Zatrudniam kilka osób na umowach-zlecenia i o dzieło. Otrzymałem pismo od komornika o zajęciu wierzytelności, które dotyczy osoby zatrudnionej w firmie na umowie-zleceniu z wynagrodzeniem 1850 zł. Wskazano w nim, że zajęta jest kwota stanowiąca 50 proc. wynagrodzenia z umowy-zlecenia i powinienem przekazać komornikowi tę kwotę. Jednak kiedyś dostałem też zajęcie na 100 proc. z umowy-zlecenia.
Przepisy prawa odmiennie regulują kwestie możliwości i zakresu prowadzenia postępowania egzekucyjnego z wynagrodzenia z umowy o pracę oraz wypłacanego na podstawie umowy-zlecenia czy o dzieło. Co ważne, nie ma regulacji, które w przypadku osiągania dochodów z tytułu umów-zleceń lub o dzieło, wprowadzałyby kwoty wolne od potrąceń bądź inne ograniczenia egzekucji z tych wierzytelności. Trzeba bowiem podkreślić, że wynagrodzenie z tytułu umowy-zlecenia czy umowy o dzieło nie jest wynagrodzeniem w rozumieniu kodeksu pracy (dalej: k.p.).
W art. 87 par. 3 k.p. wskazano, że potrącenia (egzekucyjne) mogą być dokonywane w następujących granicach:
● w razie egzekucji świadczeń alimentacyjnych – do wysokości trzech piątych wynagrodzenia;
● w razie egzekucji innych należności lub potrącania zaliczek pieniężnych – do wysokości połowy wynagrodzenia.
Istotne zastrzeżenie wprowadza art. 871 par. 1 k.p. Przewiduje on mianowicie, że wolna od potrąceń jest kwota wynagrodzenia za pracę w wysokości minimalnego wynagrodzenia (ustalanego na podstawie odrębnych przepisów – art. 2 ust. 5 ustawy o minimalnym wynagrodzeniu za pracę) przysługującego pracownikom zatrudnionym w pełnym wymiarze czasu pracy, po odliczeniu składek na ubezpieczenia społeczne oraz zaliczki na podatek dochodowy od osób fizycznych. Zwolnienie od egzekucji kwoty wygrodzenia w takiej wysokości dotyczy potrącania sum egzekwowanych na pokrycie należności innych niż świadczenia alimentacyjne. Podsumowując powyższe, w przypadku gdy pracownik zarabia płacę minimalną wynoszącą obecnie 1850 zł brutto, nie ma możliwości potrącenia żadnej kwoty z jego wynagrodzenia za pracę.
Przechodząc do umowy-zlecenia będącej przedmiotem zapytania (do której stosuje się przepisy kodeksu cywilnego) wskazać należy, że nie można stosować do niej powyższej kwoty wolnej od potrąceń z kodeksu pracy. Kwota ta jest ściśle związana ze stosunkiem pracy, a ponadto stosuje się ją proporcjonalnie do wymiaru czasu pracy. Z powyższych przyczyn ustalenie kwoty wolnej od potrąceń dla zleceniobiorcy jest w praktyce niemożliwe.
Przepisy o egzekucji
Jednak z art. 833 par. 2 kodeksu postępowania cywilnego (dalej: k.p.c.) wynika, że ograniczenia w egzekucji przewidziane w kodeksie pracy stosuje się odpowiednio do wszystkich świadczeń powtarzających się, których celem jest zapewnienie utrzymania. Przewidziane w tym przepisie odpowiednie stosowanie przepisów o egzekucji z wynagrodzenia za pracę oznacza, że regulację tę należy stosować przy uwzględnieniu charakteru, a także celu egzekucji z innych wierzytelności oraz wynikających stąd różnic w stosunku do wynagrodzenia za pracę (stanowisko to znajduje potwierdzenie w wyroku Sądu Apelacyjnego w Warszawie z 30 stycznia 2008 r., sygn. akt VI ACa 365/07). Z kolei jak wskazano w wyroku Sądu Okręgowego w Toruniu z 12 kwietnia 2013 r. (sygn. akt VIII Cz 189/13) „nie ulega wątpliwości, że do świadczeń powtarzających się, których celem jest zapewnienie utrzymania, zalicza się również wynagrodzenia wypłacane na podstawie umów cywilnoprawnych (jak np. na podstawie umowy-zlecenia). W doktrynie podkreśla się, że pojęciu świadczeń powtarzających się, których celem jest zapewnienie utrzymania, należy nadawać szerokie znaczenie”.
Odpowiednie stosowanie
Jeżeli więc wypłacane zleceniobiorcy świadczenia mają charakter świadczeń powtarzających, których celem jest zapewnienie jego utrzymania (np. istnieje podpisana umowa-zlecenie na pół roku i jest wypłacane regularnie wynagrodzenie za wykonanie zlecenia co miesiąc) należy mieć na względzie art. 833 par. 2 kodeksu postępowania cywilnego (dalej: k.p.c.). Przyjąć więc należy, że co prawda przy naliczaniu potrąceń z wynagrodzenia pochodzącego z umowy-zlecenia komornika nie wiąże kwota wolna od potrąceń, to jednak dłużnikowi, który pobiera periodyczne wynagrodzenie z umowy-zlecenia powinna pozostać kwota tzw. minimum egzystencji odpowiadająca części płacy za czas do najbliższego terminu wypłaty (por. uchwałę Sądu Najwyższego z 17 grudnia 1981 r., sygn. akt III CZP 32/81).
Skarga na komornika
W konsekwencji komornik postąpił właściwie, zajmując jedynie 50 proc. kwoty wierzytelności. Oznacza to, że pracodawca powinien przekazywać komornikowi systematycznie co miesiąc kwoty w takiej wysokości.
Powyższe rozważania w zakresie dotyczącym umowy-zlecenia pozostają aktualne również w przypadku umów o dzieło, albowiem źródłem tych dochodów są umowy cywilnoprawne, a nie umowa o pracę.
Warto też wspomnieć, że częstą praktyką w postępowaniu egzekucyjnym jest dokonywanie zajęć nawet 100 proc. kwoty pochodzącej z umów-zleceń czy umów o dzieło. W takich przypadkach, gdy dochód z umowy-zlecenia czy o dzieło jest jedynym źródłem utrzymania, obowiązkiem pracodawcy jest również przekazywanie 100 proc. tej kwoty. Uprawnionemu pozostaje jedynie złożenie skargi na czynność komornika sądowego do właściwego miejscowo sądu (art. 767 k.p.c.). Jest to jedyna forma zweryfikowania zasadności wysokości pobieranego przez komornika świadczenia z umowy cywilnoprawnej.
Podstawa prawna
Art. 87 par. 3 i art. 871 par. 1 ustawy z 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy (t.j. Dz.U. z 2014 r. poz. 1502 ze zm.).
Art. 833 par. 1 i 2 ustawy z 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (t.j. Dz.U. z 2014 r. poz. 101 ze zm.).
Ustawa z 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny (t.j. Dz.U. z 2014 r. poz. 121 ze zm.).
Art. 2 ust. 5 ustawy z 10 października 2002 r. o minimalnym wynagrodzeniu za pracę (t.j. Dz.U. z 2015 r. poz. 2008).
Rozporządzenie z 11 września 2015 r. w sprawie wysokości minimalnego wynagrodzenia za pracę w 2016 r. (Dz.U. poz. 1385).