Jak podkreślono w rozporządzeniu, w komunikacji z wychowankiem opiekunowie, nauczyciele i specjaliści powinni kierować się pozytywnymi relacjami, a nie jedynie systemem dyscyplinujących kar.

Zdaniem Agnieszki Sikory z Fundacji po DRUGIE, która zajmuje się podopiecznymi młodzieżowych ośrodków wychowawczych, to dobre zmiany, które zwracają uwagę na istotę pracy z dziećmi, czyli przystosowanie ich do życia w społeczeństwie. Zwróciła uwagę, że nawet najlepsze prawo nic nie zmieni, jeśli nie będzie respektowane.

O wprowadzenie standardów tego typu placówek oświatowych od lat zabiegał Rzecznik Praw Dziecka.

Rozporządzenie dotyczy ponad 700 placówek w całej Polsce, w których przebywa ponad 30 tys. dzieci. Są to młodzieżowe ośrodki wychowawcze, młodzieżowe ośrodki socjoterapii, specjalne ośrodki szkolno-wychowawcze, specjalne ośrodki wychowawcze i ośrodki rewalidacyjno-wychowawcze.

Rozporządzenie szczegółowo określa liczbę wychowanków w grupie, wymiar zatrudnienia specjalistów (psychologa, pedagoga), zobowiązuje placówki do rozwijania mocnych stron i zainteresowań wychowanków oraz przygotowanie ich do właściwego funkcjonowania w dorosłym życiu - m.in. przez doradztwo zawodowe. Duże znaczenie nadano współpracy z rodzinami dzieci i ułatwianiem im kontaktów z najbliższymi.

Nowe przepisy określają podstawowy standard wyposażenia placówek typu wychowawczego czy socjoterapeutycznego. Precyzują, że w pokojach może mieszkać maksymalnie czworo wychowanków; powinny one mieć charakter jak najbardziej domowy i prywatny. Podkreślono też potrzebę ochrony prywatności i intymności dzieci, np. podczas czynności higienicznych.

Sporo miejsca poświęcono opiece w porze nocnej. Określona została minimalna liczba osób, które powinny sprawować tę opiekę - co najmniej 2 osoby, w tym co najmniej jeden wychowawca grupy wychowawczej. Ze względu na specyfikę poszczególnych ośrodków kadra powinna być odpowiednio większa.

Nowym rozwiązaniem jest przepis wskazujący, że w młodzieżowym ośrodku wychowawczym, młodzieżowym ośrodku socjoterapii, specjalnym ośrodku szkolno-wychowawczym i specjalnym ośrodku wychowawczym mogą mieszkać wyłącznie wychowankowie ośrodka, nie wychowawcy. "Taka sytuacja nie może mieć miejsca, gdyż wychowawcy, mieszkając w ośrodku, praktycznie pracują 24 godziny na dobę przez 7 dni w tygodniu, co ma negatywny wpływ na jakość ich pracy" - wyjaśniono w uzasadnieniu.

Odnośnie pracy z dziećmi rozporządzenie za jedno z istotnych zadań uznaje rozpoznawanie ich indywidualnych potrzeb rozwojowych i edukacyjnych, możliwości psychofizycznych i zainteresowań. Wychowawcy powinni tak organizować im zajęcia, by zapewniły im one wszechstronny rozwój i przygotowanie do samodzielności.

Duże znaczenie nadano współpracy ośrodków z rodzicami wychowanków. "Troska o utrzymywanie stałych kontaktów z rodzicami powinna być obecna w pracy wychowawczej od pierwszych dni pobytu wychowanka w ośrodku. Współpraca ta ma bardzo duże znaczenie w procesie wychowawczym, pozwala odpowiednio reagować na potrzeby wychowanka oraz ułatwia funkcjonowanie wychowanka w środowisku po opuszczeniu ośrodka" - czytamy w uzasadnieniu do rozporządzenia.

W odniesieniu do młodzieżowych ośrodków wychowawczych istotne znaczenie ma doprecyzowanie kwestii czasu, kiedy nieletni, wobec którego sąd rodzinny orzekł o umieszczeniu w tym ośrodku, staje się jego wychowankiem. Przyjęto, iż jest to od momentu, gdy dyrektor placówki otrzyma pocztą skierowanie nieletniego do tego ośrodka; wówczas rezerwuje dla niego miejsce i ma prawo do subwencji oświatowej. Wprowadzana w rozporządzeniu definicja wychowanka młodzieżowego ośrodka wychowawczego wejdzie w życie 1 stycznia 2017 r.

MEN wprowadził też zapis, że w statutach młodzieżowych ośrodków wychowawczych i młodzieżowych ośrodków socjoterapii można wskazać szczególne obszary działalności ośrodków, dotyczące rozwiązywania określonych problemów wychowanków. Jednym z takich szczególnych obszarów może być ukierunkowanie na rozwiązywanie problemów nieletnich matek. Rozporządzenie nakłada na młodzieżowe ośrodku wychowawcze obowiązek zapewnienia nieletniej wychowance w ciąży odpowiedniej opieki i przygotowanie do roli rodzicielskiej.

Według Sikory różnica między nowym rozporządzeniem a dotychczas obowiązującymi przepisami jest ogromna. "To zmiany ważne i korzystne. Zwracają uwagę na przygotowanie tych młodych ludzi do samodzielnego, dorosłego i odpowiedzialnego życia. Kładą nacisk na doradztwo zawodowe, przygotowanie do pracy" - powiedziała. Jej zdaniem jeśli te zapisy będą sumiennie realizowane, to młodzi ludzie maja szansę być lepiej przygotowani do życia w społeczeństwie. Za bardzo ważne uznała te regulacje, które odnoszą się do pomocy nieletnim matkom.

Rozporządzenia ma wejść w życie 1 września 2016 r., z wyjątkiem nowych zasad finansowania młodzieżowych ośrodków wychowawczych, które zaczną obowiązywać od 1 stycznia 2017 r. Na dostosowanie się do nowych standardów placówki mają czas do 31 sierpnia 2020 r.