Nie każdy wniosek zainteresowanego musi się zakończyć wydaniem orzeczenia. Gdy jest jednak wymagane, a strona otrzyma zwykłe pismo, może je próbować zaskarżyć.
Zgłaszając do ZUS wniosek, np. o świadczenie rentowe czy emerytalne, oczekujemy szybkiego rozstrzygnięcia naszej sprawy. Zazwyczaj tak bywa i postępowanie przed organem rentowym kończy się wydaniem decyzji. Od rozstrzygnięcia, które jest dla nas niekorzystne, możemy się odwołać, walcząc już przed sądem o swoje prawa. Co jednak w sytuacji, gdy zamiast oczekiwanej przez zainteresowanego decyzji dostaje on z ZUS... zwykłe pismo? Załóżmy, że ZUS informuje w ten sposób o uchyleniu decyzji, uprzednio wydanej w sprawie na korzyść strony. Wydaje się to niemożliwe, ale jednak się zdarza, co potwierdzają skargi niezadowolonych klientów ZUS.
Czy zakład może wysyłać zawiadomienia stronom, w jakich sytuacjach i co może zrobić zainteresowany rozstrzygnięciem sprawy klient, który dostaje zwykłe pismo bez żadnego pouczenia, że może się odwołać?
Lista niekompletna
Aby odpowiedzieć na te pytania, trzeba przyjrzeć się przepisom, jakimi ZUS jest związany. Do postępowania przed ZUS na podstawie art. 123 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych (dalej: ustawa systemowa) stosuje się przepisy kodeksu postępowania administracyjnego (dalej: k.p.a.). Artykuł 83 ustawy systemowej zawiera katalog spraw rozstrzyganych przez ZUS w drodze decyzji administracyjnych. Są wśród nich sprawy dotyczące zgłaszania do ubezpieczeń społecznych, przebiegu ubezpieczeń, ustalania wymiaru składek i ich poboru, a także umarzania należności z tytułu składek, ustalania uprawnień do świadczeń z ubezpieczeń społecznych oraz ich wymiaru. Co jednak ważne, katalog spraw określonych w powołanym przepisie jest katalogiem otwartym, świadczy o tym użyty zwrot „w szczególności”. To oznacza, że także w innych sprawach ZUS wydaje decyzje, o ile sprawy te należą do jego właściwości i wymagają indywidualnego rozstrzygnięcia w drodze decyzji.
Zazwyczaj zatem ZUS kończy postępowanie – czy to wszczęte z urzędu, czy na wniosek strony – decyzją administracyjną. Nie oznacza to jednak, że ZUS zawsze ma obowiązek wydać decyzję i nigdy nie może zakończyć sprawy zwykłym pismem. [ramka]
Co robić
Ale co w sytuacji, gdy potencjalny świadczeniobiorca otrzyma zwykłym pismem niekorzystne dla siebie rozstrzygnięcie? Przecież od pisma nie przysługuje odwołanie, może być ono złożone tylko od decyzji, w innym przypadku podlega odrzuceniu.
Ubezpieczony i płatnik nie są jednak pozbawieni możliwości działania. Jeśli sprawa powinna być załatwiona decyzją administracyjną, to powinni zażądać rozstrzygnięcia we właściwej formie, aby skorzystać z przysługującego zgodnie z przepisami prawa odwołania. Jeśli jej nie dostaną, to mogą i tak odwołać się do sądu na mocy art. 83 ust. 3 ustawy systemowej, zgodnie z którym gdy w terminie dwóch miesięcy, licząc od dnia zgłoszenia wniosku, ZUS nie wyda stosownej decyzji, osoba zainteresowana może złożyć odwołanie do sądu.
Warto z tego skorzystać, o ile faktycznie ZUS nie rozstrzygnął naszej sprawy w takiej formie, w jakiej zgodnie z przepisami powinien to zrobić. Jeśli sąd podzieli nasze stanowisko, to albo zobowiąże ZUS do wydania decyzji (co ważne, nie narzucając organowi rentowemu jej treści), albo od razu sam rozstrzygnie sprawę. Jeśli jednak uzna, że ZUS miał rację i w sprawie nie zaszła konieczność wydania decyzji, a jedynie pisma, odwołanie zostanie oddalone.
Ubezpieczony może skorzystać jeszcze z jednego rozwiązania. Jeśli bowiem pismo wysłane w sprawie, w której powinna być wydana decyzja, zawiera cechy aktu administracyjnego, to ubezpieczony może próbować złożyć od niego odwołanie – w takim samym trybie, jak gdyby faktycznie otrzymał decyzję. Zaskarżone pismo o charakterze decyzji powinno zawierać więc oznaczenie organu (ZUS), datę, oznaczenie strony, podstawę prawną, rozstrzygnięcie, uzasadnienie i podpis osoby upoważnionej. Sad oceni, czy cechy te lub niektóre z nich pozwolą na stwierdzenie, że tak naprawdę ZUS wydał decyzję, od której odwołanie można złożyć, czy też rzeczywiście było to pismo.
Ważne
Przepisy nie zawierają zamkniętej listy spraw, w których ZUS powinien wydać decyzję
Ważne
Organ rentowy ma na załatwienie sprawy miesiąc, a w przypadkach szczególnie skomplikowanych – dwa miesiące
Czasami wystarczy zwykłe zawiadomienie
W niektórych sytuacjach ZUS nie musi wydawać decyzji, ponieważ przepisy tego nie wymagają albo wręcz nakładają obowiązek kierowania pism właśnie w takiej formie. Do najczęstszych sytuacji, z którymi spotykają się ubezpieczeni albo płatnicy, należą:
● zainteresowany zwraca się do ZUS z pytaniem dotyczącym np. tego, na jakim etapie jest jego postępowanie, albo upewnia się, czy nie ma wobec ZUS żadnych zaległości – odpowiedź może być udzielona tylko pismem, bo ZUS nic nie rozstrzyga, a jedynie udziela informacji;
● przedsiębiorca nieterminowo opłaca składki lub nie opłaca ich wcale – ZUS może wysłać pismo przypominające o zaległościach;
● w systemie informatycznym ZUS stwierdzono np. brak raportów za osobę ubezpieczoną albo błędy w raportach – ZUS wysyła do płatnika zawiadomienie o błędach w dokumentach złożonych za ubezpieczonych;
● ubezpieczony pobiera czasowo rentę z tytułu niezdolności do pracy – ZUS nie później niż na trzy miesiące przed ustaniem prawa do tego świadczenia zawiadamia go o terminie wstrzymania wypłaty oraz o warunkach przywrócenia prawa do tego świadczenia;
● ZUS nie wydał decyzji w ustawowym czasie – zakład jest zobowiązany do wysłania stronie zawiadomienia o przesunięciu terminu jej wydania z podaniem przyczyny zwłoki i wskazaniem nowego terminu załatwienia sprawy.
Podstawa prawna
Art. 83 i 123 ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (t.j. Dz.U. z 2015 r. poz. 121 ze zm.).
Art. 35 i 107 ustawy z 14 czerwca 1960 r. – Kodeks postępowania administracyjnego (t.j. Dz.U. z 2013 r. poz. 267 ze zm.).
Art. 118 ustawy z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (t.j. Dz.U. z 2015 r. poz. 748 ze zm.).
Art. 47714 par. 3 ustawy z 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (t.j. Dz.U. z 2014 r. poz. 101 ze zm.).