TEZA: Nieposiadanie typowej struktury organizacyjnej i kierownictwa cechujących samodzielne jednostki organizacyjne nie przeszkadza w uznaniu danej jednostki za część zakładu pracy, jeśli nietypowa struktura i kierownictwo jednostki wynikają ze specyfiki przedsiębiorstwa, którego jest częścią, a ogół składników konstytuujących część zakładu jako przedmiot przejścia w rozumieniu art. 231 par. 1 kodeksu pracy charakteryzujących jednostkę pozwala uznać ją za zorganizowane połączenie zasobów, którego celem jest prowadzenie działalności gospodarczej bez względu na to, czy jest to działalność podstawowa, czy pomocnicza.
WYROK SĄDU NAJWYŻSZEGO z 3 marca 2015 r, Sygn. akt I PK 187/14
STAN FAKTYCZNY
Sprzątaniem obiektów spółki tramwajowej zajmowało się 18 pracowników zatrudnionych w działach technicznych pięciu różnych jednostek organizacyjnych, którzy podlegali różnym przełożonym – kierownikom tych działów. Na mocy umowy o sprzątanie pomieszczeń i obiektów użytkowych zewnętrzna firma sprzątająca zobowiązała się do przejęcia 18 pracowników spółki, bez środków i urządzeń służących do utrzymywania porządku, jednak z możliwością korzystania z nieodpłatnie udostępnionych przez spółkę pomieszczeń, wody i prądu. Faktyczne przekazanie pracowników i pomieszczeń nastąpiło 1 sierpnia. Przejęci pracownicy domagali się ustalenia istnienia stosunku pracy ze spółką.
Sądy obu instancji uznały, że mimo przekazania podmiotowi zewnętrznemu usług sprzątania nie doszło do przejęcia części zakładu pracy w trybie art. 231 par. 1 ustawy z 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy (t.j. Dz.U. z 2014 r. poz. 1502 ze zm.; dalej: k.p.). Sąd drugiej instancji wskazał, że działalność polegająca na realizowaniu tej usługi nie stanowiła zorganizowanej pod względem funkcjonalnym i podmiotowo-przedmiotowym całości gospodarczej, skoro w spółce brak było odrębnego działu odpowiedzialnego za osoby sprzątające i związane z tym kwestie, pracownicy skierowani do pracy w firmie zewnętrznej byli zatrudnieni w pięciu różnych jednostkach spółki oraz podlegali różnym przełożonym. Dlatego uznał, że po 31 lipca pracodawcą powodów była nadal spółka.
W skardze kasacyjnej spółka twierdziła, że w przypadku podmiotu świadczącego głównie usługi przewozowe, wymagające ze swej natury zdecentralizowanej struktury organizacyjnej, brak specjalnego działu zajmującego się sprzątaniem nie uniemożliwia przejścia tej części zakładu pracy na nowego pracodawcę. Choć pracownicy świadczyli pracę w różnych częściach przedsiębiorstwa, to ich podległość, struktura organizacyjna oraz kierownictwo było jednolite.
UZASADNIENIE
Sąd Najwyższy uchylił zaskarżony wyrok i przekazał sprawę do ponownego rozpoznania.
Stosownie do orzecznictwa SN i Trybunału Sprawiedliwości UE ocena, czy nastąpiło przejście zakładu pracy na innego pracodawcę, wymaga przeprowadzenia testu, na który składają się:
1) ustalenie, czy w strukturach dotychczasowego pracodawcy występowała dostatecznie wyodrębniona jednostka, którą można uznać za zorganizowane połączenie zasobów, którego celem jest prowadzenie określonej działalności na podstawie takich kryteriów, jak przypisanie jej określonego zadania, wyodrębnienie zespołu pracowników, ustalenie określonej struktury kierownictwa, umożliwienie dysponowania środkami materialnymi itp.;
2) ustalenie, czy jest to jednostka, o której działalności decydują pracownicy i ich kwalifikacje, czy też składniki materialne;
3) ustalenie, czy po transferze jednostka ta zachowała swoją tożsamość, czego dokonuje się na podstawie całokształtu okoliczności konstytuujących daną jednostkę gospodarczą.
Sąd nie może się ograniczać do pojedynczych elementów i oceniać ich osobno, lecz całościowo. Tymczasem sąd drugiej instancji nie dokonał prawidłowej identyfikacji jednostki będącej przedmiotem przejścia, ograniczając się do zbadania jednego tylko elementu, tj. ustalenia, czy istniejący w spółce zespół pracowników sprzątających miał typową strukturę organizacyjną i kierownictwo, cechujące samodzielne jednostki organizacyjne. Pominął natomiast wiele innych ważnych elementów tej jednostki, choćby to, że po przejęciu nie zmieniło się jej zadanie ani grupa klientów. Sąd nie ustalił też, czy jednostka stanowiąca przedmiot ewentualnego przejęcia oparta była na pracy ludzkiej, czy na wyposażeniu materialnym ani czy została zachowana jej tożsamość. Nie ulega wątpliwości, że spółka przydzieliła grupie 18 pracowników zadanie utrzymania czystości. Stosownie do swojej struktury przydzieliła po kilka osób do poszczególnych jednostek, zapewniła kierownictwo ich pracy przez podporządkowanie kierownikom działów technicznych. Wykonywanie zadania miało więc charakter zorganizowanej pracy grupy osób zatrudnionych w jednostkach spółki.
Zespołowi temu zapewniono korzystanie z energii elektrycznej, pomieszczeń, wody i innych środków i urządzeń niezbędnych do sprzątania. Usługę tę świadczyli dla jednego odbiorcy. Może to świadczyć, że w spółce istniała jednostka stanowiąca zorganizowane połączenie zasobów, którego celem jest prowadzenie działalności gospodarczej w postaci utrzymywania czystości i porządku w przedsiębiorstwie. Jednostka ta nie była niezależna organizacyjnie, jednak jej szczególne zorganizowanie wynikało z charakteru przedsiębiorstwa.
1 sierpnia nastąpiło przejęcie wszystkich pracowników jednostki. Firma zewnętrzna przejęła też potrzebne dla prac porządkowych elementy majątkowe (przekazanie składników majątkowych przejmowanej jednostki gospodarczej nie musi mieć charakteru przeniesienia prawa majątkowego, wystarczy samo udostępnienie wykonawcy możliwości korzystania z takich składników należących do zamawiającego usługi). Przejęty zespół pracowników prowadził przed przejęciem i po przejęciu ten sam rodzaj działalności. Pozostał ten sam klient (odbiorca usług jednostki), tj. spółka. Okoliczności te mogą wskazywać, że miało miejsce przejście części zakładu pracy na nowego pracodawcę, który 1 sierpnia stał się pracodawcą pracowników wchodzących w skład przejętej jednostki. Kwestia ta wymaga weryfikacji w ponownym postępowaniu przed sądem drugiej instancji.
Nawet gdyby sąd drugiej instancji uznał, że grupa 18 pracowników zatrudnionych w różnych działach spółki nie stanowiła jednostki gospodarczej, to nie zwalniało go to od rozważenia, czy przedmiotem przejścia nie było kilka (5) jednostek (części zakładu pracy) wykonujących zadanie utrzymania czystości w poszczególnych działach.