem 04 11 XX i datą powstania obowiązku ubezpieczeń, tj. 1 lutego.
KROK 3. Dokonać korekty: 1) imiennego raportu ZUS RZA za luty, wykazując podstawę wymiaru składki zdrowotnej „0” i składka w wysokości „0”,
2) imiennego raportu ZUS RCA za luty, wykazując podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie emerytalne i rentowe 1000 zł, podstawa wymiaru składki zdrowotnej 887,40 zł, składki finansowane przez ubezpieczonego: emerytalna 97,60 zł, składka rentowa 15 zł oraz zdrowotna 79,87 zł,
3) deklaracji rozliczeniowej ZUS DRA za luty, uwzględniając w niej skorygowane imienne raporty składkowe.
Rezultat
Korekta imiennych raportów składkowych za luty spowodowała po stronie zleceniobiorcy niedopłatę składek na ubezpieczenia społeczne w wysokości 112,60 zł (97,60 zł emerytalna i 15 zł rentowa) oraz nadpłatę składki zdrowotnej w kwocie 10,13 zł.
PRZYKŁAD 11
Dodatkowe wynagrodzenie w innej firmie
Płatnik A zgłosił zleceniobiorcę do obowiązkowych ubezpieczeń emerytalnych i rentowych od 1 stycznia. Od wynagrodzenia za styczeń w wysokości 2000 zł naliczył i potrącił ubezpieczonemu składki: emerytalną i rentową w łącznej kwocie 225,20 zł oraz składkę na ubezpieczenie zdrowotne w wysokości 159,73 zł. W lutym zleceniobiorca przedłożył płatnikowi A informację RMUA sporządzoną przez płatnika B, z której wynika, że w styczniu podlegał obowiązkowym ubezpieczeniom emerytalnym i rentowym z umowy-zlecenia, a podstawa wymiaru składek wynosiła 1900 zł. W takiej sytuacji spółka dokonała korekty dokumentów zgłoszeniowych i rozliczeniowych tego zleceniobiorcy w ZUS. W wyniku korekty powstała nadpłata składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe w wysokości 225,20 zł oraz niedopłata składki zdrowotnej w kwocie 20,27 zł. Płatnik A zwrócił w marcu kwotę nadpłaconych składek na ubezpieczenia społeczne i potrącił ubezpieczonemu część zaległej składki zdrowotnej za miesiąc styczeń.
Lista płac
1. Przychód 225,20 zł
2. Zaległa składka zdrowotna
a) do pobrania (9 proc.) 20,27 zł
b) do odliczenia od podatku (7,75 proc.) 17,45 zł
3. Koszty uzyskania przychodów (20 proc.) 45,04 zł
4. Podstawa opodatkowania 180,00 zł
5. Zaliczka potrącona (180 x 18 proc.) 32,40 zł
6. Zaliczka na podatek do pobrania (32,40 zł – 17,45 zł) 15,00 zł
7. Do wypłaty (225,20 zł – 20,27 zł – 15 zł) 189,93 zł
PRZYKŁAD 12
Nadpłacona składka zdrowotna
Płatnik A zgłosił zleceniobiorcę tylko do ubezpieczenia zdrowotnego. Od wynagrodzenia za styczeń w wysokości 2000 zł płatnik naliczył i pobrał z dochodu ubezpieczonego składkę zdrowotną w wysokości 180 zł.
W lutym zleceniobiorca poinformował płatnika A, że płatnik B, na rzecz którego wykonuje umowę-zlecenie stanowiącą tytuł do obowiązkowych ubezpieczeń, nie wypłacił mu wynagrodzenia w styczniu, co w konsekwencji oznacza, że podstawa wymiaru składek z tej umowy za miesiąc styczeń wynosi „0” i umowa-zlecenie wykonywana na rzecz płatnika A staje się tytułem do obowiązkowych ubezpieczeń emerytalnych i rentowych. W takiej sytuacji płatnik A dokonał korekty dokumentów zgłoszeniowych i rozliczeniowych za styczeń. W wyniku korekty powstała niedopłata składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe w wysokości 225,20 zł oraz nadpłata składki zdrowotnej w wysokości 20,27 zł. Zaległe składki na ubezpieczenia emerytalne i rentowe płatnik A wpłacił na konto ZUS w marcu. Płatnik nie zwrócił zleceniobiorcy nadpłaconej składki zdrowotnej, dokonał kompensaty, potrącając ją z kwoty niedopłaconych składek na ubezpieczenia społeczne (225,20 zł – 20,73zł), co w konsekwencji oznacza, że za ubezpieczonego zapłacił z własnych środków zaległe składki w wysokości 204,93 zł. Płatnik A doliczył w marcu do przychodów zleceniobiorcy kwotę 204,93 zł i łącznie opodatkował.
Podstawa prawna
Art. 11 ust. 1, art. 13 pkt 8 i art. 41 ust. 1 ustawy z 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (t.j. Dz.U. z 2012 r. poz. 361 ze zm.).
Art. 6 ust. 1 pkt 4, art. 14, art. 34 i 47 ust. 3a ustawy z 13 października 1998 r. systemie ubezpieczeń społecznych (t.j. Dz.U. z 2015 r. poz. 121 ze zm.).