Czy ZUS ma prawo potrącić należności po śmierci emeryta, Kiedy organ rentowy wpisze przedsiębiorcę do rejestru dłużników niewypłacalnych, Co oznacza dla płatnika uznanie umowy o dzieło zawartej z zatrudnionym za umowę-zlecenie, Jak obliczać odsetki od zaległych składek, jeśli złożono wniosek o ich umorzenie,
Z powodu zaległości w opłacaniu składek na ubezpieczenia społeczne z tytułu prowadzonej działalności gospodarczej przez mojego męża została wszczęta przeciwko niemu egzekucja z przysługującego mu świadczenia emerytalnego. ZUS potrącał co miesiąc część należnej mu emerytury. Mąż zmarł 15 czerwca 2015 r. Niedawno się okazało, że ZUS dokonał jeszcze potrącenia z zajętej emerytury już po jego śmierci, tj. 27 lipca. Czy mógł to zrobić?
Ewa Bogucka-Łopuszyńska
radca prawny
Tak. Zgodnie z art. 136a ust. 2 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (dalej: ustawa emerytalna) w razie śmierci emeryta lub rencisty wstrzymanie wypłaty świadczenia następuje od miesiąca przypadającego po miesiącu, w którym zmarł. Przepis ten został doprecyzowany w art. 136 ust. 1 ustawy emerytalnej stanowiącym, że w razie śmierci osoby, która zgłosiła wniosek o świadczenia określone ustawą, świadczenia należne jej do dnia śmierci wypłaca się małżonkowi i dzieciom, z którymi prowadziła wspólne gospodarstwo domowe. W razie braku takich osób – także tym, z którymi nie prowadziła wspólnego gospodarstwa, albo innym członkom rodziny uprawnionym do renty rodzinnej lub na których utrzymaniu pozostawała ta osoba. Zatem emerytura lub renta wypłacona za miesiąc, w którym nastąpił zgon świadczeniobiorcy, jest świadczeniem należnym, z tym że w ramach niezrealizowanych świadczeń (tj. o ile istnieją członkowie rodziny, o których mowa w art. 136 ust. 1) wypłaca się kwotę świadczenia za cały miesiąc. Nie ma zatem znaczenia, w którym dniu miesiąca nastąpił zgon uprawnionego.
W opisanej sytuacji ZUS dokonał potrącenia już po śmierci osoby uprawnionej. Skoro jednak świadczenie emerytalne za ten ostatni miesiąc jest należne, to również dokonane w ramach realizacji zajęcia potrącenie z emerytury zostało dokonane prawidłowo i nie ma podstaw do zwrotu odliczonej kwoty.
Podstawa prawna
Art. 136 ust. 1 i art. 136a ust. 2 ustawy z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (t.j. Dz.U. z 2015 r. poz. 748).
Mam zaległości składkowe wobec ZUS, ale egzekucja z mojego majątku jest nieskuteczna. Prowadzę jednak czynnie działalność i mam wielu kontrahentów, którzy sprawdzają rzetelność mojej firmy. Czy ZUS może wpisać mnie do rejestru dłużników niewypłacalnych prowadzonego przez sąd? Po jakim czasie wpis zostanie usunięty i czy można występować o wcześniejsze wykreślenie w razie spłaty długu?
Marcin Nagórek
radca prawny
Rejestr dłużników niewypłacalnych prowadzony przez sądy rejonowe jest jawny i stanowi pewnego rodzaju ewidencję osób, które z punktu widzenia pewności obrotu gospodarczego nie zasługują, aby obdarzyć je zaufaniem, jakiego można wymagać w stosunkach gospodarczych. Jawność rejestru polega na zapewnieniu każdemu dostępu do danych w nim zawartych. Informacji udziela się za pośrednictwem centralnej informacji, która obejmuje podmioty wpisane do rejestru na terenie całego kraju. Konsekwencją jawności jest możliwość uzyskania przez zainteresowanych poświadczonych odpisów i zaświadczeń o danych ujawnionych w rejestrze, a także, w ograniczonym zakresie, możliwość uzyskania wglądu do akt rejestrowych.
Wskazać należy, że zgodnie z art. 41 pkt 1 i 2 ustawy o Krajowym Rejestrze Sądowym (dalej: ustawa o KRS) w dziale 4 rejestru przedsiębiorców zamieszczane są dane dotyczące objętych egzekucją zaległości podatkowych i celnych, a także należności, do których poboru obowiązany jest Zakład Ubezpieczeń Społecznych, jeżeli dochodzona należność nie została uiszczona w terminie 60 dni od daty wszczęcia egzekucji. Dodatkowo można tam znaleźć datę wszczęcia egzekucji tych należności oraz wysokość pozostałych do wyegzekwowania kwot, a także datę i sposób zakończenia egzekucji.
Obowiązek złożenia wniosku o wpisanie do rejestru informacji w zakresie daty wszczęcia egzekucji wymienionych wyżej należności, wysokości pozostałych do wyegzekwowania kwot oraz daty i sposobu zakończenia egzekucji został nałożony na organy egzekucyjne art. 55a ustawy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji. Wśród tych organów jest m.in. ZUS. Wpis do Krajowego Rejestru Sądowego w sytuacji określonej w tym przepisie ma więc charakter sankcji nakładanej przez organ egzekucyjny na niesumiennego dłużnika. Z kolei art. 21 ustawy o KRS nakłada obowiązek niezwłocznego przekazywania tych informacji do sądu rejestrowego.
Ponadto warto zauważyć, że zgodnie z art. 56 ustawy o KRS na wniosek wierzyciela posiadającego tytuł wykonawczy wystawiony przeciwko osobie fizycznej wpisuje się do rejestru dłużników niewypłacalnych również takiego dłużnika, który w terminie 30 dni od daty wezwania do spełnienia świadczenia nie zapłacił należności. Przepis ten dotyczy więc etapu postępowania występującego jeszcze przed czynnościami stricte egzekucyjnymi, o których mowa w art. 41 pkt 1 i 2 tej ustawy.
Wpisy dokonane w rejestrze dłużników niewypłacalnych podlegają wykreśleniu z urzędu dopiero po upływie 10 lat od dokonania wpisu, co wprost wynika z art. 60 ust. 1 ustawy o KRS. Ustawodawca nie przewidział możliwości wcześniejszego wykreślenia wpisu na samej tylko podstawie zrealizowania obowiązku, który stanowił uzasadnienie orzeczenia będącego podstawą wpisu (tak m.in. Sąd Okręgowy w Koszalinie w postanowieniu z 18 maja 2012 r., sygn. akt VI Ga 45/12). Takie stanowisko nie jest przypadkowe i znajduje uzasadnienie w założeniach rejestru dłużników niewypłacalnych. Rejestr ten został powołany w interesie ogółu potencjalnych wierzycieli, a nie konkretnego wierzyciela.
Podstawa prawna
Art. 21, art. 41 pkt 1 i 2, art. 56 i art. 60 ust. 1 ustawy z 20 sierpnia 1997 r. o Krajowym Rejestrze Sądowym (t.j. Dz.U. z 2013 r. poz. 1203 ze zm.).
Art. 55a ustawy z 17 czerwca 1966 r. o postępowaniu egzekucyjnym w administracji (t.j. Dz.U. z 2014 r. poz. 1619 ze zm.).
W okresie przebywania naszej pracownicy na urlopie wychowawczym zawarliśmy z nią umowę o dzieło. Umowa trwała od 2 lutego do 20 marca. W wyniku kontroli ZUS umowa ta została zakwestionowana i uznana za umowę-zlecenie. Co to dla nas oznacza i z jakimi konsekwencjami się wiąże?
Andrzej Radzisław
radca prawny
Umowa o dzieło nie jest samoistnym tytułem do ubezpieczeń społecznych, a także ubezpieczenia zdrowotnego. Oznacza to, że osoby, z którą płatnik zawiera taką umowę, nie zgłasza on do ubezpieczeń, a od wypłacanego jej wynagrodzenia nie opłaca żadnych składek.
Nie zawsze jednak od wynagrodzenia z umowy o dzieło nie są opłacane składki. W zakresie ubezpieczeń społecznych oprócz osoby pozostającej w stosunku pracy za pracownika uważana jest także osoba, która z własnym pracodawcą zawarła umowę-zlecenie, umowę o świadczenie usług, do której zastosowanie mają przepisy kodeksu cywilnego dotyczące umowy-zlecenia, lub umowę o dzieło albo takie umowy wykonuje na rzecz własnego pracodawcy. Statusu własnego pracownika nie zachowuje jednak osoba, której pracodawca udzielił urlopu wychowawczego. W okresie przebywania na tym urlopie pracownik nie podlega ubezpieczeniom społecznym oraz zdrowotnemu ze stosunku pracy.
Urlop wychowawczy jest odrębnym tytułem do ubezpieczeń. Osoba, która przebywa na tym urlopie i nie ma innych tytułów do ubezpieczeń społecznych i ubezpieczenia zdrowotnego oraz ustalonego prawa do emerytury lub renty, w tym czasie obowiązkowo podlega ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym oraz zdrowotnemu. Składki na te ubezpieczenia w raporcie ZUS RCA z kodem 12 11 xx wykazuje pracodawca, który udzielił urlopu. Gdy więc z osobą na wychowawczym pracodawca zawarł umowę o dzieło, to wykazywał za nią składki z urlopu wychowawczego, gdyż spełniała ona warunki do podlegania ubezpieczeniom z tego tytułu.
Sytuacja się zmienia, gdy ZUS zakwestionował zawartą przez płatnika umowę. ZUS, który stwierdza podleganie ubezpieczeniom społecznym, może – bez względu na nazwę umowy i jej postanowienia wskazujące na charakter stosunku prawnego, którym strony zamierzały się poddać – ustalić rzeczywisty jego charakter i istniejący tytuł ubezpieczenia. Gdy ZUS wyda decyzję, że dana osoba jako zleceniobiorca podlegała w określonym czasie obowiązkowo ubezpieczeniom społecznym, to skutkiem tego jest objęcie tej osoby z mocy prawa także obowiązkowym ubezpieczeniem zdrowotnym.
Oczywiście płatnik (jak i ubezpieczony) niezadowolony z rozstrzygnięcia może od decyzji złożyć odwołanie. Wówczas to sąd rozstrzyga, czy ZUS ma rację. Oczywiście następnym krokiem po uprawomocnieniu się decyzji będzie konieczność złożenia w trybie korekty dokumentów rozliczeniowych oraz uregulowania należnych składek wraz z odsetkami za zwłokę. Wówczas zleceniodawca jako płatnik składek powinien zgłosić zleceniobiorcę do obowiązkowych ubezpieczeń społecznych (tj. emerytalnego, rentowych i wypadkowego) oraz ubezpieczenia zdrowotnego w okresie od dnia oznaczonego w umowie jako dzień rozpoczęcia jej wykonywania do dnia rozwiązania lub wygaśnięcia umowy. Za każdy miesiąc trwania umowy powinien także złożyć dokumenty rozliczeniowe i wykazać wypłacony w poszczególnych miesiącach przychód ze zlecenia.
W przedstawionej sytuacji płatnik powinien złożyć:
● ZUS ZUA z kodem 04 11 xx i zgłosić zleceniobiorcę od 2 lutego 2015 r. do obowiązkowych ubezpieczeń emerytalnego, rentowych, wypadkowego i zdrowotnego;
● ZWUA, podając jako datę ustania ubezpieczeń 21 marca 2015 r., oraz w trybie korekty:
● ZUS RCA za luty z kodem 04 11 xx i wykazać składki na ubezpieczenia społeczne i zdrowotne od przychodu wypłaconego w tym miesiącu;
● ZUS RCA za marzec kodem 04 11 xx i wykazać składki na ubezpieczenia społeczne i zdrowotne od przychodu wypłaconego w tym miesiącu;
● ZUS RCA za luty z kodem 12 11 xx, gdzie składki na ubezpieczenia społeczne z urlopu wychowawczego zostaną wykazane od kwoty proporcjonalnie zmniejszonej. Przy założeniu, że składki były wykazane od kwoty 2375,40 zł to podstawa w skorygowanym raporcie wyniesie 84,84 zł (2375,40 zł : 28 x 1), a na zdrowotne od 520 zł;
● ZUS RCA za luty z kodem 12 11 xx, gdzie składki na ubezpieczenia społeczne z urlopu wychowawczego zostaną wykazane od kwoty proporcjonalnie zmniejszonej 1/31 poprzednio wykazanej podstawy wymiaru 854,88 zł (2375,40 zł : 31 x 11), a na zdrowotne od 520 zł.;
● deklarację ZUS DRA za luty i marzec.
Podstawa prawna
Art. 6, art. 8 ust. 2a i art. 18 ust. 5b ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (t.j. Dz.U. z 2015 r. poz. 121 ze zm.).
W ubiegłym roku złożyłam wniosek o umorzenie zaległych składek w ZUS. Ponieważ ZUS dwukrotnie odmówił mi umorzenia, zaskarżyłam jego decyzje do wojewódzkiego sądu administracyjnego, który uwzględnił moją skargę i uchylił obydwie decyzje zakładu. Teraz organ będzie rozpoznawał mój wniosek od nowa. Nie do końca jednak wiem, jak w takiej sytuacji wygląda kwestia odsetek. Czy po doręczeniu decyzji ZUS naliczył mi dalsze odsetki od zaległości, czy też odsetki zatrzymały się na dniu złożenia wniosku o umorzenie?
Ewa Bogucka-Łopuszyńska
radca prawny
W takich przypadkach do odsetek za zwłokę należnych od nieopłaconych w terminie składek stosuje się przepisy rozporządzenia ministra finansów w sprawie naliczania odsetek za zwłokę oraz opłaty prolongacyjnej, a także zakresu informacji, które muszą być zawarte w rachunkach. Przepisy te stanowią, że jeżeli decyzja odmawiająca umorzenia zaległości została doręczona przed upływem dwóch miesięcy od dnia wniesienia wniosku, to odsetki za zwłokę są naliczane począwszy od dnia następującego po upływie terminu płatności zobowiązania. Jeśli natomiast decyzja taka została doręczona po upływie dwóch miesięcy od tego dnia, to dalsze odsetki za zwłokę są naliczane z wyłączeniem okresu od dnia następującego po dniu wniesienia wniosku do dnia doręczenia tej decyzji włącznie.
Teoretycznie zatem od dnia następującego po doręczeniu decyzji odmawiającej umorzenia odsetki naliczane są na nowo. Co jednak w sytuacji, gdy decyzje zostały w całości uchylone przez sąd? Co do zasady w przypadku uchylenia decyzji orzeczenie sądu pozbawia ją mocy obowiązującej i uchyla jej skutki od momentu prawomocności wyroku. Może też poza zaskarżonym aktem objąć wszystkie akty lub czynności wydane lub podjęte we wszystkich postępowaniach prowadzonych w granicach sprawy albo też dotyczyć postępowania jako całości. ZUS jest zobowiązany wydać ponownie decyzję w sprawie złożonego wniosku, a więc w takiej sytuacji nie ma podstaw do naliczania odsetek za okres po dniu doręczenia decyzji. Rozporządzenie co prawda milczy na ten temat, jednakże przyjęcie odmiennej zasady byłoby nielogiczne, zwłaszcza w sytuacji, gdyby organ po ponownym rozpoznaniu wniosku umorzył jednak zainteresowanej zaległości z tytułu składek.
Podstawa prawna
Art. 23 ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (t.j. Dz.U. z 2015 r. poz. 121 ze zm.).
Par. 8 rozporządzenia ministra finansów z 22 sierpnia 2005 r. w sprawie naliczania odsetek za zwłokę oraz opłaty prolongacyjnej, a także zakresu informacji, które muszą być zawarte w rachunkach (Dz.U. z 2005 r. nr 165, poz. 1373).