Jestem odpowiedzialna za przeprowadzanie naborów na stanowiska pracy w urzędzie gminy. W naszej jednostce udział osób niepełnosprawnych wśród zatrudnionych to nieco ponad 1 proc. Czy w związku z tym zawsze musimy zatrudniać osoby niepełnosprawne, jeśli w wyniku naboru znajdą się w pierwszej piątce kandydatów?
Ustawa z 19 sierpnia 2011 r. o zmianie ustawy o służbie cywilnej oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2011 r. nr 201, poz. 1183 ze zm.) wprowadziła rozwiązania, których założeniem było ułatwienie osobom niepełnosprawnym dostępu do zatrudnienia w administracji publicznej. Powszechne jest przekonanie, że na mocy przywołanego aktu prawnego osoba niepełnosprawna, jeśli znajdzie się wśród pięciu najlepszych kandydatów wyłonionych w toku naboru na dane stanowisko (w jednostce, w której wskaźnik zatrudnienia niepełnosprawnych w rozumieniu przepisów o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych w miesiącu poprzedzającym datę upublicznienia ogłoszenia o nabor e, jest niższy niż 6 proc.), ma automatycznie pierwszeństwo w zatrudnieniu. Tymczasem tak nie jest. Dotyczy to zarówno pracowników administracji samorządowej, jak i służby cywilnej.
Kluczowe są następujące przepisy: art. 13a ustawy z 21 listopada 2008 r. o pracownikach samorządowych i art. 29a ustawy z 21 listopada 2008 r. o służbie cywilnej. Przepisy te weszły do obrotu prawnego na mocy przywołanej wyżej ustawy z 19 sierpnia 2011 r. Zasadą jest, że komisja przeprowadzająca nabór wyłania w toku postępowania nie więcej niż pięciu najlepszych kandydatów. Osoba niepełnosprawna rzeczywiście posiada pierwszeństwo w zatrudnieniu (gdy jednostka nie przekracza 6 proc. limitu). Jeżeli nawet znajdzie się pośród pięciu najlepszych kandydatów, nie oznacza to, że automatycznie zdobędzie pracę.
Zgodnie z przywołanymi powyżej przepisami komisja wyłania nie więcej niż pięciu najlepszych kandydatów. Przesłankami decydującymi o klasyfikacji jest spełnianie wymagań niezbędnych oraz w jak największym stopniu wymagań dodatkowych. I te osoby przedstawia kierownikowi jednostki (dyrektorowi generalnemu) w celu zatrudnienia wybranego kandydata. Jeśli osoba niepełnosprawna jest na tej liście, z mocy prawa zdobędzie pracę. Kluczowe jest tu jednak sformułowanie „nie więcej niż pięciu”.
Wyobraźmy sobie gminę X (odsetek zatrudnionych osób niepełnosprawnych to 3 proc.), w której trwa nabór na stanowisko głównego specjalisty ds. księgowości. Zgłosiło się siedmiu kandydatów, w tym osoba niepełnosprawna. Test wiedzy zdały cztery osoby, w tym osoba niepełnosprawna. Kolejnym etapem naboru była rozmowa kwalifikacyjna. Ostatecznie została zatrudniona osoba wybrana spośród dwóch kandydatów (sprawnych) przedstawionych przez komisję jako najlepsi. Taki scenariusz jest całkowicie uprawniony na mocy obowiązujących przepisów. Nie istnieje obowiązek zatrudniania osób niepełnosprawnych nawet wtedy, gdy znajdą się pośród pięciu najlepszych kandydatów. Tak naprawdę gwarancję zatrudnienia osobie niepełnosprawnej daje jedynie to, że w toku naboru okaże się najlepsza – komisja może przedstawić kierownikowi jednostki (dyrektorowi generalnemu) tylko jednego kandydata.
Pamiętać należy także o tym, że preferencje w zatrudnianiu osób niepełnosprawnych nie dotyczą kierowniczych stanowisk urzędniczych w administracji samorządowej oraz wyższych stanowisk w służbie cywilnej. W tym drugim przypadku komisja wyłania nie więcej niż dwóch kandydatów. Aby skorzystać z preferencji, osoba niepełnosprawna musi być jedną z tych dwóch osób.
W urzędach państwowych, w których nie osiągnięto limitu sześciu proc., zasadą jest to, że pierwszeństwo w zatrudnieniu przysługuje osobie niepełnosprawnej, jeśli spełnia ona wymagania na określone stanowisko. Jednak sposób jej realizacji określa kierownik urzędu.
Podstawa prawna
Art. 13a ustawy z 21 listopada 2008 r. o pracownikach samorządowych (t.j. Dz.U. z 2014 r. poz. 1202 ze zm.).
Art. 29a ustawy z 21 listopada 2008 r. o służbie cywilnej (t.j. Dz.U. z 2014 r. poz. 1111 ze zm.).