Zgodnie z art. 82 ust. 8 ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych, składka na ubezpieczenie zdrowotne nie jest opłacana z tytułu prowadzenia działalności pozarolniczej przez osobę, której świadczenie emerytalne lub rentowe nie przekracza miesięcznie kwoty minimalnego wynagrodzenia, w przypadku gdy osoba ta uzyskuje dodatkowe przychody z tej działalności w wysokości nieprzekraczającej miesięcznie 50 proc. wysokości najniższej emerytury albo opłaca podatek dochodowy w formie karty podatkowej. Co ważne,
● Czy jako przedsiębiorca prowadzący działalność gospodarczą muszę opłacić składki na ubezpieczenie zdrowotne, gdy pobieram rentę rodzinną? Jestem też zatrudniony na umowę o pracę. Słyszałem, że przysługują mi jakieś ulgi.
W niektórych przypadkach rzeczywiście składka nie będzie musiała być opłacana. Zgodnie z art. 82 ust. 8 ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych, składka na ubezpieczenie zdrowotne nie jest opłacana z tytułu prowadzenia działalności pozarolniczej przez osobę, której świadczenie emerytalne lub rentowe nie przekracza miesięcznie kwoty minimalnego wynagrodzenia, w przypadku gdy osoba ta uzyskuje dodatkowe przychody z tej działalności w wysokości nieprzekraczającej miesięcznie 50 proc. wysokości najniższej emerytury albo opłaca podatek dochodowy w formie karty podatkowej. Co ważne, wystarczające jest spełnienie choćby jednego z wymienionych warunków. Dotyczy to zarówno osób prowadzących działalność pozarolniczą, jak i osób z nimi współpracujących, z wyłączeniem tych, które zawiesiły wykonywanie działalności na podstawie przepisów o swobodzie działalności gospodarczej.
Jeżeli więc osoba pobiera emeryturę w wysokości ok. 1000 zł (a zatem niższą od minimalnego wynagrodzenia, które od 1 stycznia 2016 r. wynosi 1850 zł) i jednocześnie prowadzi działalność pozarolniczą, z tytułu której osiąga przychód w wysokości od 300 zł do 1100 zł, to w miesiącu, w którym przychód osiągnięty przez nią z tytułu tej działalności jest wyższy od 50 proc. najniższej emerytury (obecnie 880,45 zł), musi opłacić składki na ubezpieczenie zdrowotne. Taki obowiązek nie powstanie, gdy ten przychód jest niższy niż 50 proc. najniższej emerytury.
Osoby takie, mimo zwolnienia z obowiązku opłacania składek na ubezpieczenie zdrowotne, podlegają jednak ubezpieczeniu zdrowotnemu z tytułu prowadzenia działalności gospodarczej. Muszą zatem dokonać zgłoszenia do ZUS.
W opisanej sytuacji przedsiębiorca nie będzie musiał opłacać składki na ubezpieczenie zdrowotne, skoro wysokość renty rodzinnej nie przekracza miesięcznie kwoty minimalnego wynagrodzenia, a przychody z działalności – połowy najniższej emerytury. W takim przypadku nie bierze się pod uwagę przychodu ze stosunku pracy.
Podstawa prawna
Art. 66 ust. 1 pkt 1 lit. c, art. 82 ust. 8 ustawy z 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (t.j. Dz.U. z 2015 r. poz. 581 ze zm.).
Par. 1 rozporządzenia Rady Ministrów z 11 września 2015 r. w sprawie wysokości minimalnego wynagrodzenia za pracę w 2016 r. (Dz.U. z 2015 r. poz. 1385).
● Jako były wspólnik spółki cywilnej otrzymałem od ZUS informację o niewielkiej nadpłacie na koncie spółki. Chciałbym otrzymać jej zwrot. Rozliczałem się razem z drugim wspólnikiem, najpierw na koncie spółki, a później na koncie osobistym. Na koncie spółki były rozliczane również składki za pracowników. Spółka nie działa już od kilku lat. Czy mogę wystąpić o zwrot nadpłaty sam, czy też musimy to zrobić razem z drugim wspólnikiem?
Trudno jednoznacznie odpowiedzieć na to pytanie. Składki, które płatnik składek opłacił, mimo że w świetle obowiązujących przepisów nie miał takiego obowiązku, są określane potocznie nadpłatą. Zasady postępowania z nienależnie opłaconymi składkami zostały określone w ustawie o systemie ubezpieczeń społecznych (dalej: ustawa). Ustawa nie reguluje natomiast w żaden sposób kwestii uprawnień wspólników spółki cywilnej do zwrotu nadpłaty powstałej na koncie zlikwidowanej spółki.
Nie posiadając osobowości prawnej, spółka cywilna nie ma własnego mienia. Nabywane prawa i zaciągane zobowiązania wchodzą zatem do wspólnego majątku wspólników. Stąd też przysporzenie wynikające ze zwrotu nadpłaty jest co do zasady przysporzeniem nie dla spółki, ale dla wspólników. Przepisy kodeksu cywilnego regulują również zasady postępowania wobec majątku spółki w sytuacji, gdy dochodzi do jej rozwiązania. Podstawowym skutkiem rozwiązania spółki jest zatem przekształcenie wspólności (współwłasności) łącznej majątku wspólników we wspólność (współwłasność) w częściach ułamkowych. Udziały te są równe, chyba że co innego wynika z umowy spółki. Co ważne, wraz z rozwiązaniem spółki cywilnej traci ona możliwość występowania w obrocie prawnym. Osoby będące uprzednio jej wspólnikami co do zasady nie posiadają już legitymacji do dokonywania czynności prawnych w jej imieniu. Mogą natomiast działać w imieniu własnym.
Ordynacja podatkowa przewiduje wprost uprawnienie do złożenia wniosku o stwierdzenie nadpłaty podatku przez osoby, które były wspólnikami spółki cywilnej w chwili jej rozwiązania. Przepisu tego nie stosuje się jednak na mocy odesłania z ww. ustawy do należności z tytułu składek. Wydaje się, że nie byłoby jednak prawidłowe przyjęcie, iż byli wspólnicy nie mają możliwości odzyskania nadpłaty. Problem może dotyczyć ustalenia, komu ta nadpłata tak naprawdę przysługuje, jeśli obaj wspólnicy rozliczali się na koncie spółki. Czy jej źródłem są należności z tytułu składek za pracowników, czy też za któregoś ze wspólników? Jeżeli ZUS nie ma wątpliwości, że powstała nadpłata dotyczy wyłącznie byłego wspólnika zwracającego się z wnioskiem o jej zwrot, powinna ona zostać zwrócona w całości na rzecz wnioskodawcy. Jeśli natomiast nie jest to możliwe do ustalenia, bądź jeśli dotyczy ona pracowników spółki, powinna ona zostać zwrócona w odpowiednich częściach ułamkowych, chyba że umowa spółki stanowiła inaczej. Co więcej, gdy nadpłata dotyczy składek za pracowników, a spółka cywilna nie istnieje, to zgodnie z ww. ustawą, w przypadku braku płatnika składek lub jego następcy prawnego, zakład zawiadamia ubezpieczonego o kwocie nienależnie opłaconych składek w części sfinansowanej przez ubezpieczonego i na jego wniosek zwraca nienależnie opłacone składki. W praktyce kwestia zwrotu nadpłaty może się okazać dość skomplikowana, i tak naprawdę każda sprawa powinna być przez ZUS rozpatrywana indywidualnie.
Podstawa prawna
Art. 24 ust. 6a–8d, art. 31 ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (t.j. Dz.U. z 2015 r. poz. 121 ze zm.).
Art. 197, art. 875 ustawy z 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny (t.j. Dz.U. z 2014 r. poz. 121 ze zm.).
Art. 75 par. 2 ust. 1a ustawy z 29 sierpnia 1997 r. – Ordynacja podatkowa (t.j. Dz.U. z 2015 r. poz. 613).
● Prowadzę sprzedaż sprzętu komputerowego. Rozwiązuję z pracownikiem umowę o pracę za porozumieniem stron. Zamierzam mu przekazać na własność sprzęt komputerowy (firmowy), na którym pracował (laptop, drukarka), o wartości ok. 2000 zł na poczet tego porozumienia. Czy wartość tych rzeczy jest zwolniona spod składek ZUS, skoro jest pewną rekompensatą z tytułu rozwiązania umowy?
Podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne pracowników stanowi przychód w rozumieniu przepisów ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych z tytułu zatrudnienia w ramach stosunku pracy. Za taki przychód uznaje się wszelkiego rodzaju wypłaty pieniężne oraz wartość pieniężną świadczeń w naturze, a w szczególności: wynagrodzenie zasadnicze, wynagrodzenie za godziny nadliczbowe, różnego rodzaju dodatki, nagrody, ekwiwalenty za niewykorzystany urlop i wszelkie inne kwoty niezależnie od tego, czy ich wysokość została z góry ustalona, a ponadto świadczenia pieniężne ponoszone za pracownika, jak również wartość innych nieodpłatnych świadczeń lub świadczeń częściowo odpłatnych.
Z podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe wyłączone są natomiast odprawy, odszkodowania i rekompensaty wypłacane pracownikom z tytułu wygaśnięcia lub rozwiązania stosunku pracy, w tym z tytułu rozwiązania stosunku pracy z przyczyn leżących po stronie pracodawcy, nieuzasadnionego lub niezgodnego z prawem wypowiedzenia umowy o pracę lub rozwiązania jej bez wypowiedzenia, skrócenia okresu wypowiedzenia, niewydania w terminie lub wydania niewłaściwego świadectwa pracy. Wyłączenia te wynikają z rozporządzenia ministra pracy i polityki socjalnego z 18 grudnia 1998 r. w sprawie szczegółowych zasad ustalania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe (dalej – rozporządzenie). Wyłączenie tych należności zostało skonstruowane w sposób ogólny, bez wskazywania konkretnych przepisów prawa pracy przyznających prawo do takich świadczeń.
Jednak należy podkreślić, że przepis wyłączający ma charakter szczególny, gdyż stanowi jeden z wielu wyjątków od zasady uwzględnienia w podstawie wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe każdego przychodu ze stosunku pracy. Podlega więc ścisłej wykładni – wyłączeń nie można rozszerzać. Nie mogą być wyłączone świadczenia rzeczowe, co sugeruje stwierdzenie: „odprawy, odszkodowania i rekompensaty wypłacane pracownikom”. Takie stanowisko zajmuje również ZUS (pismo z 23 września 2015 r., znak WPI/200000/43/992/2015).
Za takim stanowiskiem może przemawiać również to, że sam ustawodawca w rozporządzeniu wyraźnie odróżnia m.in. świadczenia typowo pieniężne (wyżej wskazane) od świadczeń rzeczowych, o czym świadczy choćby treść par. 2 ust. 1 pkt 6 rozporządzenia, który stanowi, że: „Podstawy wymiaru składek nie stanowią następujące przychody: wartość świadczeń rzeczowych wynikających z przepisów o bezpieczeństwie i higienie pracy oraz ekwiwalenty za te świadczenia wypłacane zgodnie z przepisami wydanymi przez Radę Ministrów lub właściwego ministra (...)”. W myśl więc ugruntowanej zasady nieinterpretowania wyjątków rozszerzająco nie można z brzmienia tego przepisu wyprowadzić wniosku, że także świadczenia rzeczowe będące formą rekompensaty także skorzystają z tego zwolnienia.
Dodać należy, że ZUS (pismo z 15 stycznia 2015 r., znak WPI/200000/43/1505/2014) jednoznacznie wskazał, że warunkiem koniecznym uznania wypłaty świadczenia dla pracownika (z tytułu rozwiązania stosunku pracy) jako niestanowiącego podstawy wymiaru składek jest to, aby wypłata świadczenia na rzecz pracownika miała charakter pieniężny.
W przypadku przekazania pracownikowi świadczenia rzeczowego, w tym przypadku sprzętu komputerowego, jako rekompensaty z tytułu rozwiązania umowy o pracę za porozumieniem stron, wartość tego świadczenia powinna być uwzględniona w podstawie wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne.
Podstawa prawna
Art. 4 pkt 9, art. 18 ust. 1 i ust. 2, art. 20 ust. 1 ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (t.j. Dz.U. z 2015 r. poz. 121 ze zm.).
Par. 1, par. 2 ust. 1 pkt 3 rozporządzenia ministra pracy i polityki socjalnej z 18 grudnia 1998 r. w sprawie szczegółowych zasad ustalania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe (Dz.U. z 1998 r. nr 161, poz. 1106 ze zm.).
● Mam umowę o pracę, ale niebawem będę na urlopie rodzicielskim. Planuję wrócić do pracy na pół etatu, nadal korzystając z urlopu rodzicielskiego i jednocześnie wznowić zawieszoną działalność gospodarczą. Jakie składki będę opłacać w takiej sytuacji z działalności gospodarczej? Czy będą mi przysługiwały jakieś ulgi?
Zgodnie z ogólną zasadą wynikającą z art. 6 ust. 1 pkt 5 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych (dalej: ustawa systemowa), obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym podlegają osoby fizyczne, które na obszarze Polski prowadzą pozarolniczą działalność gospodarczą. Jak wynika zaś z art. 6 ust. 1 pkt 19 ustawy systemowej, tym ubezpieczeniom podlegają także osoby, które przebywają na urlopach wychowawczych lub pobierają zasiłek macierzyński albo zasiłek w wysokości zasiłku macierzyńskiego.
Urlop rodzicielski przysługuje w wymiarze 26 tygodni niezależnie od liczby dzieci urodzonych przy jednym porodzie. Za czas urlopu macierzyńskiego, dodatkowego urlopu macierzyńskiego, urlopu ojcowskiego oraz urlopu rodzicielskiego przysługuje zasiłek macierzyński na zasadach i warunkach określonych odrębnymi przepisami. W przypadku urlopu rodzicielskiego pracownik może łączyć korzystanie z niego z wykonywaniem pracy u pracodawcy udzielającego tego urlopu w wymiarze nie wyższym niż połowa pełnego wymiaru czasu pracy.
Przedsiębiorcy spełniający jednocześnie warunki do objęcia ich obowiązkowo ubezpieczeniami emerytalnym i rentowymi z tytułu pobierania zasiłku macierzyńskiego lub zasiłku w wysokości zasiłku macierzyńskiego podlegają obowiązkowo ubezpieczeniom właśnie z tego tytułu. Mogą jednak dobrowolnie na swój wniosek być objęci ubezpieczeniami emerytalnym i rentowym również z pozostałych wszystkich lub wybranych tytułów – w tym przypadku z działalności gospodarczej.
Co najistotniejsze, ta zasada ma także zastosowanie w sytuacji przebywania przez przedsiębiorcę na urlopie rodzicielskim. Jak bowiem wynika z art. 29 ust. 5 ustawy o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa, zasiłek macierzyński przysługuje przez okres ustalony przepisami kodeksu pracy jako okres urlopu macierzyńskiego, okres dodatkowego urlopu macierzyńskiego, okres urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego, okres dodatkowego urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego oraz okres urlopu rodzicielskiego.
Prowadzi to do wniosku, że w związku z nabyciem prawa do zasiłku macierzyńskiego z tytułu umowy o pracę przedsiębiorca nie będzie podlegać obowiązkowo ubezpieczeniom społecznym z tytułu prowadzenia działalności gospodarczej. Taki kierunek interpretacyjny prezentuje również ZUS w piśmie z 16 maja 2015 r., znak WPI/200000/43/389/2015. Należy również dodać, że jeśli osoba przebywająca na urlopie rodzicielskim oprócz prowadzonej działalności jednocześnie będzie pracowała u dotychczasowego pracodawcy, to będzie podlegać obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym z obu tytułów, czyli zarówno z umowy o pracę, jak i z tytułu pobierania zasiłku macierzyńskiego. Wynika to z art. 9 ust. 1d ustawy systemowej.
Podstawa prawna
Art. 6 ust. 1 pkt 5 i pkt 19, art. 9 ust. 1c, ust. 1d ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (t.j. Dz.U. z 2015 r. poz. 121 ze zm.).
Art. 29 ust. 5 ustawy z 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (t.j. Dz.U. z 2014 r. poz. 159 ze zm.).
Art. 1821a par. 6 w zw. z art. 1821 par. 5 ustawy z 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy (t.j. Dz.U. z 2014 r. poz. 1502 ze zm.).