● Jak obliczać bieg przedawnienia od nadpłaconych składek
● Prowadzę działalność gospodarczą. Najpierw ZUS powiadomił mnie pisemnie o nadpłacie składek ubezpieczeniowych za lata 2008–2009, a następnie po złożeniu wniosku o zwrot środków odmówił mi w decyzji, wskazując, że upłynęło pięć lat i uległy one przedawnieniu. Czy ZUS ma rację ? Czy warto złożyć odwołanie do sądu?
Zgodnie z art. 24 ust. 6g ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych (dalej: ustawa systemowa) nienależnie opłacone składki ulegają przedawnieniu po upływie pięciu lat, licząc od dnia:
1) otrzymania zawiadomienia, o którym mowa w ust. 6b tej ustawy (ZUS zawiadamia płatnika składek o kwocie nienależnie opłaconych składek, które zgodnie z ust. 6a mogą być zwrócone, chyba że nie przekraczają wysokości kosztów upomnienia w postępowaniu egzekucyjnym), albo
2) opłacenia składek w przypadku braku zawiadomienia, o którym mowa w ust. 6b (tj. w sytuacji, gdy kwota składek nie przekracza wysokości kosztów upomnienia w postępowaniu egzekucyjnym).
W podanym stanie faktycznym zachodzą więc podstawy do zastosowania art. 24 ust. 6g pkt 1 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych. Przyjęcie odmiennej koncepcji, tej wskazanej przez ZUS, tj. uznanie, że nienależnie opłacone składki nie podlegają zwrotowi, jeżeli od dnia ich opłacenia upłynęło pięć lat, w sytuacji gdy nadpłata została ujawniona już po tym terminie prowadziłoby do nierównego, dyskryminującego traktowania płatników składek, a tym samym naruszenia zasady wynikającej z treści art. 2a ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych. Podobne stanowisko zajął m.in. Sąd Apelacyjny w Lublinie w wyroku z 14 maja 2013 r., sygn. akt III AUa 306/13.
Ponadto warto zauważyć, że dyskryminacja oznacza różne traktowanie osób znajdujących się w istotnie podobnym położeniu, bez obiektywnego i racjonalnego uzasadnienia (por. wyrok Europejskiego Trybunału Praw Czlowieka z 17 lutego 2011 r., sygn. akt 6268/08, A. v. Czechy).
Nie jest istotne dla obliczenia terminu przedawnienia, kiedy nastąpiło opłacenie składek (czyli dzień ich opłacenia), lecz jedynie istotna jest data otrzymania zawiadomienia z ZUS o kwocie nienależnie opłaconych składek, które zgodnie z ust. 6a ustawy systemowej mogą być zwrócone.
Nie można przy tym pominąć wyroku Trybunału Konstytucyjnego z 26 maja 2010 r. (sygn. akt P 29/08, OTK-A 2010/4/35), w świetle którego art. 24 ust. 7 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych został uznany za niezgodny z art. 32 w zw. z art. 64 ust. 2 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej. Przepis art. 24 ust. 7 ustawy systemowej stanowił wówczas, że zwrotu od ZUS nienależnie opłaconych składek nie można dochodzić, jeżeli od daty ich opłacenia upłynęło pięć lat. Trybunał skonstatował, że „sposób określenia w zakwestionowanym przepisie momentu rozpoczęcia biegu terminu dochodzenia zwrotu nienależnie opłaconej składki na chwilę »daty ich opłacenia« prowadzi do negatywnego zróżnicowania kategorii płatników, w których przypadku ustalenie, że składka była nienależnie opłacona, następuje w pewien czas po opłaceniu składki”. Tym samym art. 24 ust. 7 ustawy systemowej niezgodnie z konstytucją różnicował poziom ochrony praw majątkowych poszczególnych kategorii płatników. Skutkiem powyższego orzeczenia była utrata mocy obowiązującej przepisu art. 24 ust. 7 (z dniem 15 czerwca 2010 r.) i wprowadzenie przez ustawodawcę możliwości domagania się zwrotu nienależnie opłaconych składek w terminie pięciu lat od daty otrzymania zawiadomienia o kwocie nienależnie opłaconych składek.
ZUS nie ma więc racji. Warto złożyć odwołanie do sądu okręgowego za pośrednictwem ZUS, z powołaniem się na wskazaną argumentację prawną.
Podstawa prawna
Art. 24 ust. 6g ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (t.j. Dz.U. z 2015 r. poz. 121 ze zm.).
● Od kilku lat pobieram emeryturę wojskową, pracując jednocześnie w pewnej firmie. W związku z długotrwałą chorobą przebywałem na zwolnieniach lekarskich przez dość długi czas. Złożyłem wniosek o świadczenie rehabilitacyjne, jednak ZUS odmówił mi go, twierdząc, że świadczenie nie przysługuje osobie uprawnionej do emerytury. Czy ZUS ma rację?
Nie. To zagadnienie było przedmiotem rozstrzygnięcia Sądu Najwyższego, który w wyroku z 26 marca 2015 r. (sygn. akt II UK 145/14) stwierdził jednoznacznie, że emerytura wojskowa nie wyłącza prawa do świadczenia rehabilitacyjnego.
W myśl ustawy o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (dalej: ustawa zasiłkowa) świadczenie rehabilitacyjne przysługuje ubezpieczonemu, który po wyczerpaniu zasiłku chorobowego jest nadal niezdolny do pracy, a dalsze leczenie lub rehabilitacja lecznicza rokują odzyskanie zdolności do pracy. O okolicznościach tych orzeka lekarz orzecznik Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, a w razie wniesienia przez ubezpieczonego sprzeciwu od tego orzeczenia albo w przypadku zgłoszenia zarzutu wadliwości orzeczenia przez prezesa ZUS – komisja lekarska ZUS. Jednocześnie ustawa zasiłkowa stanowi, że świadczenie nie przysługuje osobie uprawnionej do emerytury lub renty z tytułu niezdolności do pracy, zasiłku dla bezrobotnych, zasiłku przedemerytalnego, świadczenia przedemerytalnego, nauczycielskiego świadczenia kompensacyjnego oraz do urlopu dla poratowania zdrowia udzielonego na podstawie odrębnych przepisów.
Wydawać by się mogło, że zwrot „emerytura” w rozumieniu ustawy zasiłkowej obejmuje poza emeryturą powszechną również emeryturę z systemu zaopatrzenia emerytalnego żołnierzy zawodowych. Sąd Najwyższy w powołanym wyroku uznał jednak, że jest inaczej, powołując się przy tym na dotychczasowe orzecznictwo na tle podobnych sporów, które ostatecznie rozstrzygnięto na korzyść ubezpieczonych. Sąd przyjął, że prawo do świadczenia rehabilitacyjnego wyłączone jest tylko w tych okolicznościach, które wyczerpująco i wyraźnie zostały określone w art. 18 ust. 7 ustawy zasiłkowej. Należy się przy tym kierować odrębnością regulacji systemu zabezpieczenia społecznego, czyli systemu powszechnego (składkowego) i systemu zaopatrzeniowego (emerytur wojskowych i emerytur funkcjonariuszy). Ubezpieczenia emerytalne w rozumieniu powołanego przepisu to tylko emerytury w systemie powszechnym, a nie emerytura wojskowa, a skoro tak, to jej pobieranie nie wyklucza prawa do świadczenia rehabilitacyjnego, o ile zostaną spełnione ustawowe przesłanki do jego otrzymania.
Podstawa prawna
Art. 18 ustawy z 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (t.j. Dz.U. z 2015 r. poz. 748 ze zm.).
● Jednoosobowa spółka z ograniczoną odpowiedzialnością została wpisana do rejestru przedsiębiorców Krajowego Rejestru Sądowego 21 września 2015 r., ale faktycznie rozpoczęła prowadzenie działalności gospodarczej dopiero 1 października 2015 r. Z jaką datą powinien zostać zgłoszony do obowiązkowych ubezpieczeń społecznych i obowiązkowego ubezpieczenia zdrowotnego wspólnik takiej spółki? Czy z dniem rejestracji, czy dopiero z dniem faktycznego rozpoczęcia działalności gospodarczej przez spółkę?
Wspólnik jednoosobowej spółki z o.o. powinien się zgłosić do obowiązkowych ubezpieczeń społecznych i obowiązkowego ubezpieczenia zdrowotnego z dniem faktycznego rozpoczęcia działalności gospodarczej przez tę spółkę.
Wspólnik takiej spółki na gruncie ubezpieczeń społecznych i ubezpieczenia zdrowotnego jest traktowany jako osoba prowadząca pozarolniczą działalność. Oznacza to, że podlega ubezpieczeniom społecznym i ubezpieczeniu zdrowotnemu na takich samych zasadach, jak np. osoba fizyczna prowadząca pozarolniczą działalność gospodarczą. Obowiązkowe dla wspólnika jednoosobowej spółki z o.o. są więc ubezpieczenia emerytalne, rentowe, wypadkowe i zdrowotne, a dobrowolne ubezpieczenie chorobowe. Osoba prowadząca pozarolniczą działalność, w tym wspólnik jednoosobowej spółki z o.o., obowiązkiem ubezpieczeń społecznych i obowiązkiem ubezpieczenia zdrowotnego jest objęta od dnia rozpoczęcia wykonywania działalności do dnia zaprzestania wykonywania tej działalności, za wyjątkiem okresu, na który wykonywanie działalności zostało zawieszone zgodnie z przepisami o swobodzie działalności gospodarczej. Obowiązek przedmiotowych ubezpieczeń powstaje zatem po stronie osoby prowadzącej działalność w dniu faktycznego rozpoczęcia tej działalności, a nie w dniu dopełnienia wymaganych przez prawo formalności niezbędnych do jej rozpoczęcia. Prowadzi to do wniosku, że wspólnik jednoosobowej spółki z o.o. powinien się zgłosić do obowiązkowych ubezpieczeń społecznych i obowiązkowego ubezpieczenia zdrowotnego z dniem faktycznego rozpoczęcia działalności gospodarczej przez tę spółkę. Takie stanowisko zajął też ZUS w indywidualnej interpretacji z 7 września 2015 r., znak DI/100000/43/945/2015.
Podstawa prawna
Art. 6 ust. 1 pkt 5, art. 8 ust. 6 pkt 4, art. 11 ust. 2, art. 12 ust. 1 i art. 13 pkt 4 ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (t.j. Dz.U. z 2015 r. poz. 121 ze zm.).
Art. 5 pkt 21, art. 66 ust. 1 pkt 1 lit. c i art. 69 ust. 1 ustawy z 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (t.j. Dz.U. z 2015 r. poz. 581 ze zm.).
● Zakładam działalność gospodarczą i chcę skorzystać z ulg składkowych w ZUS. Czy te ulgi dotyczą tylko składek opłacanych za mnie, czy za moich pracowników ? Jeśli dotyczą tylko moich składek, to czy są inne sposoby na zmniejszenie składek za pracowników? Czy w przypadku zatrudnienia na etacie w obcej firmie stracę ulgę?
Podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe ubezpieczonych prowadzących działalność gospodarczą od dnia rozpoczęcia wykonywania tej działalności stanowi zadeklarowana kwota, nie niższa jednak niż 30 proc. kwoty minimalnego wynagrodzenia. Za osobę prowadzącą pozarolniczą działalność uważa się prowadzącego pozarolniczą działalność gospodarczą na podstawie przepisów o działalności gospodarczej lub innych przepisów szczególnych. Co istotne, ewentualne zatrudnienie pracownika nie będzie miało wpływu na korzystanie z ulgi przewidzianej dla nowego przedsiębiorcy, nie ma bowiem w tym konkretnym zakresie żadnych ograniczeń w przepisach ubezpieczeniowych. Uregulowania te wskazują, że preferencja w opłacaniu składek w niższym wymiarze dotyczy tylko prowadzących pozarolniczą działalność gospodarczą, a nie ich pracowników.
Dla osób planujących w 2015 r. rozpoczęcie działalności gospodarczej podstawę wymiaru składek stanowi zadeklarowana kwota, nie niższa jednak niż 30 proc. kwoty minimalnego wynagrodzenia wynoszącego 1750 zł (w 2015 r. jest to kwota 525,00 zł). Oznacza to, że przedsiębiorca rozpoczynający działalność w 2015 r. co miesiąc do ZUS na ubezpieczenia społeczne będzie przekazywał 166,79 zł. Oprócz składek na ubezpieczenia społeczne każdy przedsiębiorca ma obowiązek opłacać składki na ubezpieczenie zdrowotne, czyli kwotę 279,41 zł – taką samą, jaką płacą przedsiębiorcy po okresie preferencyjnym – i ewentualnie składkę na Fundusz Pracy.
Pewnym sposobem na zmniejszenie obciążeń składkowych wobec ZUS może być mechanizm uregulowany w ustawie o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy. Przewiduje on możliwość zrefundowania przez starostę (w praktyce powiatowy urząd pracy) kosztów pracodawcy wynikających z opłacania składek na ubezpieczenia społeczne osób skierowanych do pracy, a posiadających status bezrobotnego, pod warunkiem że nie ukończyli 30. roku życia i podejmują pracę po raz pierwszy w życiu. Podkreślenia wymaga to, że refundacja kosztów poniesionych na składki na ubezpieczenia społeczne przysługuje przez okres do 12 miesięcy w kwocie określonej w umowie, nie wyższej jednak niż połowa minimalnego miesięcznego wynagrodzenia za pracę, obowiązującego w dniu zawarcia umowy, i to za każdego zatrudnionego bezrobotnego. Istotnym warunkiem skorzystania z takiej preferencji jest zobowiązanie się pracodawcy do dalszego zatrudniania skierowanego bezrobotnego przez okres sześciu miesięcy po zakończeniu refundacji.
W przypadku gdy przedsiębiorca już w okresie korzystania z preferencyjnego ZUS podejmie zatrudnienie na podstawie umowy o pracę, zachowa prawo do deklarowania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne. Podobne stanowisko zajął ZUS z piśmie z 22 stycznia 2014 r., znak WPI/200000/43/38/2014. Wynika to przede wszystkim z tego, że przesłanki utraty do preferencji zostały precyzyjnie i wyczerpująco określone w ustawie o systemie ubezpieczeń społecznych, a żadna z takich okoliczności w opisywanej sytuacji nie zachodzi.
Podstawa prawna
Art. 8 ust. 6 pkt 1, art. 18a ust. 1 i ust. 2 ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (t.j. Dz.U. z 2015 r. poz. 121 ze zm.).
Art. 60c ustawy z 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy (t.j. Dz.U. z 2015 r. poz. 149 ze zm.).