Pracownikowi zwolnionemu z pracy na podstawie tzw. ustawy o zwolnieniach grupowych przysługuje odprawa pieniężna. Czy powinien on liczyć się z obowiązkiem jej zwrotu, gdy zakwestionuje zasadność wypowiedzenia umowy o pracę?
W sytuacji gdy do rozwiązania stosunku pracy dochodzi na podstawie ustawy o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn niedotyczących pracowników, pracodawca ma obowiązek wypłaty zwalnianemu pracownikowi odprawy pieniężnej. Jej wysokość zależy od stażu pracy u danego pracodawcy.
Pracownik może jednak zakwestionować dokonane wypowiedzenie, podnosząc np. brak przyczyny uzasadniającej rozwiązanie stosunku pracy lub podnosząc istnienie naruszeń proceduralnych, np. brak konsultacji związkowej. Zakwestionowanie wypowiedzenia następuje przez odwołanie do sądu pracy złożone w terminie siedmiu dni od otrzymania wypowiedzenia. Należy tu podkreślić, że nawet wadliwe wypowiedzenie powoduje rozwiązanie stosunku pracy.
W przypadku zakwestionowania zasadności wypowiedzenia wypłata odprawy następuje zazwyczaj już po odwołaniu się pracownika do sądu pracy. A zatem w momencie wypłaty odprawy pracownik wie, że zakwestionował istnienie przyczyny uzasadniającej jego zwolnienie, a tym samym powinien liczyć się z obowiązkiem jej zwrotu.
Na postawione na wstępie pytanie należy zatem odpowiedzieć twierdząco. Jeżeli okaże się w trakcie postępowania sądowego, że istotnie wypowiedzenie było bezpodstawne (np. nie było likwidacji stanowiska pracy), to po stronie pracownika powstaje obowiązek zwrotu wypłaconej przez pracodawcę odprawy. Skoro bowiem nie było przyczyny uzasadniającej wypowiedzenie umowy, to nie było także podstaw do zastosowania ustawy o zwolnieniach z przyczyn niedotyczących pracowników, w tym jej art. 8. Odprawa jest wtedy świadczeniem nienależnym.
Jak wynika z wyroku SN z 5 października 2007 r. (II PK 29/07, M. P. Pr. 2008/1/30), odprawa przysługuje bowiem tylko wówczas, gdy rozwiązanie umowy o pracę następuje właśnie z przyczyn niedotyczących pracownika, które uzasadniałyby wypowiedzenie umowy o pracę. Pracownik, który odwołał się od takiego właśnie wypowiedzenia umowy o pracę, kwestionując istnienie przyczyny wypowiedzenia, powinien zatem liczyć się z obowiązkiem zwrotu odprawy (wyrok z 3 października 2005 r., III PK 82/05, OSNP 2006/15-16/239).